Bài giảng Sinh học lớp 11 - Bài 28: Điện thế nghỉ và điện thế hoạt động

Nội dung text: Bài giảng Sinh học lớp 11 - Bài 28: Điện thế nghỉ và điện thế hoạt động

1. 1 H·y→ cho1 - biÕtN·o béc¸c thµnh phÇn→ cña2 - Tuû hÖ sèngthÇn kinh 3 2 → 3 - D©y thÇn kinh 4 d¹ng èng? u ®iÓm cña → 4 - H¹ch thÇn kinh KiÓm HTKtra èngbµi so víicò c¸c d¹ng u ®iÓm: Ph¶nkh¸c? øng nhanh, chÝnh x¸c, phøc t¹p, tiªu tèn Ýt n¨ng lîng.
2. KiÓm tra bµi cò Ph¶n x¹ lµ ph¶n øng cña c¬ thÓ tr¶ lêi kÝch Ph¶n x¹ lµ g×? Ph©n biÖt ph¶n x¹ kh«ng thÝch cña m«i trêng th«ng qua hÖ thÇn kinh. ®iÒu kiÖn vµ ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn? Ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn Ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn - Mang tÝnh bÈm sinh, - Mang tÝnh tËp nhiÔm di truyÒn. (häc ®îc) - Cã tÝnh æn ®Þnh - Cã tÝnh mÒm dÎo ThÝch nghi
3. Ph¶n x¹: 1 KÝch thÝch 2 5 4 TWTK 3 Së dÜ ta cã thÓ c¶m nhËn ®îc kÝch thÝch vµ tr¶ lêi l¹i mét c¸ch kÞp thêi nh vËy lµ v× xung thÇn kinh ®· ®îc h×nh thµnh vµ truyÒn ®i Ph¶n øng trong d©y thÇn kinh. VËy qu¸ tr×nh ®ã diÔn ra nh thÕ nµo?
4. Khái niệm: Là khả năng tích trữ điện của tế bào, của cơ thể. Điện sinh Điện thế học Phân loại nghỉ Điện thế động
5. Bµi 28 ®iÖn thÕ nghØ vµ ®iÖn thÕ ho¹t ®éng
6. I. §iÖn thÕ nghØ ThÝ nghiÖm ®o ®iÖn thÕ nghØ Điện kế Quan sát Não hình vẽ Điện cực và mô tả Màng tế bào cách đo điện thếSợi trục của TB TK nghỉ ?
7. I. §iÖn thÕ nghØ ThÝ nghiÖm ®o ®iÖn thÕ nghØ Quan sát hình vẽ và mô tả cách đo điện thế nghỉ ? Em có nhận xét gì về dấu điện tích giữa trong và ngoài màng ?
8. BÀI 28: ĐIỆN THẾ NGHỈ VÀ ĐIỆN THẾ HOẠT ĐỘNG I. §iÖn thÕ nghØ 1. Kh¸i niÖm Lµ sù chªnh lÖch ®iÖn thÕ bªn trong vµ bªn ngoµi mµng tÕ bµo khi kh«ng bÞ kÝch thÝch. Bªn trong (-), bªn ngoµi (+). VD: §iÖn thÕ nghØ ë TBTK mùc èng lµ -70mV - Điện thế nghỉ khác nhau giữa các TB, các loài khác nhau.
9. 2. C¬ chÕ h×nh thµnh ®iÖn thÕ nghØ Bên trong Màng Bên ngoài -Do sự chênh lệch về nồng tế bào tế bào tế bào độ ion trong và ngoài màng Kªnh K+ + ( [ K+ ] bên trong > ngoài - [ Na+ ] bên ngoài > trong) hÐ më K+ K+ K+ + - Nhờ tính thấm chọn lọc + K K K+ của màng sinh chất và lực K+ hút tĩnh điện giữa các ion K+ trái dấu (kênh [ K+ ] hé mở, [ K+ ] - + đi ra và bám sát mặt ngoài màng, + làm mặt ngoài tích điện dương, Na kênh [ Na+ ] đóng). Na+ Na+ Na+ Na+ Na+ + Na Na+ - Nhờ bơm Na – K : bơm 3Na+ ra, 2K+ vào. (duy trì sự Kênh Na chênh lệch nồng độ trong - ngoài - + đóng màng). 2K+ Bơm Na-K 3Na+ ATP
10. Điều gì sẽ xảy ra khi tế bào đang ở trạng thái nghỉ bị kích thích?
11. Ii. §iÖn thÕ ho¹t ®éng 1. Kh¸i niÖm Quan s¸t ®å thÞ vµ cho biÕt ®iÖn thÕ ho¹t ®éng ®îc chia thµnh mÊy giai ®o¹n?
12. Ii. §iÖn thÕ ho¹t ®éng 1. Kh¸i niÖm - Khi tế bào thần kinh bị kích thích điện thế nghỉ bị biến đổi làm xuất hiện điện thế hoạt động gồm ba giai đoạn: mất phân cực, đảo cực và tái phân cực .
13. 2. C¬ chÕ h×nh thµnh Quan sát các mô hình sau và trả lời câu hỏi:
14. 2. Cơ chế hình thành điện thếEm hoạthãy quanđộngsát quá trình và giải Bên trong Màng Bên ngoài thích tại sao giữa hai bên màng bị tế bào tế bào tế bào Cổng K+ mất phân cực, bị đảo cực? đóng + K+ K+ K + + + K K K K+ K+ Na+ Na+ Na+ Na+ Na+ Na+ Na+ + K+ Na Na+ Cổng Na+ mở Giai đoạn mất phân cực và đảo cực
15. 2. Cơ chế hình thành điện thế hoạt động Bên trong Màng Bên ngoài Em hãy quan sát quá trình và tế bào tế bào tế bào cho biết nguyên nhân gây ra tái Cổng K+ phân cực? K+ mở rộng K+ K+ K+ K+ + K+ K K+ K+ Na+ Na+ Na+ Na+ Na+ Na+ Na+ Cổng Na+ Na+ đóng Giai đoạn tái phân cực
16. Bên trong Màng Bên ngoài tế bào tế bào tế bào Cổng K+ mở hé - Ở giai đoạn mất phân cực + K+ K+ K Khi kích thích  cổng Na+ mở rộng (cổng K+ + + K mở hé)  Na+ ồ ạt vào trong  trung hòa điện K+ + K K tích âm gây mất phân cực K+ - Ở giai đoạn đảo cực Na+ Na+ vào quá nhiều  bên trong tích điện +  gây đảo cực Na+ Na+ Na+ Na+ Na+ Na+ + K+ Na Na+ Na+Vìồ ạtsao vào khi trong cổng do Na nồng+ độ Cổng Na+mởở bên Na +ngoài ồ ạt từ nhiều ngoài hơn so Na+ mở rộng với bênvào trong trong tế tế bào bào ? Cơ chế gây mất phân cực và đảo cực
17. Bên trong Màng Bên ngoài tế bào tế bào tế bào Giai đoạn tái phân cực: Cổng Na+ đóng, Cổng K+ mở rộng  K+ ồ ạt ra Cổng K+ ngoài  mặt ngoài màng TB tích điện dương trong màng tích điện âm  tái K+ mở rộng K+ phân cực K+ K+ K+ + K+ K K+ Xung thần kinh là gì? Xung K+ thần kinh lan truyền do đâu? 3. Xung thÇn kinh: + Na Na+ - Quá trình biến đổi làm xuất hiện Na+ Na+ điện thế hoạt động ở nơi bị kích Na+ thích gọi là xung thần kinh Na+ + - Xung TK lan truyền dọc trên sợi Na Cổng Na+ thần kinh là do sự thay đổi tính Na+ thấm của vùng màng kế tiếp trên đóng sợi thần kinh. Cơ chế gây tái phân cực
18. Sau ba giai đoạn bơm Na-K vận chuyển Na+ từ trong ra ngoài TB và K+ từ Sau ba giai đoạnSau: Naba +giaibên đoạntrong chênhnhiều, lệchK+ điệnbên ngoàitích đãnhiều . ngoài vào trong TB theo tỉ lệ 3 Na+ : 2 K+ để lập lại trật tự như ban đầu, quá trở lại – 70mV nhưng ion trong và ngoài trìnhVậynàyđểtiêulậptốnlại trậtnăngtựlượngnhư ban. đầu thì phải nhờ quá trình nào? màng thay đổi như thế nào so với trước? + + 2K+ 2K 2K + + 2K 2K + + Na+ Na NGOÀI TB 2K + + + + + + + + + + + + + + + + + + MÀNG TB BƠM Na-K - - - - - - - - - - - - - - - - - + TRONG TB ATP ADP 3Na 3Na+ + 3Na+ + + 3Na 2K 2K 3Na+ Na+ 3Na+
19. Có mấy loại sợi thần kinh, cấu tạo của chúng khác nhau ở điểm nào? Sợi thần kinh không có bao miêlin Sợi thần kinh có bao miêlin
20. III- SỰ LAN TRUYỀN XUNG THẦN KINH TRÊN SỢI THẦN KINH Có hai loại sợi thần kinh. - Sợi không có bao miêlin: sợi không được bao bọc bởi miêlin - Sợi có bao miêlin: có các bao miêlin (bản chất là photpho lipit cách điện) bao bọc không liên tục, ở giữa các bao miêlin là eo Ranvie
21. Sự lan truyền xung thần kinh trên sợi thần kinh Sợi TK Trên sợi TK không Trên sợi TK có có bao miêlin bao miêlin ND Cấu tạo Cơ chế lan truyền Tốc độ, năng lượng.
22. +_ +_ +_ + + + + _ _ _ _ _ _ _ + + Chiều lan truyền của xung thần kinh Xung thần kinh lan truyền trên sợi thần kinh khộng có bao miêlin
23. Sợi thần kinh không có bao miêlin Sợi thần kinh có bao miêlin
24. Sự lan truyền xung thần kinh trên sợi thần kinh Sợi TK Trên sợi TK Trên sợi TK có bao miêlin không có bao ND miêlin Sợi trần, không có - Có bao miêlin bao bọc bên ngoài. bao miêlin bao bọc + Bao miêlin bao bọc không liên tục, Cấu tạo bên ngoài. ngắt quãng tạo thành các eo ranvie. + Bao miêlin có bản chất là photpholipit, có màu trắng và cách điện. Cơ chế Xung thần kinh Xung thần kinh lan truyền theo lan truyền liên tục từ cách “nhảy cóc” từ eo Ranvie này truyền vùng này sang sang eo Ranvie khác. vùng khác Tốc độ, Chậm(3 – 5 m/s), Nhanh hơn rất nhiều (120m/s), tiết năng tốn nhiều NL kiệm năng lượng. lượng
25. T¹i sao xung thÇn kinh kh«ng bÞ ®i ngîc trë l¹i? SỰ LAN TRUYỀN XUNG THẦN KINH TRÊN SỢI THẦN KINH KHÔNG CÓ BAO MIELIN SỰ LAN TRUYỀN XUNG THẦN KINH TRÊN SỢI THẦN KINH CÓ BAO MIELIN
26. • Chú ý rằng: - Xung thần kinh chỉ gây nên sự thay đổi tính thấm ở vùng màng kế tiếp, còn nơi điện thế hoạt động vừa sinh ra, màng đang ở vào giai đoạn trơ tuyệt đối nên không tiếp nhận kích thích. - Nếu kích thích ở giữa sợi thần kinh thì xung thần kinh truyền đi theo cả hai chiều kể từ điểm xuất phát
27. C¸ ®uèi §iÖn ph¸t ra tíi 60V
28. C¸ nheo §iÖn ph¸t ra tíi 400V
29. C¸ ch×nh §iÖn ph¸t ra tíi 600V
30. Bµi tËp vÒ nhµ • Tr¶ lêi c¸c c©u hái SGK • §äc tríc bµi 29.
31. 2 - CƠ CHẾ HÌNH THÀNH ĐIỆN THẾ NGHỈ: - Có sự chênh lệch về nồng độ ion Na+ và K+: + [ K+ ] trong dịch bào lớn hơn ngoài dịch mô. + [ Na+ ] trong dịch mô lớn hơn dịch bào. Sự di chuyển cña các ion có xu hướng như thế nào?
32. Nhận xét sự phân bố các ion kali và ion natri ở 2 bên màng tế bào ?
33. BÀI 28: ĐIỆN THẾ NGHỈ VÀ ĐIỆN THẾ HOẠT ĐỘNG Ii. §iÖn thÕ ho¹t ®éng 2. C¬ chÕ h×nh thµnh §iÖn thÕ §iÖn thÕ ho¹t ®éng nghØ MÊt ph.cùc §¶o cùc T¸i ph.cùc Kªnh Na+ (Më hay ®ãng) K+ Híng vËn Na+ chuyÓn K+ DÊu ®iÖn Trong mµng Ngoµi
34. BÀI 28: ĐIỆN THẾ NGHỈ VÀ ĐIỆN THẾ HOẠT ĐỘNG Ii. §iÖn thÕ ho¹t ®éng 2. C¬ chÕ h×nh thµnh §iÖn thÕ §iÖn thÕ ho¹t ®éng nghØ MÊt ph.cùc §¶o cùc T¸i ph.cùc Kªnh Na+ §ãng Më Më §ãng (Më hay ®ãng) K+ HÐ më HÐ më HÐ më Më Híng vËn Na+ Kh«ng Ngoµi vµo Ngoµi vµo Kh«ng chuyÓn trong trong K+ Trong ra Trong ra Trong ra Trong ra ngoµi (Ýt) ngoµi (Ýt) ngoµi (Ýt) ngoµi DÊu ®iÖn Trong (-) = (+) (-) mµng Ngoµi (+) = (-) (+)
35. Trên sợi không có bao Trên sợi có bao miêlin miêlin Cách Lan truyền lieân tuïc Lan truyeàn theo caùch thức lan töø vuøng naøy sang “nhaûy coùc” töø eo Ranvie truyền vuøng khaùc keà beân naøy sang eo Ranvie khaùc Cơ chế Do maát phaân cöïc, ñaûo Do maát phaân cöïc, lan cöïc vaø taùi phaân cöïc ñaûo cöïc vaø taùi phaân truyền lieân tieáp vuøng naøy cöïc xaûy ra töø eo naøy sang vuøng khaùc sang eo khaùc Tốc độ lan truyền Chaäm(3 – 5 m/s) Nhanh (100m/s) Tiêu tốn năng lượng Toán nhieàu naêng löôïng Toán ít naêng löôïng
36. A B C D E A B C D E Xung thần kinh lan truyền trên sợi thần kinh không có bao miêlin (trên ) và sợi có miêlin ( dưới )
37. 2. C¬ chÕ h×nh thµnh ®iÖn thÕ nghØ + Maøng K 150(mM) K+ 5(mM) + tb Na+ 15(mM) Na+ 150 (mM) -Do söï cheânh leäch noàng ñoä Na+ + vaø K+ hai beân maøng Coång K+ Hé mở LoaïiTính thaámion döôngcuûa maøng naøo ñoái ñivôùi qua - Beân trong tb Beân ngoaøi tb K+(coång K+ môû) + maøng tb vaø naèm laïi saùt maët + + + + + ngoaøi maøng TB laøm cho maët + + + -ÔÛLöïc beân huùt tónhtrong ñieän giöõateá baøo, caùc Ioân loaïi + + + ngoaøi maøng tích ñieän döông + + + + + ionso döôngvôùi maëttraùi naøo trongdaáu coù mang noàng ñieän ñoä + + + + + +Na cao- Hoaït hôn ñoäng vaø cuûatích loaïibôm aâm? Na ion - K döông + + + + + + K + + + + naøo coù noàng ñoä thaáp hôn + + + + + beân ngoaøi teá baøo? + + + + + + + + + + Luùc naøy coång + + + + + + + + + K , Na ñoùng + + + + + + môû theá naøo? Coång Na+ Hình 28.2 ñoùng