Bài giảng Vật lí 12 - Bài số 28: Tia X

Nội dung text: Bài giảng Vật lí 12 - Bài số 28: Tia X

1. Tia tử ngoại là gì ? Nó do nguồn nào phát ra và phát ra trong điều kiện nào ? Nêu những tính chất và công dụng của tia tử ngoại. ư
2. Hình ảnh này được chụp bằng cách nào ?
3. I. PHÁT HIỆN TIA X: Tia X là gì ? Mỗi khi một chùm tia catôt - tức là một chùm electron có năng lượng lớn - đập vào một tấm kim loại có nguyên tử lượng lớn như: Platin hay Vonfram thì vật đó phát ra bức xạ không trông thấy gọi là tia X Tia X được tạo ra hay tia Rơn- ghen. như thế nào ?
4. Tia catốt thực chất là K A dòng êlectron phát ra từ catôt và bay trong chân không - +
5. TIA X Năm 1895, nhà bác học người Đức Rơnghen đã làm thí nghiệm cho dòng tia catốt đập vào một miếng kim loại có nguyên tử lượng lớn (Platin, Vonfram ) Kết quả: Ông thu được những bức xạ không nhìn thấy, có tính chất xuyên qua thủy tinh, làm phát quang 1 số chất và làm đen phim ảnh. Những bức xạ này được gọi là tia Rơnghen hay tia X. Roentgen (1845 - 1923), nhà Vật Lý người Đức, người đoạt giải Nobel Vật Lý đầu tiên
6. II. CÁCH TẠO TIA X : Đối âm cực + Dòng electron - Ca tốt Anốt
7. + Cấu tạo F 220V  N F’ BT CT F A Nước làm K nguội F’ Ống Cu-lít-giơ
8. + Hoạt động F 220V  N F’ BT CT F A Nước làm K nguội F’ Tia X có bản chất như thế nào ? Ống Cu-lít-giơ
9. III. BẢN CHẤT VÀ TÍNH CHẤT CỦA TIA X 1. Bản chất : Tia X ( Tia Rơn- ghen ) là bức xạ điện từ có bước sóng từ 10-11m đến 10-8 m( ngắn hơn bước sóng của tia tử ngoại ) Dựa vào khả năng đâm xuyên, có bao nhiêu loại tia X ? 2. Tính chất : * Tia X tác dụng mạnhTia lên X phim có những ảnh tính chất như thế nào? * Tia X có tác dụng làm phát quang nhiều chất * Tia X làm ion hóa không khí * Tia X có tác dụng sinh lý mạnh: diệt khuẩn, diệt tế bào * Tia X có thể gây ra hiện tượng quang điện
10. Hãy quan sát hai bức ảnh sau và nêu cách chụp của từng tấm ảnh. Vì sao hai các chụp với các bức xạ khác nhau đó lại cho kết quả khác nhau ? a r Chụp bằng ánh sáng nhìn Chụp bằng tia X (tia Rơn-ghen) thấy (ánh sáng trắng) ?
11. Hãy quan sát hai bức ảnh sau và nêu cách chụp của từng tấm ảnh. p x Ánh sáng nhìn thấy khi gặp vật cản Tia X khi gặp vật cản có có thể bị hấp thụ hoặc phản xạ. thể xuyên qua vật cản .
12. Hãy so sánh tính chất của tia X với tính chất tia tử ngoại. Tia X có đầy đủ các tính chất của tia tử ngoai. Đó là một băng chứng về sự đồng nhất về bản chất giữa hai loại tia ấy.  a.Tia tử ngoại tác dụng lên kính ảnh. a. Tia X có khả năng đâm xuyên ? So sánh hai loạib. tiaTia tử: ngoạitia kích thích tính phát huy b. Tia XX làmvà đen tiakính tử ngoại taánh sángrút củara một số chất. ảnh. C. Tia tử ngoại gây ra một số phản c. Tia Xnhận làm phátxét huy ánhgì ? ứng quang hoá quang hợp. sáng một số chất. d. Tia tử ngoại làm ion hoá không khí d. Tia X làm ion hoá không khí. và các chất khí khác. e. Tia X có tác dụng sinh lí e. Có tác dụng sinh học. f. Gây ra hiện tượng quang điện f. Gây ra hiệu ứng quang điện ngoài ngoài với tất cả các kim loại. với hầu hết các kim loại.
13. ? Với những tính chất của tia X, tia X được ứng dụng như thế nào trong đời sống ?
14. TIA X Ứng dụng trong y học Tại sao không Tìm nhữngdùng vật tia lạ tử trong cơngoại thể mà phải dùng tia X Pháttrong hiện nhữngbệnh bằng ứngchụp dụng X quang này? Điều trị ung thư
15. TIA X Ứng dụng trong công nghiệp: Kiểm tra chất lượng các vật đúc, tìm các vết nứt trong vật bằng kim loại Các ứng dụng khác: Kiểm tra hành lý, nghiên cứu cấu trúc của vật rắn
16. 3.Công dụng: - Trong y học: Chiếu điện, chụp điện để chuẩn đoán bệnh. - Trong công nghiệp: Tìm khuyết tật trong các vật đúc. bằng kim loại và trong các tinh thể. - Trong ngành hàng không: Kiểm tra hành lí của các hành khách đi máy bay. - Trong phòng thí nghiệm: Nghiên cứu thành phần và cấu trúc của các vật rắn.
17. Cung cấp thông tin: Ánh sáng nhìn thấy, tia Sóng ánhhồng sáng ngoại, và tia sóng tử ngoại, điện từ có cùng vận tốc khitia Xtruyền đều là sóng. trong Vậy một môi trường ( c = 3.10chúng8 m/s là trongsóng gì? chân Có không) phải là sóng đàn hồi như sóng cơ hay là Sóng ánhsóng sáng điện từvà như sóng sóng điện từ đều lan truyền đượcvô tuyến? trong chân không trong khi sóng đàn hồi thì không • Theo Mắc – xoen, ánh sáng là sóng điện từ có bước sóng rất ngắn
18. Sóng điện từ, ánh IV. THANG SÓNG ĐIỆN TỪ : sáng trông thấy, với 1. Nhìn tổng quát về sóng điện từ các bức xạ mà ta đã học liên quan với nhau như thế nào ? Sóng vô tuyến điện, tia hồng ngoại, ánh sáng thông thường, tia tử ngoại, tia Rơn-ghen và tia gamma, đều có cùng bản chất là sóng điện từ, chỉ khác nhau về tần số (hay bước sóng) mà thôi. Ghi chú: Tia gamma : - do sù ph©n r· h¹t nh©n. - lµ sãng ®iÖn tõ cã bưíc sãng ng¾n h¬n bưíc sãng cña tia X.
19. 1. Nhìn tổng quát về sóng điện từ 2. Thang sóng điện từ Nhìn hình hình ảnh mô tả thang sóng điện từ, Thang sóng điện từ là bảng sắp emxếp có tất nhận cả các xét loại gì về sóng điện từ theo thứ tự tần số, hoặc bướcthang sóng. sóng điện từ ? Tia tử ngoại Tia hồng ngoại Tia Rơn-ghen Tần số Sóng vô tuyến Tia gamma f Hz 3.102 3.105 3.108 3.1011 3.1014 3.1017 3.1020 3.1023 Bước sóng  m -6 106 103 1 10-3 10 10-7 10-9 10-12 10-15 Ánh sáng khả kiến
20. Nhận xét: +Kh«ng cã ranh giíi râ rÖt gi÷a c¸c vïng tia . +Kh«ng cã giíi h¹n ë hai ®Çu . +C¸ch ph¸t vµ thu còng kh¸c nhau . + C¸c tia cã bưíc sãng cµng dµi cµng dÔ quan s¸t thÊy hiÖn tưîng giao thoa.
21. Kiểm tra kiến thức Hãy lựa chọn phương án trả lời đúng theo yêu cầu của các câu sau Rất đáng tiếc, Rất đáng tiếc, 1. Tia X có bước sóng bạn đã trả lời Rấtbạn Xinđáng đãchúc tiếc,trả lời sai, cần cố A. lớn hơn bước sóng của tia hồng ngoại.bạnmừng, sai,đã trảcần bạn lời cố gắng hơn. B. lớn hơn bước sóng của tia tử ngoại.sai,đãgắng cần trả hơncốlời . gắngđúng hơn. C. nhỏ hơn bước sóng của tia tử ngoại. D. không thể đo được.
22. Kiểm tra kiến thức Hãy lựa chọn phương án trả lời đúng theo yêu cầu của các câu sau 2. Ống tia X A. chỉ hoạt động được với một nguồn hiệu điện thế xoay chiều. B. chỉ hoạt động được với một nguồn hiệu điện thế một chiều. C. chỉ có thể hoạt động với một trong hai loại nguồn trên. D. có thể hoạt động với cả hai loại nguồn. Xin chúc RấtRấtRất đángđáng đáng tiếc,tiếc, tiếc, mừng, bạn bạnbạnbạn đãđã đã trảtrả trả lờilời lời đã trả lời sai,sai,sai, cầncần cần cốcố cố đúng gắnggắnggắng hơnhơn hơn
23. CỦNG CỐ: • Tia X là gì ? Tính chất,công dụng ? • Nguyên tắc tạo ra tia X • Nêu những nét khái quát về thang sóng điện từ