Đề thi chọn Đội tuyển Học sinh giỏi Quốc gia THPT môn Lịch sử năm học 2024-2025 - Sở GD&ĐT Sóc Trăng (Có đáp án)

Nội dung text: Đề thi chọn Đội tuyển Học sinh giỏi Quốc gia THPT môn Lịch sử năm học 2024-2025 - Sở GD&ĐT Sóc Trăng (Có đáp án)

1. SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO KỲ THI CHỌN ĐỘI TUYỂN HỌC SINH GIỎI SÓC TRĂNG QUỐC GIA THPT NĂM HỌC 2024-2025 ¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯ ¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯ ĐỀ CHÍNH THỨC Môn: LỊCH SỬ (Thời gian làm bài 180 phút, không kể phát đề) Ngày thi: 18/8/2024 HƯỚNG DẪN CHẤM (Hướng dẫn chấm có 05 trang) Câu Hướng dẫn chấm Điểm 1 Trình bày các giai đoạn phát triển của văn minh Đại Việt. Chứng minh văn minh 3,0 Đại Việt tiếp thu có chọn lọc những thành tựu của văn minh Trung Hoa, Ấn Độ. Các giai đoạn phát triển của văn minh Đại Việt: 1,0 - Thế kỉ X: bước đầu hình thành gắn liền với chính quyền họ Khúc, họ Dương và Ngô, 0,25 Đinh, Tiền Lê. - Thế kỉ XI - XV: hình thành và phát triển toàn diện gắn liền với các vương triều Lý, Trần, Hồ, Lê sơ. 0,25 - Thế kỉ XVI - XVII: tiếp tục phát triển và đạt được nhiều thành tựu đặc sắc gắn liền với các vương triều Lê sơ (giai đoạn cuối), Mạc, Lê trung hưng. 0,25 - Thế kỉ XVIII - giữa thế kỉ XIX: có nhiều biến động gắn liền các vương triều Lê trung hưng (giai đoạn cuối), Tây Sơn, Nguyễn. 0,25 Văn minh Đại Việt tiếp thu có chọn lọc những thành tựu của văn minh Trung Hoa, 2,0 Ấn Độ: - Văn minh Đại Việt tiếp thu có chọn lọc tinh hoa văn minh từ bên ngoài và cải biến phù hợp với phong tục tập quán lối sống riêng của người Việt, góp phần làm phong 0,25 phú nền văn minh Đại Việt. Tiếp thu có chọn lọc văn minh Trung Hoa: - Thể chế chính trị: tổ chức bộ máy nhà nước 0,25 - Chữ viết: chữ Hán của Trung Hoa du nhập vào nước ta thời Bắc thuộc, được dân tộc 0,25 ta làm cơ sở để sáng tạo ra chữ Nôm. - Tư tưởng Nho giáo: Nho giáo ra đời ở Trung Hoa, do Khổng Tử sáng lập. Đến thời 0,25 Lê sơ, Nho giáo trở thành tư tưởng chính thống của giai cấp thống trị. - Giáo dục, khoa cử: Đại Việt tiếp thu giáo dục, khoa cử của Trung Hoa như giáo dục theo tư tưởng Nho giáo để đào tạo các tầng lớp quan lại; nhiều nhà nho có đóng góp 0,25 to lớn cho đất nước như Lê Văn Hưu, Chu Văn An,... Tiếp thu có chọn lọc văn minh Ấn Độ: - Về tôn giáo: + Phật giáo: đạo Phật được các thương nhân Ấn Độ truyền bá vào nước ta qua con đường mua bán, hoà bình. Đến thời Lý, Trần, Phật giáo phát triển cực thịnh. 0,50 + Ấn Độ giáo (Hin-đu giáo): chứng tích thể hiện Ấn Độ giáo được truyền bá là Thánh địa Mỹ Sơn (Quảng Nam) Trang 1/5
2. - Nghệ thuật kiến trúc: sự ảnh hưởng về nghệ thuật kiến trúc của Ấn Độ thể hiện qua các công trình kiến trúc mang tính chất tôn giáo như đền, tháp, điêu khắc trên phù 0,25 điêu. 2 Tóm tắt hoàn cảnh lịch sử, diễn biến chính và ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn (1418 - 1427). Tinh thần nhân đạo, hoà bình của dân tộc Việt Nam được thể 2,5 hiện như thế nào trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn? Hoàn cảnh lịch sử: 0,50 - Năm 1407, nhà Hồ thất bại trong cuộc kháng chiến chống quân Minh xâm lược, đất 0,25 nước ta rơi vào ách đô hộ của nhà Minh - Nhà Minh thi hành chính sách cai trị hà khắc, chế độ thuế khoá nặng nề 0,25 Diễn biến chính (1418 - 1427): 0,50 - Năm 1418, Lê Lợi dựng cờ khởi nghĩa tại Lam Sơn (Thanh Hoá). Quân Minh liên 0,25 tục tổ chức các đợt tấn công. Lê Lợi đề nghị tạm hoà, quân Minh chấp thuận. - Nghĩa quân tiến vào Nghệ An, mở rộng vùng giải phóng, Tiến quân ra Bắc, làm nên thắng lợi lớn trong trận Chi Lăng - Xương Giang. Cuối năm 1427, Vương Thông 0,25 chấp nhận nghị hoà, rút quân về nước. Ý nghĩa: 0,50 - Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn thắng lợi đã chấm dứt 20 năm đô hộ của nhà Minh, khôi 0,25 phục hoàn toàn nền độc lập. - Đưa đến sự thành lập của vương triều Lê sơ, mở ra thời kì phát triển mới của Đại 0,25 Việt, Tinh thần nhân đạo, hoà bình của dân tộc Việt Nam được thể hiện trong cuộc khởi 1,0 nghĩa Lam Sơn: - Mục tiêu của cuộc khởi nghĩa: vì hoà bình, chủ quyền quốc gia dân tộc, cuộc sống thanh bình của nhân dân, . 0,25 - Tính chất của cuộc khởi nghĩa: mang tính chính nghĩa, giải phóng nhân dân khỏi 0,25 ách cai trị tàn bạo của giặc Minh, được nhân dân ủng hộ, - Trên cơ sở đập tan ý chí xâm lược của kẻ thù, Lê Lợi và Nguyễn Trãi dùng biện pháp ngoại giao để kết thúc chiến tranh, đối xử tử tế với kẻ bại trận, cấp lương thảo, 0,50 xe ngựa để tiễn chúng về nước, “tắt muôn đời chiến tranh” 3 Làm rõ mối quan hệ giữa những điều kiện bùng nổ cuộc Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945. Vì sao nói thời cơ của Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945 là 3,0 “thời cơ ngàn năm có một”? Những điều kiện bùng nổ cuộc Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945: 1,5 - Chủ quan: + Đảng Cộng sản Đông Dương có sự chuẩn bị chu đáo về đường lối và phương pháp cách mạng, thể hiện tập trung tại Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ương Đảng 0,25 (tháng 5-1941)... + Lực lượng cách mạng được chuẩn bị đầy đủ, rèn luyện qua nhiều phong trào cách mạng...đặc biệt là cao trào kháng Nhật cứu nước và khởi nghĩa từng phần (từ tháng 0,25 3-1945) + Tầng lớp trung gian đã ngả hẳn về phía cách mạng; quần chúng cách mạng đã sẵn 0,25 sàng đứng lên khởi nghĩa khi thời cơ đến + Ngày 13-8-1945, Trung ương Đảng và Tổng bộ Việt Minh thành lập Uỷ ban Khởi 0,25 nghĩa toàn quốc, ban bố Quân lệnh số 1, chính thức phát lệnh Tổng khởi nghĩa. - Khách quan: thời cơ và nguy cơ đan xen lẫn nhau: + Phe Đồng minh tiêu diệt chủ nghĩa phát xít, Chính phủ Nhật đầu hàng Đồng minh 0,25 không điều kiện...; Chính phủ thân Nhật hoang mang, quân đội Nhật mất tinh thần + Quân đội các nước đế quốc với danh nghĩa Đồng minh đang chuẩn bị vào Đông 0,25 Dương làm nhiệm vụ giải giáp quân đội Nhật Trang 2/5
3. Mối quan hệ giữa những điều kiện chủ quan và khách quan: 0,50 - Điều kiện chủ quan giữ vai trò quyết định: một cuộc Tổng khởi nghĩa chỉ có thể bùng nổ khi có đủ điều kiện chủ quan và khách quan. Nếu không có điều kiện chủ 0,25 quan, thì điều kiện khách quan dù thuận lợi cũng không thể có sự bùng nổ của cách mạng. - Điều kiện khách quan có vai trò quan trọng: mọi điều kiện khách quan thuận lợi chỉ có thể phát huy tác dụng thông qua điều kiện chủ quan. Chiến thắng của phe Đồng 0,25 minh tạo thời cơ thuận lợi để nhân dân Việt Nam nổi dậy Tổng khởi nghĩa giành chính quyền nhanh, gọn, ít đổ máu. Thời cơ của Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945 là “thời cơ ngàn năm có một”: 1,0 - Trước ngày 15-8-1945, Nhật chưa đầu hàng Đồng minh, kẻ thù còn mạnh nên thời cơ khởi nghĩa giành chính quyền chưa xuất hiện. Khi quân Đồng minh kéo vào Việt 0,50 Nam, thì thời cơ đã qua, nếu khởi nghĩa thì phải đối mặt với nhiều kẻ thù cùng một lúc. - Vì vậy, chưa có lúc nào như lúc này, cách mạng Việt Nam hội đủ những điều kiện khách quan và chủ quan thuận lợi như thế. Thời cơ Tổng khởi nghĩa chỉ xuất hiện và tồn tại trong một thời gian ngắn: từ khi phát xít Nhật đầu hàng Đồng minh cho đến 0,50 trước khi quân Đồng minh vào tiếp quản và giải giáp quân Nhật ở Việt Nam. Đảng và lãnh tụ Hồ Chí Minh đã chớp đúng thời cơ để phát động toàn dân tổng khởi nghĩa giành thắng lợi. 4 Trong tiến trình lịch sử Việt Nam từ năm 1919 đến năm 2000, thắng lợi nào đã mở ra kỉ nguyên đất nước được độc lập, thống nhất, đi lên chủ nghĩa xã hội? 3,0 Chứng minh thắng lợi này là một sự kiện có tầm quan trọng quốc tế to lớn và có tính thời đại sâu sắc. Trong tiến trình lịch sử Việt Nam từ năm 1919 đến năm 2000, thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1954 - 1975) đã mở ra kỉ nguyên đất nước được 0,50 độc lập, thống nhất, đi lên chủ nghĩa xã hội. Thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1954 - 1975) là sự kiện có 2,5 tầm vóc quốc tế và có tính thời đại sâu sắc: - Cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của nhân dân Việt Nam diễn ra trong bối cảnh mâu thuẫn Đông - Tây và cuộc Chiến tranh lạnh đang diễn ra trên thế giới, phản 0,50 ánh mâu thuẫn giữa hai phe tư bản chủ nghĩa và xã hội chủ nghĩa - Đây là cuộc đụng đầu lịch sử giữa một bên là đế quốc Mỹ xâm lược và một bên là 0,50 nhân dân Việt Nam chống xâm lược - Thời kì 1954 - 1975, Mỹ chuyển trọng tâm chiến lược sang Việt Nam. Đây là cuộc 0,50 chiến tranh xâm lược thực dân mới với quy mô lớn, dài ngày, rất ác liệt từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai - Nhân dân Việt Nam quyết tâm chống Mỹ xâm lược; thắng lợi của nhân dân Việt 0,50 Nam và thất bại của đế quốc Mỹ đã tác động lớn đến nước Mỹ và cục diện thế giới - Trên thế giới lúc đó có một số quốc gia bị chia cắt như Đức, Triều Tiên, không 0,50 thống nhất đất nước bằng bạo lực cách mạng Nếu thí sinh có lập luận khác hợp lí thì tính điểm nhưng tổng điểm của ý không quá 2,5 điểm. 5 Qua nhiều thế hệ, nhân dân Việt Nam đã tri ân và vinh danh Chủ tịch Hồ Chí 3,0 Minh như thế nào? - Chủ tịch Hồ Chí Minh đã được tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hoá Liên Hợp Quốc (UNESCO) tôn vinh là Anh hùng giải phóng dân tộc, Danh nhân văn hoá thế giới. Người không chỉ có công lao to lớn đối với sự nghiệp cách mạng giải phóng dân 0,50 tộc, giải phóng giai cấp, giải phóng con người mà còn có những đóng góp to lớn trên các lĩnh vực văn hoá, tư tưởng; là tấm gương sáng về đạo đức, Trang 3/5
4. - Nhân dân Việt Nam luôn kính yêu, quý trọng Bác Hồ. Nhiều thế hệ đã tri ân và vinh danh Người với những hình thức khác nhau 0,50 - Sau khi Chủ tịch Hồ Chí Minh qua đời, theo nguyện vọng của nhân dân cả nước, Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh được xây dựng ; quảng trường, tượng đài, nhà lưu 0,50 niệm, khu di tích, thành phố, đường mang tên Hồ Chí Minh. - Nhiều cơ sở giáo dục và đào tạo mang tên Nguyễn Tất Thành, Nguyễn Ái Quốc, Hồ 0,50 Chí Minh - Các nhà thơ, nhạc sĩ, nhà văn, đã có những tác phẩm bất hủ về Chủ tịch Hồ Chí Minh như Sáng tháng năm, Bác ơi (Tố Hữu), Người về thăm quê (Thuận Yến), Đêm 0,50 nghe hát đò đưa nhớ Bác (An Thuyên) - Nhiều nơi trên cả nước đã lập đền thờ Chủ tịch Hồ Chí Minh; tại nhiều ngôi nhà ở Việt Nam, ảnh Bác được đặt ở vị trí trang trọng; nhân dân cả nước đang tích cực hưởng ứng cuộc vận động học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí 0,50 Minh 6 Phân tích những tiềm năng và thách thức của chủ nghĩa tư bản hiện đại. 2,5 Tiềm năng: 1,5 - Chủ nghĩa tư bản hiện đại có trình độ sản xuất phát triển cao, áp dụng những thành tựu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, 0,50 - Có bề dày kinh nghiệm, phương pháp quản lí kinh tế, pháp chế hoàn chỉnh, . 0,25 - Có khả năng tự điều chỉnh và thích nghi để tồn tại và phát triển, 0,25 - Xu hướng toàn cầu hoá kinh tế tạo ra cho chủ nghĩa tư bản hiện đại nguồn lực quan 0,25 trọng để phát triển kinh tế, - Ví dụ/ liên hệ hợp lí. 0,25 Thách thức: 1,0 - Các cuộc khủng hoảng đang đặt ra nhiều thách thức như: bất bình đẳng xã hội ngày 0,25 càng lớn, - Đối mặt với những vấn đề chính trị, xã hội nan giải (các thiết chế dân chủ vẫn còn 0,25 nhiều bất ổn, nhiều cuộc phản kháng xã hội vẫn bùng nổ mạnh mẽ, ) - Tiềm ẩn những nguy cơ khủng hoảng mang tính toàn cầu như khủng hoảng tài chính - tiền tệ, khủng hoảng môi trường, vấn đề an ninh con người như an ninh lương thực, 0,25 an ninh y tế, - Ví dụ/ liên hệ hợp lí. 0,25 7 Trình bày bối cảnh Việt Nam gia nhập Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á 3,0 (ASEAN). Tình hình thế giới: 1,0 - Chiến tranh lạnh chấm dứt, xu thế hoà bình hữu nghị hợp tác trở thành xu thế chủ 0,25 đạo trong quan hệ quốc tế, - Cuộc cách mạng khoa học - công nghệ và xu thế toàn cầu hoá: đòi hỏi các quốc gia 0,25 dân tộc hợp tác sâu rộng trên nhiều lĩnh vực. - Các nước đều điều chỉnh chiến lược, lấy phát triển kinh tế làm trọng điểm, 0,25 - Các nước lớn có sự điều chỉnh quan hệ theo chiều hướng đối thoại, thỏa hiệp, tránh 0,25 xung đột trực tiếp nhằm tạo một môi trường quốc tế thuận lợi để vươn lên xác lập một vị trí ưu thế trong trật tự thế giới mới. Tình hình khu vực: 1,0 - Vấn đề Cam-pu-chia được giải quyết sau một thời kì đối đầu căng thẳng giữa các nước Đông Dương với ASEAN. Hai nhóm nước bắt đầu quá trình đối thoại. Tình hình 0,50 đó đã mở ra cơ hội cho sự hợp tác ASEAN - Đông Dương cũng như cho việc ASEAN mở rộng thành viên với các nước còn lại. Trang 4/5
5. - Các nước trong khu vực có nguyện vọng xây dựng Đông Nam Á thành một khu vực hoà bình, ổn định và phát triển. Các nước ASEAN từng bước thay đổi mục tiêu hoạt 0,50 động của mình là coi trọng hợp tác kinh tế, Tình hình trong nước: 1,0 - Tháng 12-1986, Đảng Cộng sản Việt Nam đề ra đường lối đổi mới, thực hiện chính sách đối ngoại hoà bình, hữu nghị và hợp tác, .Việt Nam sẵn sàng là bạn, là đối tác 0,50 tin cậy của tất cả các nước và mong muốn nhanh chóng đưa Việt Nam thoát khỏi tình trạng nghèo nàn, lạc hậu. Do đó, cần phải đẩy mạnh hội nhập quốc tế. - Để phát triển, cần có những giải pháp để đưa đất nước vượt qua khó khăn trong bối cảnh quan hệ quốc tế đang bất lợi: Mỹ cấm vận kéo dài Việt Nam, chủ nghĩa xã hội 0,50 ở Đông Âu, Liên Xô sụp đổ, ------ Hết ------ Trang 5/5