Bài giảng môn Ngữ văn 7 - Tiết học 97: Văn bản: Ý nghĩa văn chương

Nội dung text: Bài giảng môn Ngữ văn 7 - Tiết học 97: Văn bản: Ý nghĩa văn chương

1. TIẾT 97. Văn bản:Ý NGHĨA VĂNCHƯƠNG HOÀI THANH- - 1
2. I. Giới thiệu chung: 1. Tác giả: - Hoài Thanh ( 1909-1982) - Quê: Nghi Trung, huyện Nghi Lộc- Nghệ An. - Là nhà phê bình văn học xuất sắc. - Năm 2000 được nhà nước truy tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về VHNT. - Tác phẩm nổi tiếng: Thi nhân Việt Nam. 2
3. I. Giới thiệu chung: 1. Tác giả: 2. Tác phẩm: Thi nhân Việt Nam - Là cuốn sách vừa là hợp tuyển vừa là nghiên cứu, phê bình về phong trào thơ mới Việt Nam, do hai anh em nhà văn Hoài Thanh và Hoài Chân biên soạn. Đây là một hợp tuyển thơ đầu tiên của thời kỳ thơ mới, ghi nhận lại những tên tuổi nhà thơ và những bài thơ giá trị trong khoảng 1932-1941. - Thi nhân Việt Nam viết năm 1941, hoàn thành năm 1942, in lần đầu năm 1942 tại nhà in tư nhân Nguyễn Đức Phiên, và cho đến nay cuốn sách đã 3 được tái bản rất nhiều lần.
4. 3. Bố cục :3 phần - Phần 1: Từ đầu đến “ muôn loài” → Nguồn gốc cốt yếu của văn chương. - Phần 2: “Văn chương” đến “ sự sống” → Nhiệm vụ của văn chương. Phần 3: còn lại → Công dụngcủa văn chương. 4
5. II. Đọc – hiểu văn bản: 1. Nguồn gốc cốt yếu của văn chương: “ Người ta kể chuyện đời xưa, một nhà thi sĩ Ấn Độ trông thấy một con chim bị thương rơi xuống bên chân mình. Thi sĩ thương hại quá, khóc nức lên, quả tim cùng hoà nhịp với sự run rẩy của con chim sắp chết. Tiếng khóc ấy, dịp đau thương ấy chính là nguồn gốc của thi ca. Câu chuyện có lẽ chỉ là một câu chuyện hoang đường, song không phải không có ý nghĩa. Nguồn gốc cốt yếu của văn chương là lòng thương người và rộng ra thương cả muôn vật, muôn loài. [ ]” ?Trước khi nêu nguồn gốc của văn chương tác giả giải thích nguồn gốc của thi ca bằng cách nào ? TL: Dẫn câu chuyện của nhà thi sĩ Ấn Độ và con chim bị thương. ? Câu chuyện ấy cho ta thấy tác giả muốn cắt nghĩa nguồn gốc của văn chương là gì ? TL: Lòng thương người và rộng ra thương cả muôn vật, muôn loài. ? Xác định luận điểm khi tác giả bàn về nguồn gốc của văn chương? ? Để làm rõ luận điểm, tác giả làm bằng 5cách nào?
6. * Luận điểm: Nguồn gốc cốt yếu của văn chương là lòng thương người và rộng ra thương cả muôn vật, muôn loài. [ ]” * “(Dẫn chứng) Người ta kể chuyện đời xưa, một nhà thi sĩ Ấn Độ trông thấy một con chim bị thương rơi xuống bên chân mình. Thi sĩ thương hại quá, khóc nức lên, quả tim cùng hoà nhịp với sự run rẩy của con chim sắp chết. (Lí lẽ)Tiếng khóc ấy, dịp đau thương ấy chính là nguồn gốc của thi ca. (Lí lẽ) Câu chuyện có lẽ chỉ là một câu chuyện hoang đường, song không phải không có ý nghĩa. (Luận điểm) Nguồn gốc cốt yếu của văn chương là lòng thương người và rộng ra thương cả muôn vật, muôn loài. [ ]” ? Để làm rõ nguồn gốc tình cảm của văn chương Hoài Thanh đã nêu tiếp 1 nhận định về nhiệm vụ của văn chương được thể hiện qua lời văn nào? TL: Văn chương hình dung ra sự sống muôn hình vạn trạng, chẳng những thế văn chương còn sáng tạo ra sự sống . ? Qua nhận định đó tác giả đưa ra mấy vần đề ? TL: Về nhiệm vụ, tác giả đã đưa ra hai6 vấn đề.
7. 2. Nhiệm vụ của văn chương: a. Văn chương hình dung ra cuộc 7sống muôn hình vạn trạng: - Cày đồng đang buổi ban trưa Nhất canh trì, nhị canh viên, tam canh điền. Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày. - Trâu ơi, ta bảo trâu này. Trâu ra ngoài ruộng, trâu cày với ta. → Văn chương bắt nguồn từ cuộc sống lao động.
8. 8 Đêm nay Bác không ngủ. Thánh Gióng O du kích (Tố Hữu) ➔ Văn chương bắt nguồn từ thực tế đấu tranh bảo vệ Tổ quốc, chống giặc ngoại xâm.
9. 9 Trăm năm trong cõi người ta, Chữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhau. Trải qua một cuộc bể dâu, Những điều trông thấy mà đau đớn lòng. Đau đớn thay phận đàn bà Lời rằng bạc mệnh cũng là lời chung ➔ Thân phận người phụ nữ trong xã hội phong kiến.
10. 10 ➔ Văn chương bắt nguồn từ đời sống văn hoá, lễ hội, trò chơi
11. b.Văn chương còn sáng tạo ra sự sống:. 11 Truyện “Thạch Sanh” Truyện “ Cây bút thần” → Phản ánh ước mơ công lý, cải tạo hiện thực xã hội, sự công bằng cho người lao động của người xưa. -Trong văn chương, ta thấy có những bài xuất phát từ tình thương (chiều chiều ra đứng . Chín chiều). Nhưng cũng có những bài xuất phát từ tình cảm đã kích châm biếm ( số cô ) - Văn chương dựng lên những hình ảnh, những ý tưởng mà cuộc sống hiện tại chưa có hoặc chưa đủ mức cần có để mọi người phấn đấu xây dựng, biến chúng thành hiện thực trong tương lai.
12. 3. Công dụng của văn chương: Vậy thì, hoặc hình dung sự sống, hoặc sáng tạo ra sự sống, nguồn gốc của văn chương đều là tình cảm, là lòng 12vị tha. Và vì thế, công dụng của văn chương cũng là giúp cho tình cảm và gợi lòng vị tha. Một người hằng ngày chỉ cặm cụi lo lắng vì mình, thế mà khi xem truyện hay ngâm thơ có thể vui, buồn, mừng giận cùng những người ở đâu đâu, vì những chuyện ở đâu đâu, há chẳng phải là các chứng cớ cho cái mãnh lực lạ lùng của văn chương hay sao? Văn chương gây cho ta những tình cảm ta không có, luyện những tình cảm ta sẵn có; cuộc đời phù phiếm và chật hẹp của cá nhân vì văn chương mà trở lên thâm trầm và rộng rãi đến trăm nghìn lần. Có kẻ nói từ khi các ca sĩ ca tụng cảnh núi non, hoa cỏ, núi non, hoa cỏ trông mới đẹp; từ khi có người lấy tiếng chim kêu, tiếng suối chảy làm đề tài ngâm vịnh, tiếng chim, tiếng suối ấy nghe mới hay. Lời ấy tưởng không có gì quá đáng. [ ] Nếu trong pho lịch sử loài người xóa các thi nhân, văn nhân và đồng thời trong tâm linh loài người xóa hết những dấu vết họ còn lưu lại thì cái cảnh tượng nghèo nàn đến bực nào!
13. ? HT đã bàn về công dụng của văn chương đối với con người bằng những câu văn như thế nào ? TL: + Một người hằng ngày chỉ cặm13 cụi lo lắng vì mình . hay sao? Văn chương khơi dậy những trạng thái cảm xúc cao thượng của con người . + Văn chương gây cho ta những tình cảm ta không có, luyện tình cảm ta sẵn có. Làm giàu tình cảm con người + Có kẻ nói từ mới hay .Nếu trong kho lịch sử bực nào. Văn chương làm đẹp, làm giàu cho sang cho lịch sử nhân loại. ? Luận điểm của đoạn văn trên là gì? Để thuyết phục, tác giả làm bằng cách nào? TL: Tác giả đã dùng dẫn chứng và lí lẽ để thuyết phục .
14. Vậy thì, hoặc hình dung sự sống, hoặc sáng tạo ra sự sống, nguồn gốc của văn chương đều là tình cảm, là lòng vị tha. ( Luận điểm) Và vì thế, công dụng của văn chương cũng là giúp14 cho tình cảm và gợi lòng vị tha. (Dẫn chứng) Một người hằng ngày chỉ cặm cụi lo lắng vì mình, thế mà khi xem truyện hay ngâm thơ có thể vui, buồn, mừng giận cùng những người ở đâu đâu, vì những chuyện ở đâu đâu, há chẳng phải là các chứng cớ cho cái mãnh lực lạ lùng của văn chương hay sao? (Lí lẽ) Văn chương gây cho ta những tình cảm ta không có, luyện những tình cảm ta sẵn có; cuộc đời phù phiếm và chật hẹp của cá nhân vì văn chương mà trở lên thâm trầm và rộng rãi đến trăm nghìn lần. (Dẫn chứng) Có kẻ nói từ khi các ca sĩ ca tụng cảnh núi non, hoa cỏ, núi non, hoa cỏ trông mới đẹp; từ khi có người lấy tiếng chim kêu, tiếng suối chảy làm đề tài ngâm vịnh, tiếng chim, tiếng suối ấy nghe mới hay. Lời ấy tưởng không có gì quá đáng. (Lí lẽ)[ ] Nếu trong pho lịch sử loài người xóa các thi nhân, văn nhân và đồng thời trong tâm linh loài người xóa hết những dấu vết họ còn lưu lại thì cái cảnh tượng nghèo nàn đến bực nào!
15. Văn chương gây cho ta những tình cảm ta không có, vì:  Văn chương làm cho ta biết vui, buồn, hờn, giận vì những chuyện 15 không đâu, những người không quen biết.  Văn chương làm cho đời sống thêm phong phú. Nhưng mấy ai có nỗi lo nước thương nhà như Bác Hồ trong bài “Cảnh khuya”. Mấy ai có nỗi thương cảm khát vọng cao cả như Đỗ Phủ trong bài “Bài ca nhà tranh bị gió thu phá”. Nhưng mấy ai có tình cảm sâu sắc và cao cả, tình bạn đậm đà chân thật như Nguyễn Khuyến trong bài thơ: “ Bạn đến chơi nhà’’. . .
16. 16 Văn chương luyện những tình cảm ta sẵn có vì: - Tình yêu ông bà, cha, mẹ là những tình cảm sẵn có, văn chương nhắc nhở ta tình cảm đối với ông bà, cha, mẹ Văn chương giáo dục lòng biết ơn đối với con người. - Văn chương giúp chúng ta thêm yêu cái đẹp, yêu thiên nhiên đất nước giúp ta biết phân biệt phải- trái, xấu- tốt
17. III. Tổng kết: 1/Nghệ thuật - Kết hợp lí lẽ, cảm xúc và hình ảnh. - Có luận điểm rõ ràng, luận chứng minh bạch, thuyết phục. - Cách nêu dẫn chứng đa dạng, khi trước khi sau, khi là một câu chuyện - Lời văn giản dị, giàu hình ảnh, cảm xúc. 2/ Nội dung Văn bản thể hiện quan niệm sâu sắc của nhà văn về văn chương.
18. IV. Củng cố - Hướng dẫn tự học : 18 Ý nghĩa văn chương Nguồn gốc. Nhiệm vụ. Công dụng. Lòng vị tha. Phản ánh sự sống. Làm giàu tình cảm con người. Tình nhân ái. Sáng tạo sự sống. Làm đẹp, giàu cho cuộc sống. - Chép sơ đồ vào tập bài soạn.Học phần ghi nhớ SGK/63. - Học thuộc lòng đoạn cuối cùng của văn bản. - Bài tập: Hãy chứng minh. Văn chương đã làm cho tình yêu quê hương, đất nước sẵn có trong ta thêm phong phú và sâu sắc. ( làm vào tập bài soạn )