Bài giảng Ngữ văn 6 - Tiết học 95: Ẩn dụ

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn 6 - Tiết học 95: Ẩn dụ

1. TIẾT 95:
2. I.Ẩn dụ là gì? 1.Ví dụ (sgk/68) Anh đội viên nhìn Bác Càng nhìn lại càng thương Người cha mái tóc bạc Đốt lửa cho anh nằm. (Minh Huệ) Cụm từ Người ChaNgườidùng đểChachỉ- Bác Hồ Bác Hồ Có thể ví nhưVì Bácvậy Hồlà vìvớiBácNgườiHồ Cha có những với Người Chaphẩm có nhữngchất phẩmgiống nhau chất giống nhau (tuổi tác, tình yêu thương,- sự> Sựchămtươngsóc chuđồng về phẩm chất. đáo đối với con, ) -> tương đồng về phẩm chất.
3. Cách nói bằng ẩn dụ có gì giống và khác phép so sánh: “Bác Hồ như Người Cha”? Trả lời: *Giống nhau: - Đều ví Bác Hồ như Người Cha. * Khác nhau: - So sánh: Bác Hồ như Người Cha Vế A Vế B - Ví dụ: Người Cha mái tóc bạc Ẩn dụ Vế B ->Ẩn đi vế A-> so sánh ngầm-> câu thơ có thêm tính hàm súc.
4. 3. Ghi nhớ: ( SGK/68) Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
5. II.Các kiểu ẩn dụ: 1. Ví dụ:
6. Tiết 95: B. ẨN DỤ HỆ THỐNG VÍ DỤ II. Các kiểu ẩn dụ: 1. “Anh đội viên nhìn Bác Người Cha  chỉ Bác Hồ Càng nhìn lại càng thương 1. Ví dụ: Mục I và II/SGK/68 Người Cha mái tóc bạc  Gợi hình, gợi cảm - Người Cha  chỉ Bác Hồ Đốt lửa cho anh nằm.” (Minh Huệ)  ẩn dụ phẩm chất -Người Cha - Bác Hồ  tương đồng về phẩm chất 3. “ChaoHãy choôi, biếttrông hìnhcon ảnhsông, vui như thấy“Ngườinắng giònCha”tan và “Bácsau kì mưa dầm, vui như nối lại chiêm bao đứt quãng” Hồ” có sự tương đồng (Nguyễn Tuân) về mặt nào?
7. Các từ in đậm dưới đây được dùng để chỉ những hiện tượng sự vật nào? Vì sao có thể ví như vậy? “Về thăm nhà Bác làng Sen, Có hàng râm bụt thắp lên lửa hồng” (Nguyễn Đức Mậu) - Lửa hồng: chỉ “màu đỏ” của hoa dâm bụt -> vì hai sự vật ấy có hình thức tương đồng. - Thắp: Chỉ sự nở hoa -> vì chúng giống nhau ở cách thức thực hiện.
8. Cách dùng từ trong cụm từ in đậm dưới đây có gì đặc biệt so với cách nói thông thường? “ Chao ôi, trông con sông, vui như thấy nắng giòn tan sau kì mưa dầm, vui như nối lại chiêm bao đứt quãng”. (Nguyễn Tuân) - Nắng giòn tan: chỉ nắng “to, rực rỡ” -> vì dựa vào sự chuyển đổi cảm giác.
9. Từ những ví dụ đã phân tích, hãy nêu lên một số kiểu tương đồng giữa các sự vật, hiện tượng thường được sử dụng để tạo phép ẩn dụ? *Có 4 kiểu tương đồng: -Tương đồng về hình thức. -Tương đồng về cách thức. -Tương đồng về phẩm chất. -Tương đồng về cảm giác.
10. Dựa vào các kiểu tương đồng, ta có mấy kiểu ẩn dụ thường gặp? b. Ghi nhớ: (SGK/69) Có 4 kiểu ẩn dụ: - Ẩn dụ hình thức; - Ẩn dụ cách thức; - Ẩn dụ phẩm chất; - Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác;
11. III. LUYỆN TẬP Bài tập 2 trang 70: Tìm ẩn dụ trong những ví dụ dưới đây. Nêu lên nét tương đồng giữa các sự vật, hiện tượng được so sánh ngầm với nhau. a) Ăn quả nhớ kẻ trồng cây b) Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng c) Thuyền về có nhớ bến chăng Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền. d) Ngày ngày Mặt Trời đi qua trên lăng Thấy một Mặt Trời trong lăng rất đỏ.
12. a) Ăn quả nhớ kẻ trồng cây: Ăn quả có nét tương đồng về cách thức với “sự hưởng thụ thành quả lao động”, còn kẻ trồng cây có nét tương đồng về phẩm chất với “người lao động, người gây dựng (tạo ra thành quả)” -> Câu tục ngữ này khuyên chúng ta khi được hưởng thụ thành quả phải nhớ đến công lao người đã gây dựng thành quả đó.
13. b) Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng • Mực - đen : có nét tương đồng về phẩm chất với “cái xấu, cái lạc hậu”. • Đèn - sáng : có nét tương đồng về phẩm chất với “cái tốt, cái tiến bộ”. -> Câu tục ngữ này nói lên tầm quan trọng của môi trường sống, khuyên chúng ta phải chọn môi trường sống tốt đẹp.
14. c) Thuyền về có nhớ bến chăng ? Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền - Thuyền: ”chỉ người đi xa”, chỉ người con trai. - Bến: “chỉ người ở lại”, chỉ người con gái. -> Đây là những tương đồng về phẩm chất. -> Nói về tình cảm thủy chung, gắn bó trong tình yêu đôi lứa.
15. d) Ngày ngày Mặt Trời đi qua trên lăng Thấy một Mặt Trời trong lăng rất đỏ - “Mặt Trời” trong câu thơ thứ nhất: là một thiên thể nóng sáng, là nguồn chiếu sáng chủ yếu cho Trái Đất. - “Mặt Trời” trong câu thơ thứ hai là hình ảnh ẩn dụ: được dùng để chỉ Bác Hồ vì Bác Hồ soi sáng, dẫn đường chỉ lối cho dân tộc ta thoát khỏi cuộc sống nô lệ tối tăm, đi tới tương lai độc lập, tự do, hạnh phúc. - “Mặt Trời” – Bác Hồ: có nét tương đồng về phẩm chất.
16. 3. Tìm những ẩn dụ chuyển đổi cảm giác trong các câu văn, câu thơ dưới đây và nêu lên tác dụng của những ẩn dụ ấy trong việc miêu tả sự vật, hiện tượng: a). Buổi sáng, mọi người đổ ra đường. Ai cũng muốn ngẩng lên cho thấy mùi hồi chín chảy qua mặt. b). “Cha lại dắt con đi trên cát mịn Ánh nắng chảy đầy vai”.
17. a). Buổi sáng, mọi người đổ ra đường. Ai cũng muốn ngẩng lên cho thấy mùi hồi chín chảy qua mặt. - Thấy mùi – chảy: Từ khứu giác (mũi) chuyển sang cảm nhận bằng thị giác (mắt nhìn). -> Biểu thị sự khuếch tán lan tỏa mạnh của hương hoa hồi. -> Cảm nhận mới lạ, độc đáo, gợi hình ảnh và cảm giác.
18. b). “Cha lại dắt con đi trên cát mịn Ánh nắng chảy đầy vai”. Thường thì nhận biết ánh nắng qua con đường thị giác cho nên mới thấy ánh nắng vàng tươi, hoặc ánh nắng vàng nhạt, Còn ánh nắng trong câu thơ “Ánh nắng chảy đầy vai” lại được hình dung thành dòng, thành giọt, nhờ vậy mà sinh động, gợi cảm.
19. 3. Tìm những ẩn dụ chuyển đổi cảm giác và nêu tác dụng. c/ Ngoài thềm rơi chiếc lá đa Tiếng rơi rất mỏng như là rơi nghiêng. Thính giác Thị giác Xúc giác (Trần Đăng Khoa) Cảm nhận được độ dày mỏng của chiếc lá rơi. d/ Em thấy cả trời sao Xuyên qua từng kẽ lá Thị giác Em thấy cơn mưa rào Ướt tiếng cười của bố. (Phan Thế Cải) Xúc giác Cảm nhận được niềm vui của người bố.
20. TRÒ CHƠI CỦNG CỐ 1 Tăng sức gợi hình So sánh1 ngầm Nét tương2 đồng gợi cảm3 cho sự 2 diễn đạt 3 4 4 Ẩn dụ hình5 thức 5 Ẩn dụ phẩm chất 6 ẨN DỤ 7 Ẩn dụ chuyển đổi Ẩn dụ cách thức 6  76 cảm giác Từ “mặt trời” trong câu thơ sau thuộc kiểu ẩn dụ nào? CâuẨn“Dưới tục dụ ngữ dựa trăng “ vàoĐi quyênmột đâu ngàyđể đã gọi gọiđàng, tên hè sự học– Đầuvật, một sựtường sàng việc lửa khônnày lựu bằng” đượclập tên lòe sử ViệcCho biếtsử dụngkiểu ẩn phép dụPhép“Từ trongtu tu từấy câutừ ẩntrong ẩn dụthơ dụ trong tôi“Một còn bừng thơ,tiếngđược nắng văn chim gọi hạnhằm làkêu gì? sáng mụccả đích rừng”? gì? dụngsựđâm vật,kiểu bông”sự ẩn việc dụ từ nào?khác? “lửa lựu” thuộc kiểu ẩn dụ nào? Mặt trời chân lí chói qua tim”
21. Hướng dẫn về nhà: - Học thuộc GN ẩn dụ (SGK /69). - Chuẩn bị bài: “Luyện nói về văn miêu tả”.
22. TIẾT HỌC KẾT THÚC XIN CÁM ƠN CÁC THẦY CÔ GIÁO