Bài giảng Ngữ văn 7 - Tiết 99: Dấu chấm lửng dấu chấm phẩy dấu gạch ngang

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn 7 - Tiết 99: Dấu chấm lửng dấu chấm phẩy dấu gạch ngang

1. Gi¸o viªn : Vò ThÞ BÝch Thñy
2. KiÓm tra bµi cò C©u hái:ThÕ nµo lµ liÖt kª? T¸c dông cña liÖt kª? C¸c kiÓu liÖt kª? Tr¶ lêi: 1. LiÖt kª lµ s¾p xÕp nèi tiÕp hµng lo¹t tõ hay côm tõ cïng lo¹i ®Ó diÔn t¶ ®îc ®Çy ®ñ h¬n,s©u s¾c h¬n nh÷ng khÝa c¹nh kh¸c nhau cña thùc tÕ hay cña t tëng t×nh c¶m. 2. XÐt theo cÊu t¹o cã thÓ ph©n biÖt kiÓu liÖt kª theo tõng cÆp víi kiÓu liÖt kª kh«ng theo tõng cÆp. -XÐt theo ý nghÜa, cã thÓ ph©n biÖt kiÓu liÖt kª t¨ng tiÕn víi kiÓu liÖt kª kh«ng t¨ng tiÕn
3. TIẾT 99 DẤU CHẤM LỬNG DẤU CHẤM PHẨY DẤU GẠCH NGANG
4. I. DẤU CHẤM LỬNG 1. Ví dụ a. Chóng ta cã quyÒn tù hµo v× nh÷ng trang lÞch sö vÎ vang thêi ®¹i Bµ Trưng, Bµ TriÖu , TrÇn Hưng §¹o, Lª Lîi, Quang Trung, - Chứng tỏ còn nhiều anh hùng nữa chưa được liệt kê b. Thèt nhiªn mét ngưêi nhµ quª m×nh mÈy lÊm l¸p quÇn ¸o ít ®Çm, tÊt t¶ ch¹y x«ng vµo thë kh«ng ra lêi : -BÈm quan lín ®ª vì mÊt råi ! -BiÓu thi t©m tr¹ng lo l¾ng, ho¶ng sî của nhân vật c. Cuèn tiÓu thuyÕt ®îc viÕt trªn bu thiÕp. - BiÓu thÞ sù bÊt ngê cña th«ng b¸o
5. Ghi nhí (SGK) DÊu chÊm löng dïng ®Ó : + Rót gän phÇn liÖt kª + NhÊn m¹nh t©m tr¹ng cña ngêi nãi. +Lµm gi·n nhÞp ®iÖu c©u v¨n chuÈn bÞ cho sù xuÊt hiÖn cña mét tõ ng÷ biÓu thÞ mét néi dung bÊt ngê hoÆc hµi híc ch©m biÕm.
6. II. DẤU CHẤM PHẨY 1. Ví dụ a. Cèm kh«ng ph¶i thøc quµ cña ngưêi véi ; ¨n cèm ph¶i ¨n tõng chót Ýt, thong th¶ vµ ngÉm nghÜ. - §¸nh dÊu danh giíi gi÷a hai vÕ cña mét c©u ghÐp. - Cã thÓ thay ®æi ®ưîc néi dung cña c©u mµ néi dung kh«ng bÞ thay ®æi b. Nh÷ng tiªu chuÈn ®¹o ®øc cña con ngưêi míi ph¶i ch¨ng cã thÓ nªu lªn như sau: yªu nưíc, yªu nh©n d©n ; trung thµnh víi sù nghiÖp x©y dùng chñ nghÜa x· héi vµ ®Êu tranh thùc hiÖn x©y dùng thèng nhÊt nưíc nhµ ; ghÐt bãc lét, ¨n b¸m vµ lêi biÕng ; yªu lao ®éng, coi lao ®éng lµ nghÜa vô thiªng liªng cña m×nh ; cã tinh thÇn lµm chñ tËp thÓ, cã ý thøc hîp t¸c, gióp nhau ; ch©n thµnh vµ khiªm tèn ; quÝ träng cña c«ng vµ cã ý thøc b¶o vÖ cña c«ng ; yªu v¨n ho¸, khoa häc vµ nghÖ thuËt ; cã tinh thÇn quèc tÕ v« s¶n -Ng¨n c©ch c¸c bé phËn liÖt kª cã nhiÒu tÇng ý nghÜa phøc t¹p. - Kh«ng thÓ thay ®æi ®ưîc v× + C¸c phÇn liÖt kª sau dÊu chÊm phÈy b×nh ®¼ng víi nhau + C¸c bé phËn liÖt kª sau dÊu phÈy kh«ng thÓ b×nh ®¼ng víi c¸c phÇn nªu trªn .
7. b. Nh÷ng tiªu chuÈn ®¹o ®øc cña con ngưêi míi ph¶i ch¨ng cã thÓ nªu lªn như sau: yªu nưíc, yªu nh©n d©n ; trung thµnh víi sù nghiÖp x©y dùng chñ nghÜa x· héi vµ ®Êu tranh thùc hiÖn x©y dùng thèng nhÊt nưíc nhµ ; ghÐt bãc lét, ¨n b¸m vµ lêi biÕng ; yªu lao ®éng, coi lao ®éng lµ nghÜa vô thiªng liªng cña m×nh ; cã tinh thÇn lµm chñ tËp thÓ, cã ý thøc hîp t¸c, gióp nhau ; ch©n thµnh vµ khiªm tèn ; quÝ träng cña c«ng vµ cã ý thøc b¶o vÖ cña c«ng ; yªu v¨n ho¸, khoa häc vµ nghÖ thuËt ; cã tinh thÇn quèc tÕ v« s¶n Trong mét liÖt kª phøc t¹p như trªn t¸c gi¶ ®· tæng kÕt nh÷ng tiªu chuÈn ®¹o ®øc con ngưêi míi trong chÝn mèi quan hÖ vµ dïng dÊu chÊm phÈy ®¸nh dÊu c¸c mèi quan hÖ nµy. Sau ®ã míi dïng dÊu ph¶y ®Ó ng¨n c¸ch c¸c thµnh phÇn ®ång chøc gióp ngêi ®äc hiÓu râ c¸c tÇng bËc ý liÖt kª tr¸nh sù hiÓu lÇm cã thÓ x¶y ra . NÕu viÕt: Nh÷ng tiªu chuÈn ®¹o ®øc cña con ngưêi míi ph¶i ch¨ng cã thÓ nªu lªn như sau: yªu nưíc, yªu nh©n d©n, trung thµnh víi sù nghiÖp x©y dùng chñ nghÜa x· héi vµ ®Êu tranh thùc hiÖn x©y dùng thèng nhÊt nưíc nhµ, ghÐt bãc lét, ¨n b¸m vµ lêi biÕng th× ngưêi ®äc sÏ cã thÓ hiÓu ¨n b¸m vµ lêi biÕng còng lµ mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm cña con ngưêi míi.
8. DÊu chÊm phÈy dïng ®Ó : - §¸nh dÊu ranh giíi gi÷a c¸c vÕ cña mét c©u ghÐp cã cÊu t¹o phøc t¹p . -§¸nh dÊu ranh giíi gi÷a c¸c bé phËn trong mét phÐp liÖt kª cã nhiÒu tÇng ý nghÜa phøc t¹p.
9. * Bµi tËp: Trong c¸c c©u sau dÊu chÊm löng vµ dÊu chÊm phÈy dïng ®Ó lµm g×? a. ThÓ ®iÖu ca HuÕ cã s«i næi, tư¬i vui, cã buån th¶m, b©ng khu©ng, cã tiÕc thư¬ng ai o¸n - BiÓu thÞ phÇn liÖt kª tư¬ng tù kh«ng viÕt ra b. Võa lóc ®ã th× tiÕng ngưêi kªu rÇm rÜ, cµng nghe cµng lín. L¹i cã tiÕng µo µo như th¸c ch¶y xiÕt ; råi l¹i cã tiÕng gµ, chã, tr©u, bß kªô vang tø phÝa. - BiÓu thÞ sù ng¨n c¸ch c¸c bé phËn liÖt kª cã cÊu t¹o phøc t¹p
10. III. CÔNG DỤNG CỦADẤU GẠCH NGANG 1. Ví dụ
11. ?) Trong mçi c©u sau dÊu g¹ch ngang dïng ®Ó lµm g×? a ) §Ñp qu¸ ®i, mïa xu©n ¬i – mïa xu©n cña Hµ Néi th©n yªu ( ) -> §¸nh dÊu bé phËn gi¶i thÝch trong c©u (Vò(Vò B»ng)B»ng) b, Cã ngêi khÏ nãi: - BÈm, dÔ cã khi ®ª vì! Ngµi cau mµy g¾t r»ng: - MÆc kÖ! (Ph¹m Duy Tèn) -> Đánh dấu lêi nãi trùc tiÕp cña nh©n vËt (ngêi lÝnh vµ quan phô mÉu) c, DÊu chÊm löng dïng ®Ó: - Tá ý cßn nhiÒu sù vËt, hiÖn tîng cha liÖt kª hÕt; - ThÓ hiÖn chç lêi nãi bá dë hay ngËp ngõng, ng¾t qu·ng; - Lµm gi·n nhÞp ®iÖu c©u v¨n, chuÈn bÞ cho sù xuÊt hiÖn cña mét tõ ng÷ biÓu thÞ néi dung bÊt ngê hay hµi híc ch©m biÕm. ->LiÖt kª c¸c t¸c dông cña dÊu chÊm löng (Ng÷ v¨n 7, tËp hai) d, Mét nh©n chøng thø hai cña cuéc héi kiÕn Va-ren – Phan Béi Ch©u (xin ch¼ng d¸m nªu tªn nh©n chøng nµy) l¹i qu¶ quyÕt r»ng (Phan) Béi Ch©u ®· nhæ vµo mÆt Va- ren c¸i g× ®ã ; c¸i ®ã th× còng cã thÓ. (NguyÔn ¸i Quèc) -> Nèi gi÷a tªn cña 2 nh©n vËt Va-ren vµ Phan Béi Ch©u
12. * Ghi nhí : DÊu g¹ch ngang cã nh÷ng c«ng dông sau: - §Æt gi÷a c©u ®Ó ®¸nh dÊu bé phËn chó thÝch, gi¶i thÝch trong c©u; - §Æt ë ®Çu dßng ®Ó ®¸nh dÊu lêi nãi trùc tiÕp cña nh©n vËt hoÆc ®Ó liÖt kª; - Nèi c¸c tõ n»m trong mét liªn danh
13. IV. Ghi nhí 1. DÊu chÊm löng ®ưîc dïng ®Ó: - Tá ý cßn nhiÒu sù vËt hiÖn tưîng tư¬ng tù chưa liÖt kª hÕt - ThÓ hiÖn chç lêi nãi bá gië hay ngËp ngõng ng¾t qu·ng - Lµm gi·n nhÞp ®iÖu c©u v¨n, chuÈn bÞ cho sù xuÊt hiÖn cña mét tõ ng÷ biÓu thÞ néi dung bÊt ngê hay hµi hưíc ch©m biÕm 2. DÊu chÊm phÈy ®ưîc dïng ®Ó: -§¸nh dÊu ranh giíi gi÷a c¸c vÕ cña mét c©u ghÐp -§¸nh dÊu ranh giíi gi÷a c¸c bé phËn trong mét phÐp liÖt kª phøc t¹p. 3. DÊu g¹ch ngang cã nh÷ng c«ng dông sau: - §Æt gi÷a c©u ®Ó ®¸nh dÊu bé phËn chó thÝch, gi¶i thÝch trong c©u; - §Æt ë ®Çu dßng ®Ó ®¸nh dÊu lêi nãi trùc tiÕp cña nh©n vËt hoÆc ®Ó liÖt kª; - Nèi c¸c tõ n»m trong mét liªn danh
14. Bµi tËp nhanh : ChØ ra c«ng dông cña dÊu g¹ch ngang trong c©u v¨n sau: a, BÐ Hång – nh©n vËt chÝnh trong t¸c phÈm “Nh÷ng ngµy th¬ Êu” lµ mét cËu bÐ giÇu t×nh c¶m. -> DÊu g¹ch ngang dïng ®Ó ®¸nh dÊu bé phËn chó thÝch trong c©u b, HËu qu¶ cña vô ch¸y lµ: - VÒ ngêi : Cã 2 ngêi bÞ báng nÆng, ba ngêi bÞ th¬ng nhÑ. - VÒ tµi s¶n: ThiÖt h¹i íc tÝnh kho¶ng 20 triÖu ®ång. -> DÊu g¹h ngang dïng ®Ó ®¸nh dÊu phÇn liÖt kª nh÷ng thiÖt h¹i trong vô ch¸y
15. 1/Trong mỗi câu có dấu chấm lửng dưới đây, dấu chấm lửng được dùng để làm gì? a. -Lính đâu? Sao bay dám để cho nó chạy xồng xộc vào đây như vậy? Không còn phép tắc gì nữa à? - Dạ, bẩm -Đuổi cổ nó ra! (Phạm Duy Tốn) →Biểu thị lời nói bị đứt quãng do sợ hãi b. Ô hay, có điều gì bố con trong nhà bảo nhau chứ sao lại (Đào Vũ) →Câu nói bị bỏ dở do bối rối lúng túng c. Cơm, áo, vợ ,con, gia đình bó buộc y. ( Nam Cao) →Biểu thị sự liệt kê chưa đầy đủ
16. 2. Nêu rõ công dụng của dấu chấm phẩy trong mỗi câu dưới đây: a.Dưới ánh trăng này, dòng thác nước sẽ đổ xuống làm chạy máy phát điện; ởgiữa biển rộng, cờ đỏ sao vàng phất phới bay trên những con tàu lớn. (Thép Mới) →Ngăn cách các vế trong một câu ghép có cấu tạo phức tạp b.Con sông Thái Bình quanh năm vỗ sóng òm ọp vào sườn bãi và ngày ngày vẫn mang phù sa bồi cho bãi thêm rộng; nhưng mỗi năm vào mùa nước, cũng con sông Thái Bình mang nước lũ về làm ngập hết cả bãi Soi. (Đào Vũ) →Ngăn cách các vế trong một câu ghép có cấu tạo phức tạp c.Có kẻ nói từ khi các thi sĩ ca tụng cảnh núi non, hoa cỏ, núi non,hoa cỏ trông mới đẹp;từ khi có người lấy tiếng chim kêu, tiếng suối chảy làm đề ngâm vịnh, tiếng chim, tiếng suối nghe mới hay. (Hoài Thanh) →ngăn cách các vế trong một câu ghép có cấu tạo phức tạp
17. TiÕt 119: DÊu chÊm löng vµ dÊu chÊm phÈy B. LuyÖn tËp : 3. Bµi tËp 3 : ViÕt mét ®o¹n v¨n vÒ ca HuÕ trªn s«ng H¬ng trong ®ã: a. Cã dïng dÊu chÊm löng (Nhãm 1 ) b. Cã dïng dÊu chÊm phÈy ( Nhãm 2 )
18. 3. Viết đoạn văn về ca Huế trên sông Hương trong đó có dùng dấu chấm lửng, dấu chấm phẩy. “Ca Huế trên sông Hương” của Hà Ánh Minh cho ta biết xứ Huế nỗi tiếng với các điệu hò. Đó là chèo cạn, bài thai, hò đưa linh buồn bã, hò giã gạo, ru em, giã vôi, giã điệp, bài chòi, bài tiệm, nàng vung, . Bà con xứ Huế cất tiếng hò trong lao động sản xuất hay trong sinh hoạt đồng quê. Mỗi câu hò xứ Huế đều gởi gắm ý tình trọng vẹn, từ ngữ địa phương được dùng nhuần nhuyễn, ngôn ngữ được thể hiện thật tài ba phong phú. Giọng điệu cũng muôn màu muôn vẻ: hò đưa linh thì buồn bã; chèo cạn, hò giã gạo, hò mái nhì, mái đẩy, mái chèo thì náo nức nồng hậu tình người.
19. Híng dÉn vÒ nhµ 1. Häc thuéc ghi nhí. 2. ViÕt ®o¹n v¨n cã sö dông dÊu chÊm löng vµ dÊu chÊm phÈy. chØ râ c«ng dông . 3. ®äc kü vµ chuÈn bÞ bµi “dÊu g¹ch ngang” vµo vë bµi tËp. -N¾m râ c«ng dông vµ ph©n biÖt dÊu g¹ch ngang víi dÊu g¹ch nèi.