Bài giảng Sinh học 8 - Bài 52: Phản xạ không điều kiện và phản xạ có điều kiện

Nội dung text: Bài giảng Sinh học 8 - Bài 52: Phản xạ không điều kiện và phản xạ có điều kiện

1. Chóc c¸c em häc sinh coù giôø hoïc thaät thuù vò !
2. Quan saùt hình haõy neâu caáu taïo tai? Tai ngoài Tai giữa Tai trong Vành tai Chuỗi Ống bán khuyên xương tai Dây thần kinh số VIII -Tai ngoaøi : + Vaønh tai + OÁng tai + Maøng nhó -Tai giöõa : + Chuoãi xöông Ốc tai tai vaø Voøi nhó Màng nhĩ -Tai trong : + Boä phaän tieàn ñình vaø caùc oáng baùn Ống tai Vòi nhĩ khuyeân . + OÁc tai
3. TIẾT 50: Bài 52: I. Phân biệt phản xạ có điều kiện và phản xạ không điều kiện
4. Ví dụ Treû sinh ra ñaõ bieát khoùc, bieát buù söõa Neáu ai ñaõ aên xoaøi roài , khi nhìn thaáy hình PXKÑK aûnh naøy thì tuyeán nöôùc boït seõ tieát nöôùc boït PXCÑK
5. Quan saùt hình veõ sau ñaây vaø gheùp haønh ñoäng töông öùng vôùi caâu dieãn giaûi H.a H.b H.c H.d H.e 1 2 3 4 5 Tay ch¹m §i n¾ng mÆt Qua ng· t thÊy Ch¼ng d¹i Con chim bÞ ph¶i vËt ®á gay, må ®Ìn ®á véi dõng g× mµ cung tªn b¾n nãng, rôt h«i v· ra xe tríc v¹ch kÎ ch¬i ®ïa trît, sî cµnh tay l¹i víi löa cong 1-c ; 2-d ; 3-a ; 4-e ; 5-b
6. Nhöõng 2.§i n¾ng mÆt 5.Con chim bÞ Những phản ®á gay, må cung tªn b¾n xạ nào là phaûn xaï h«i v· ra trît, sî cµnh naøo laø töï cong được hình thành trong nhieân sinh đời sống? ra ñaõ coù? 3, 4, 5 4.Ch¼ng 1.Tay 1, 2 3.Qua ng· t thÊy ch¹m ph¶i ®Ìn ®á véi dõng d¹i g× mµ vËt nãng, xe tríc v¹ch kÎ ch¬i ®ïa rôt tay l¹i víi löa X¸c ®Þnh ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn, ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu Hoàn thành bảng kiÖn 52-1
7. Bµi 52 : ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn vµ ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn I. Ph©n biÖt ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn vµ ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn PX. Kh«ng PX. Cã STT VÝ dô ®iÒu kiÖn ®iÒu kiÖn 1 Tay ch¹m vµo vËt nãng, rôt tay l¹i.  2 Đi n¾ng, mÆt ®á gay, må h«i v· ra.  Qua ng· t thÊy ®Ìn ®á véi dõng xe tríc 3 v¹ch kÎ.  Trêi rÐt, m«i tÝm t¸i, ngêi run cÇm cËp 4 vµ sën gai èc.  Giã mïa ®«ng b¾c vÒ, nghe tiÕng giã rÝt 5 qua khe cöa ch¾c trêi l¹nh l¾m, t«i véi  mÆc ¸o len ®i häc. 6 Ch¼ng d¹i gì mµ ch¬i/ ®ïa víi löa. 
8. Bµi 52 : ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn vµ ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn I. Ph©n biÖt ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn vµ ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn Một vài ví dụ khác: Ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn Ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn Khãc Ai ®· ăn Soµi chua thÊy ghª răng vµ tiÕt níc bät Bú và nuốt sữa ĐÌn ®á – dõng l¹i Vaäy qua caùc ví duï treân haõy cho bieát theá naøo laø phaûn xaï khoâng ñieàu kieän vaø phaûn xaï coù ñieàu kieän?
9. Tiết 50: I. Phân biệt phản xạ có điều kiện và phản xạ không điều kiện - Phản xạ không điều kiện(PXKĐK) là phản xạ sinh ra đã có, không cần phải học tập. Vd: Thức ăn chạm vào lưỡi thì tiết nước bọt. Haõy cho bieátĐèn theá naøosáng laøchiếu phaûn xaïvào khoângmắt thìñieàuđồng kieän tửvaø cophaûnlại xaï. coù ñieàu kieän? - Phản xạ có điều kiện(PXCĐK) là phản xạ được hình thành trong đời sống cá thể, là kết quả của quá trình học tập, rèn luyện. Vd : Đọc và viết chữ. Trời nắng đội nón.
10. I. Phân biệt phản xạ có điều kiện và phản xạ không điều kiện II. Sự hình thành phản xạ có điều kiện 1.Hình thaønh phaûn xaï coù ñieàu kieän * Nhà sinh lý học thần kinh người Nga Ivan Petrovich Paplov
11. Quan saùt hình moâ taû thí nghieäm cuûa Paplop
12. Vùng thị giác ở thuỳ chẩm Phản xạ định hướng với ánh đèn
13. Vùng ăn uống ở vỏ não Trung khu tiết nước bọt Phản xạ tiết nước bọt đối với thức ăn
14. Vùng ăn uống ở vỏ não Vùng thị giác Trung khu tiết nước bọt Đường liên hệ tạm thời đang hình thành Bật đèn rồi cho ăn nhiều lần
15. Đường liên hệ tạm thời Phản xạ có điều kiện được hình thành
16. I. Phân biệt phản xạ có điều kiện và phản xạ không điều kiện II. Sự hình thành phản xạ có điều kiện 1.Hình thaønh phaûn xaï coù ñieàu kieän 1/- Phaûi Điềucoù kiệnsöï đểkeát thànhhôïp giöõalập phảnkích xạthích có coùđiềuñieàu kiệnkieän là gìvaø ? kích thích khoâng ñieàu kieän. - Quaù trình kết hợp ñoù phaûi ñöôïc lặp laïi nhieàu laàn 2/ Thực chất của phản xạ có điều kiện là gì?
17. -Thực chất của sự hình thành phản xạ có điều kiện tiết nước bọt (có ánh đèn) là gì? Là sự hình thành đường liên hệ thần kinh tạm thời nối giữa vùng thị giác, vùng ăn uống và trung khu tiết nước bọt ở vỏ não. -Tại sao khi bật đèn lên chó lại tiết nước bọt? Do có đường liên hệ thần kinh tạm thời giữa vùng thò giác, và vùng ăn uống ở vỏ não
18. Đường liên hệ tạm thời Phản xạ có điều kiện được hình thành
19. I. Phân biệt phản xạ có điều kiện và phản xạ không điều kiện II. Sự hình thành phản xạ có điều kiện 1.Hình thaønh phaûn xaï coù ñieàu kieän - Phaûi coù söï keát hôïp giöõa kích thích coù ñieàu kieän vaø kích thích khoâng ñieàu kieän. - Quaù trình ñoù phaûi ñöôïc laäp laïi nhieàu laàn. 2/- ThöïcThựcchaát chấtcuûa củaphaûn phảnxaï xạcoù cóñieàu điềukieän kiệnlaø là: gì?hình thaønh ñöôøng lieân heä taïm thôøi noái caùc vuøng ôû voû ñaïi naõo vôùi nhau.
20. 2. ÖÙc cheá phaûn xaï coù ñieàu kieän. Đường liên hệ tạm thời dần mất đi Trả lời : Phaûn xaï tieát nöôùc boït ñoái vôùi kích thích aùnh ñeøn seõ khoâng coøn.
21. I. Phân biệt phản xạ có điều kiện và phản xạ không điều kiện II. Sự hình thành phản xạ có điều kiện 1.Hình thaønh phaûn xaï coù ñieàu kieän 2. ÖÙc cheá phaûn xaï coù ñieàu kieän. DựaPhản vào xạ thông có điều tin kiệnSGK dễ nêu mất ức đi chế nếu phản không xạ được có điều củng kiện cố là gì? thường xuyên.
22. Bµi 52 : ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn vµ ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn I. Ph©n biÖt ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn vµ ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn II. Sù HÌNH thµnh ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn 1. Hình thµnh ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn - Nhöõng ®iÒu kiÖn thµnh lËp ®îc ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn: +Ph¶i cã sù kÕt hîp giöõa kÝch thÝch cã ®iÒu kiÖn vµ kÝch thÝch kh«ng ®iÒu kiÖn. +Qu¸ trình kÕt hîp ph¶i ®îc lÆp l¹i nhiÒu lÇn. - Thùc chÊt cña sù thµnh lËp PXCÑK lµ sù thµnh lËp ®êng liªn hÖ t¹m thêi. 2. øc chÕ ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn - Khi PXCÑK kh«ng ®îc cñng cè thì sÏ mÊt dÇn. C¸c Em suy nghÜ cho biÕt sù hình thµnh vµ øc chÕ cña ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn cã ý nghÜa gì ®èi víi ®êi sèng?
23. Bµi 52 : ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn vµ ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn I. Ph©n biÖt ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn vµ ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn II. Sù HÌNH thµnh ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn 1. Hình thµnh ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn - Nhöõng ®iÒu kiÖn thµnh lËp ®îc ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn: +Ph¶i cã sù kÕt hîp giöõa kÝch thÝch cã ®iÒu kiÖn vµ kÝch thÝch kh«ng ®iÒu kiÖn. +Qu¸ trình kÕt hîp ph¶i ®îc lÆp l¹i nhiÒu lÇn. - Thùc chÊt cña sù thµnh lËp PXCĐK lµ sù thµnh lËp ®êng liªn hÖ t¹m thêi. 2. øc chÕ ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn - Khi PXCĐK kh«ng ®îc cñng cè thì sÏ mÊt dÇn. - ý nghÜa: + жm b¶o sù thÝch nghi cña c¬ thÓ víi m«i trêng lu«n thay ®æi. + Hình thµnh c¸c thãi quen tËp qu¸n tèt víi con ngêi trong häc tËp, lao ®éng vµ b¶o vÖ m«I trêng. + Gióp c¸c n¹n nh©n nghiÖn (ma tóy,thuèc l¸, ) cã thÓ cai nghiÖn ®îc
24. I. Phân biệt phản xạ có điều kiện và phản xạ không điều kiện II. Sự hình thành phản xạ có điều kiện III. So sánh tính chất của các phản xạ không điều kiện và phản xạ có điều kiện Dựa vào kiến thức đã học các em hãy thảo luận và hoàn thành các nội dung ở bảng sau: Tính chất của PXKĐK Tính chất của PXCĐK 1 Trả lời kích thích tương ứng hay kích thích 1. Tr¶ lêi c¸c kÝch thÝch cã ®iÒu kiÖn không điều kiện 2 Bẩm sinh 2 ? 3. ? 3. DÔ mÊt khi kh«ng cñng cè 4. Cã tÝnh chÊt di truyÒn mang tÝnh chÊt chñng 4. ? lo¹i 5.? 5. Sè lîng kh«ng h¹n ®Þnh 6, Cung ph¶n x¹ ®¬n gi¶n 6. Hình thành đường liên hệ tạm thời 7. Trung ¬ng n»m ë trô n·o vµ tuû sèng 7. ?
25. Bµi 52 : ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn vµ ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn I. Ph©n biÖt ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn vµ ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn II. Sù HÌNH thµnh ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn III. So s¸nh tÝnh chÊt cña ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn vµ ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn Bảng 52-2. So sánh tính chất của PXCĐK và PXKĐK Tính chất của PXKĐK Tính chất của PXCĐK 1. Trả lời các kích thích tương 1’. Trả lời các kích thích bất kì hay kích thích ứng hay kích thích không điều có điều kiện (đã được kết hợp với kích thích kiện không điều kiện một số lần) Được hình thành trong đời sống cá thể 2. Bẩm sinh 2’. qua học tập, rèn luyện 3. Bền vững tồn tại suốt đời 3’. Dễ mất khi không củng cố 4. Có tính chất di truyền, mang Không di truyền, có tính chất cá 4’. tính chất chủng loại thể 5. Số lượng hạn chế 5’. Số lượng không hạn định 6. Cung phản xạ đơn giản 6’. Hình thành đường liên hệ tạm thời 7. Trung ương nằm ở trụ não, 7’. Trung ương thần kinh nằm ở vỏ não tủy sống
26. Bµi 52 : ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn vµ ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn I. Ph©n biÖt ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn vµ ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn II. Sù HÌNH thµnh ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn III. So s¸nh tÝnh chÊt cña ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn vµ ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn - TÝnh ChÊt (Néi dung b¶ng52-2). Tính chất của PXKĐK Tính chất của PXCĐK 1. Trả lời các kích thích 1’. Trả lời các kích thích bất kì hay kích tương ứng hay kích thích thích có điều kiện (đã được kết hợp với kích không điều kiện thích không điều kiện một số lần) Được hình thành trong đời sống cá thể 2. Bẩm sinh 2’. qua học tập, rèn luyện 3. Bền vững tồi tại suốt đời 3’. Dễ mất khi không củng cố 4. Có tính chất di truyền, Không di truyền, có tính chất cá 4’. mang tính chất chủng loại thể 5. Số lượng hạn chế 5’. Số lượng không hạn định 6. Cung phản xạ đơn giản 6’. Hình thành đường liên hệ tạm thời 7. Trung ương nằm ở trụ 7’. Trung ương thần kinh nằm ở vỏ não não, tủy sống Em nªu mèi quan hÖ cña ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn víi ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn?
27. Bµi 52 : ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn vµ ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn I. Ph©n biÖt ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn vµ ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn II. Sù HÌNH thµnh ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn III. So s¸nh tÝnh chÊt cña ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn vµ ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn - TÝnh ChÊt (Néi dung b¶ng52-2). - Mèi quan hÖ giữa ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn víi ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn: + PXKĐK là cơ sở thành lập PXCĐK. + Phải có sự kết hợp giữa kích thích có điều kiện và kích thích không điều kiện (kích thích coù ñieàu kieän phaûi taùc ñoäng tröôùc kích thích khoâng ñieàu kieän moät thôøi gian ngaén).
28. 1. Cho bieát caùc phaûn xaï sau thuoäc loaïi phaûn xaï naøo ? 2. Nêu rõ ý nhĩa của sự hình thành và ức chế PXCĐK đối với đời sống các động vật và con người ? - Đối với động vật :đảm bảo sự thích nghi với môi trường và điều kịên sống luôn thay đổi - Đối với con người : hình thành các thói quen tập quán tốt A.Phaûn xaï buù tay ôû treû em B. Caù heo laøm xieác 3. Ñieàu(PXKÑK)kieän thaønh laäp phaûn xaï coù ñieàu kieän(PXCÑK)? -Phaûi coù söï keát hôïp giöõa kích thích coù ñieàu kieän vaø kích thích khoâng ñieàu kieän. - Quaù trình ñoù phaûi ñöôïc laäp laïi nhieàu laàn C. Bụi bay trên đường dùng D. Caù heo ñoäi boùng tay che mũi (PXCÑK) (PXCÑK)
29. * Bài tập củng cố: Bài tập 1: a. Tay chạm phải vật nóng thì rụt lại, đèn sáng chiếu vào mắt thì đồng tử co lại, thức ăn vào miệng thì tuyến nước bọt tiết nước bọt b. Em bé khi mới lọt lòng đã biết: thở, khóc, cười, bú, ngủ c. Một bé gái chưa bao giờ được ăn trái me; khi trông thấy trái me không có phản ứng: thèm muốn, tiết nước bọt. Nếu đã vài lần ăn me, sau đó chỉ cần trông thấy trái me thì trong miệng đã tiết ra nước bọt. Các trường hợp a, b và c thuộc loại phản xạ nào?
30. * Bài tập củng cố: Bài tập 2: Phản xạ nào dưới đây thuộc loại phản xạ có điều kiện: a. Trẻ mới sinh ra, khi mẹ nhét vú vào miệng, trẻ bú sữa ngay. b.b. Trẻ ba tháng tuổi thấy mẹ thì đòi bú. c.c. Trẻ reo mừng khi nhìn thấy bố mẹ. d.d. Sau vài tháng tuổi trẻ phân biệt được: người lạ, người thân.
31. ➢ Các em về nhà học bài 52 ➢Đọc phần “Em có biết” ➢Trả lời 3 câu hỏi cuối bài ➢Xem trước bài 53