Bài giảng Ngữ văn 6 - Bài 13: Chỉ từ

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn 6 - Bài 13: Chỉ từ

1. Giáo viên thực hiện: Trần Thị Hằng Trường PTDT Nội trú huyện
2. KIỂM TRA BÀI CŨ Câu hỏi: Lượng từ là gì? Xác định thành phần chủ ngữ và vị ngữ trong câu sau. Phân tích cấu tạo của chủ ngữ? Những quyển sách này rất bổ ích. Trả lời: Khái niệm: Lượng từ là những từ chỉ lượng ít hay nhiều của sự vật. Những quyểnquyển sáchsách này /rất bổ ích. (Lượng từ) (Danh từ) ? Chủ ngữ Vị ngữ
3. Ngày xưa có ông vua nọ sai một viên quan đi dò la khắp nước tìm người tài giỏi. Viên quan ấy đã đi nhiều nơi, đến đâu quan cũng ra những câu đố oái oăm để hỏi mọi người. Đã mất nhiều công tìm kiếm nhưng viên quan vẫn chưa thấy có người nào thật lỗi lạc. Một hôm, viên quan đi qua một cánh đồng làng kia, chợt thấy bên vệ đường có hai cha con nhà nọ đang làm ruộng (Em bé thông minh)
4. THẢO LUẬN NHÓM BÀN (1 phút) - So sánh các từ và cụm từ sau, từ đó rút ra ý nghĩa của những từ được in đậm: Các từ Các cụm từ Ông vua Ông vua nọ Viên quan Viên quan ấy Làng Làng kia Nhà Nhà nọ - So sánh nghĩa của các từ ấy, nọ trong (ví dụ 1) với các từ ấy, nọ trong (ví dụ 2) có điểm nào giống và điểm nào khác? Ví dụ 1 Ví dụ 2 Viên quan ấy Hồi ấy, ở Thanh Hoá có một người làm nghề Ông vua nọ đánh cá tên là Lê Thận. Một đêm nọ, Thận Nhà nọ thả lưới ở một bến vắng như thường lệ. (Sự tích Hồ Gươm)
5. Các từ Các cụm từ - Các từ nọ, ấy, kia: bổ nghĩa Ông vua Ông vua nọ cho danh từ chỉ sự vật. Viên quan Viên quan ấy - Nghĩa của các cụm từ cụ thể Làng Làng kia hơn, xác định vị trí của sự vật Nhà Nhà nọ rõ ràng trong không gian. Ví dụ 1 Ví dụ 2 Viên quan ấy Hồi ấy Ông vua nọ; Nhà nọ Đêm nọ - Giống: Dùng để trỏ vào sự vật, nhằm xác định vị trí của sự vật. - Khác: Xác định vị trí của sự Xác định vị trí của sự vật trong không gian. vật trong thời gian.
6. CHƠI TRÒ CHƠI: AI NHANH AI ĐÚNG Chia lớp làm 6 đội Luật chơi: - Mỗi đội lấy các ví dụ có sử dụng chỉ từ. Trong thời gian 1 phút đội nào lấy được nhiều ví dụ và đúng sẽ là đội chiến thắng. - Trong trường hợp các đội lấy được số lượng ví dụ đúng như nhau thì đội nào có hình thức trình bày đẹp hơn là đội chiến thắng.
7. Những quyển sách này / rất bổ ích. (Lượng từ) (Danh từ) Chỉ từ Chủ ngữ Vị ngữ
8. Ghi nhớ: Chỉ từ là những từ dùng để trỏ vào sự vật, nhằm xác định vị trí của sự vật trong không gian hoặc thời gian. Một số chỉ từ thường gặp: này, ấy, kia, đó, nọ, đây, đấy,
9. Ông vua / nọ Viên quan / ấy Làng / kia Nhà / nọ Hồi / ấy Một đêm / nọ Chỉ từ làm phụ ngữ trong cụm danh từ.
10. a) Cuộc chống Mĩ cứu nước của nhân dân ta dù phải kinh qua gian khổ, hi sinh nhiều hơn nữa, song nhất định thắng lợi hoàn toàn. Đó là một điều chắc chắn. (Hồ Chí Minh) Chỉ từ làm chủ ngữ trong câu. b) Từ đấyđấy, nước ta chăm nghề trồng trọt, chăn nuôi và có tục ngày Tết làm bánh chưng, bánh giầy. (Bánh chưng, bánh giầy) Chỉ từ làm trạng ngữ trong câu.
11. MỘT SỐ VÍ DỤ VỀ DÙNG CHỈ TỪ 1) Dùng chỉ từ trong văn chương: Sông Tương một dải nông sờ, Bên trông đầu nọ, bên chờ cuối kia. (Truyện Kiều - Nguyễn Du) 2) Dùng chỉ từ trong đời sống hằng ngày: Chỉ từ làm phụ ngữ - Em học trường nào? trong cụm - Dạ ! Em học trường PTDT Nội trú huyện. danh từ. - Trường ấy ở đâu ? - Trường em ở gần Trung tâm bồi dưỡng chính trị huyện Xín Mần.
12. Ghi nhớ: Chỉ từ thường làm phụ ngữ trong cụm danh từ. Ngoài ra, chỉ từ còn có thể làm chủ ngữ hoặc trạng ngữ trong câu.
13. HOẠT ĐỘNG NHÓM: 6 nhóm (thời gian 3 phút) Bài tập 1 sgk/138: Tìm chỉ từ trong những câu sau. Xác định ý nghĩa và chức vụ của các chỉ từ ấy. a) Vua cha xem qua một lượt rồi dừng lại trước chồng bánh của Lang Liêu, rất vừa ý, bèn gọi lên hỏi. Lang Liêu đem giấc mộng gặp thần kể lại. Vua cha ngẫm nghĩ rất lâu rồi chọn hai thứ bánh ấy đem tế Trời, Đất cùng TiênVương. (Bánh chưng, bánh giầy) b) Đấy vàng, đây cũng đồng đen Đấy hoa thiên lí, đây sen Tây Hồ. (Ca dao) c) Nay ta đưa năm mươi con xuống biển, nàng đưa năm mươi con lên núi, chia nhau cai quản các phương. (Con Rồng cháu Tiên) Câu Chỉ từ Ý nghĩa Chức vụ ngữ pháp a b c
14. ĐÁP ÁN Câu Chỉ từ Ý nghĩa Chức vụ ngữ pháp Xác định vị trí của sự Làm phụ ngữ trong a ấy vật trong không gian. cụm danh từ. - Đấy, đây Xác định vị trí của sự b Làm chủ ngữ. - Đấy, đây vật trong không gian. Xác định vị trí của sự c Nay vật trong thời gian. Làm trạng ngữ.
15. Bài tập 2: (sgk/138): Thay các cụm từ in đậm dưới đây bằng những chỉ từ thích hợp và giải thích vì sao cần thay như vậy. a) Giặc tan vỡ. Đám tàn quân giẫm đạp lên nhau chạy trốn, tráng sĩ đuổi đến chân núi Sóc (Sóc Sơn). Đến chân núi Sóc, một mình một ngựa, tráng sĩ lên đỉnh núi, cởi giáp sắt bỏ lại, rồi cả người lẫn ngựa từ từ bay lên trời. (Theo Thánh Gióng) b) Người ta còn nói khi ngựa thét ra lửa, lửa đã thiêu cháy một làng, cho nên làng bị lửa thiêu cháy về sau gọi là làng Cháy. (Theo Thánh Gióng) Câu Từ cần thay Chỉ từ Giải thích a chân núi Sóc đấy (đó) Thay như vậy làm cho câu văn ngắn gọn, dễ b bị lửa thiêu cháy ấy (đó) hiểu và tránh lặp từ.
16. Bài tập 3 (sgk/139): Có thể thay các chỉ từ trong đoạn dưới đây bằng những từ hoặc cụm từ nào không? Rút ra nhận xét về tác dụng của chỉ từ? Năm ấy, đến lượt Lý Thông nộp mình. Mẹ con hắn nghĩ kế lừa Thạch Sanh chết thay. Chiều hôm đó, chờ Thạch Sanh kiếm củi về, Lý Thông dọn một mâm cơm rượu thịt ê hề mời ăn, rồi bảo: - Đêm nay, đến phiên anh canh miếu thờ, ngặt vì dở cất mẻ rượu, em chịu khó thay anh, đến sáng thì về. (Thạch Sanh) Đáp án: - Không thể thay chỉ từ. Vì trong truyện cổ tích thời gian, không gian không cụ thể. - Tác dụng: giúp xác định vị trí của sự vật trong thời gian.
17. BÀI TẬP CỦNG CỐ Từ .đó oán nặng thù sâu, hằng năm Thủy Tinh làm mưa gió bão lụt đánh Sơn Tinh.
18. Người .này vo gạo, gói bánh, người kia nhóm bếp.
19. Sau khi đánh đuổi giặc Minh, Lê Lợi đã trả thanh gươm ấy cho Rùa Vàng.
20. Ở làng nọ có hai vợ chồng ông lão đánh cá ở với nhau trong một túp lều nát trên bờ biển.
21. TRÒ CHƠI Ô CHỮ 1 C Â Y Đ À N 2 T HH Ủ Y T I N H 3 C H Ỉ 4 TT H Ạ C H S A N H 5 S Ọ D ỪỪ A 1) Tên một vật dụng mà Thạch Sanh giúp công chúa khỏi câm? 2) Nhân vật nào tượng trưng cho lũ lụt hàng năm ở đồng bằng Bắc Bộ? 3) Điền từ còn thiếu trong bài đồng dao: Tang tình tang tính tình tang Bắt con kiến càng buộc ngang lưng. 4) Tên một nhân vật dũng sĩ trong truyện cổ tích mà em đã được học? 5) Tên một nhân vật có hình hài dị dạng, mang lốt vật, bị mọi người xem thường? Một từ loại có tác dụng định vị sự vật trong không gian, thời gian?
22. SƠ ĐỒ TƯ DUY CHỈ TỪ Khái niệm chỉ từ Hoạt động của chỉ từ trong câu Chỉ từ là những từ dùng để Làm phụ Làm chủ Làm trạng trỏ vào sự vật, nhằm xác ngữ trong ngữ trong ngữ trong định vị trí của sự vật trong cụm danh câu câu không gian hoặc thời gian. từ
23. HƯỚNG DẪN HỌC SINH TỰ HỌC Ở NHÀ - Học thuộc khái niệm chỉ từ và hoạt động của chỉ từ trong câu. - Làm ý (d) bài tập 1 (sgk/138). - Lấy ví dụ về chỉ từ trong đời sống hàng ngày. - Tìm chỉ từ trong truyện truyền thuyết và truyện cổ tích đã học. - Chuẩn bị bài: Luyện tập kể chuyện tưởng tượng.