Bài giảng Ngữ văn 6 - So sánh - Lý Thị Thanh Sơn

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn 6 - So sánh - Lý Thị Thanh Sơn

1. PHÒNG GDĐT TP THÁI NGUYÊN TRƯỜNG THCS ĐỒNG BẨM NGỮ VĂN 6 Tiết 87: Tiếng Việt SO SÁNH (tiếp theo) GV: Lý Thị Thanh Sơn
2. I. So sánh là gì? 1. Ví dụ: a. Trẻ em như búp trên cành Biết ăn ngủ, biết học hành là ngoan. (Hồ Chí Minh) b) [ ] trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận. ( Đoàn Giỏi)
3. Câu hỏi 2. Trong mỗi phép so sánh trên, những sự vật, sự việc nào được so sánh với nhau? Vì sao có thể so sánh như vậy? So sánh các sự vật, sự việc với nhau như vậy để làm gì? Trẻ em nhưnhư búp trên cành Biết ăn ngủ, biết học hành là ngoan. (Hồ Chí Minh) Nét tương đồng - Bụ bẫm, đầy sức sống, chứa chan hi vọng. - Non nớt, cần được bảo vệ, chăm sóc
4. [ ] trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất nhưnhư hai dãy trường thành vô tận. ( Đoàn Giỏi) Nét tương đồng - Hùng vĩ, trải dài như vô tận - Cao, dài, chắc chắn, vững chãi . Tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
5. Trẻ em như búp trên cành rừng đước như hai dãy trường thành vô tận. Tác dụng: Làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt. => SO SÁNH TU TỪ
6. Ví dụ 1: Bình cao bằng Nam => Phép so sánh trên có giá trị đối với quá trình nhận thức của con người (So sánh thông thường). Ví dụ 2: Mẹ già như chuối chín cây Gió lay mẹ rụng con phải mồ côi => Phép so sánh có giá trị gợi hình, gợi cảm (So sánh tu từ) * Lưu ý: Cần phân biệt phép so sánh bình thường với phép so sánh có giá trị tu từ.
7. Con mèo vằn vào tranh, to hơnhơn cả con hổ nhưng nét mặt vô cùng dễ mến. (Tạ Duy Anh) 2. Cần phân biệt giữa so sánh tu từ và con mèo vằn (to) hơn con hổ so sánh logic => SO SÁNH THÔNG THƯỜNG (so sánh logic) => Tác dụng: Giúp làm rõ sự tương phản, hơn kém của sự vật, nhưng không nhằm làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
8. ? Điền vào mô hình cấu tạo của phép so sánh và tìm ra sự đặc biệt của phép so sánh trong các câu sau đây: a. Trường Sơn: Chí lớn ông cha Vế B Vế A Cửu Long: lòng mẹ bao la sóng trào. Vế B Vế A Từ so sánh và phương diện so sánh bị lược đi, vế B được đảo lên trước vế A. b. Như tre mọc thẳng, con người không chịu khuất. Vế B Vế A => Từ so sánh và vế B được đảo lên trước vế A
9. MÔ HÌNH CẤU TẠO CỦA PHÉP SO SÁNH Vế A Phương diện Từ so sánh Vế B (sự vật được so sánh (sự vật dùng so sánh) để so sánh) Trẻ em như búp trên cành rừng đước dựng lên cao như hai dãy ngất trường thành vô tận Chí lớn ông Trường Sơn cha Lòng mẹ bao Cửu Long la sóng trào Con người như tre mọc thẳng không chịu khuất
10. Tiết 87: Tiếng Việt SO SÁNH (tiếp theo)
11. I. Các kiểu so sánh: 1. Ví dụ: SGK/41 “Những ngôi sao thức ngoài kia Chẳng bằng mẹ đã thức vì chúng con Đêm nay con ngủ giấc tròn Mẹ là ngọn gió của con suốt đời.” (Trần Quốc Minh) 2. Nhận xét ? Tìm những câu thơ có chứa phép so sánh trong khổ thơ trên?
12. Những câu thơ có chứa phép so sánh trong khổ thơ là: “Những ngôi sao thức ngoài kia Chẳng bằng mẹ đã thức vì chúng con Đêm nay con ngủ giấc tròn Mẹ là ngọn gió của con suốt đời.” ? Vậy, các em hãy điền phép so sánh vừa tìm được vào mô hình cấu tạo và cho biết có những kiểu so sánh nào?
13. Vế A Phương Từ so Vế B (sự vật được so diện so sánh (sự vật dùng sánh) sánh để so sánh) a) Những thức ngoài chẳng mẹ ngôi sao kia bằng b) Mẹ là ngọn gió - Từ so sánh trong câu a “chẳng bằng” (từ ngữ thể hiện sự so sánh không ngang bằng, vế A không bằng vế B). - Từ so sánh trong câu b “là” (thể hiện sự so sánh ngang bằng, vế A bằng vế B)
14. 3. Ghi nhớ Có 2 kiểu so (SGK/42) sánh: So sánh So sánh không ngang ngang bằng bằng Thường dùng các từ so sánh: là, Thường dùng các từ so như, như là, y như, tựa, tựa sánh: hơn, hơn là, còn như, giống như, hệt như, y hệt, hơn, không bằng, chẳng y như là, bằng hoặc cặp đại từ bằng, kém, kém hơn, “bao nhiêu bấy nhiêu”. kém xa,
15. II. Tác dụng của so sánh 1. Ví dụ: SGK/42 Mỗi chiếc lá rụng có một linh hồn riêng, một tâm tình riêng, một cảm giác riêng. Có chiếc tựa mũi tên nhọn, tự cành cây rơi cắm phập xuống đất như cho xong chuyện, cho xong một đời lạnh lùng, thản nhiên, không thương tiếc, không do dự vẩn vơ. Có chiếc lá như con chim bị lảo đảo mấy vòng trên không, rồi cố gượng ngoi đầu lên, hay giữ thăng bằng cho chậm tới cái giây nằm phơi trên mặt đất. Có chiếc lá nhẹ nhàng khoan khoái, đùa bỡn, múa may với làn gió thoảng, như thầm bảo rằng sự đẹp của vạn vật chỉ ở hiện tại: cả một thời quá khứ dài dằng dặc của chiếc lá trên cành cây không bằng một vài giây bay lượn, nếu sự bay lượn ấy có vẻ đẹp nên thơ. Có chiếc lá như sợ hãi, ngần ngại rụt rè, rồi như gần tới mặt đất, còn cất mình muốn bay trở lại cành. Có chiếc lá đầy âu yếm rơi bám vào một bông hoa thơm, hay đến mơn trớn một ngọn cỏ xanh mềm mại. (Khái Hưng)
16. 2. Nhận xét - Có chiếc lá tựa mũi tên như cho xong chuyện - Có chiếc lá như con chim lảo đảo - Có chiếc lá nhẹ nhàng như thầm bảo - Có chiếc lá như sợ hãi - Cả một thời quá khứ dài dằng dặc của chiếc lá không bằng một vài giây bay lượn
17. Mỗi chiếc lá rụng có một tâm hồn riêng, một tâm tình riêng, một cảm giác riêng. Có chiếc tựa mũi tên nhọn, tự cành cây rơi cắm phập xuống đất như cho xong chuyện, cho xong một đời lạnh lùng, thản nhiên, không thương tiếc, không do dự vẩn vơ. Có chiếc lá như con chim bị lảo đảo mấy vòng trên không, rồi cố gượng ngoi đầu lên, bay giữ thăng bằng cho chậm tới cái giây nằm phơi trên mặt đất. Có chiếc lá nhẹ nhàng, khoan thai, đùa bỡn, múa may với làn gió thoảng như thầm bảo rằng sự đẹp của vạn vật chỉ ở hiện tại: Cả một thời quá khứ dài dằng dặc của chiếc lá trên cành cây không bằng một vài giây bay lượn, nếu sự bay lượn ấy có vẻ đẹp nên thơ. Có chiếc lá như sợ hãi, ngần ngại, rụt rè, rồi như gần tới mặt đất, còn cất mình muốn bay trở lại cành. Có chiếc lá đầy âu yếm rơi bám vào một bông hoa thơm, hay đến mơn trớn một ngọn cỏ xanh mềm mại. (Khái Hưng) - Trong đoạn văn trên phép so sánh có tác dụng gì? - Đối với việc miêu tả sự vật, sự việc? - Đối với việc thể hiện tư tưởng, tình cảm của người viết?
18. TÁC DỤNG CỦA PHÉP SO SÁNH Việc thể hiện tư tưởng, Việc miêu tả sự vật tình cảm của người viết Tạo ra những hình ảnh Tạo ra những lối nói hàm cụ thể, sinh động, giúp súc, giúp người đọc, người người đọc, người nghe nghe dễ nắm bắt tư tưởng hình dung ra được sự vật, tình cảm người viết (Cụ thể sự việc được miêu tả qua đoạn văn, phép so sánh (Hình dung ra các cách thể hiện quan niệm của tác rụng khác nhau của lá). giả về sự sống và cái chết).
19. * Ghi nhớ: So sánh vừa có tác dụng gợi hình, giúp cho việc miêu tả sự vật, sự việc được cụ thể, sinh động, vừa có tác dụng biểu hiện tư tưởng, tình cảm sâu sắc.
20. 1. Bài tâp1sgk/ 43 Chỉ ra các phép so sánh trong những khổ thơ dưới đây.Cho biết : Chúng thuộc kiểu so sánh nào ? Phân tích tác dụng gợi hình, gợi cảm của một phép so sánh mà em thích ? a/ Quê hương tôi có con sông xanh biếc Nước gương trong soi tóc những hánh tre Tâm hồn tôi là một buổi trưa hè Tỏa nắng xuống lòng sông lấp loáng. => So sánh ngang bằng ( là ) => Tình cảm gắn bó, nhớ thương da diết cháy bỏng của tác giả với con sông cũng là quê hương miền Nam.
21. b/ Con đi trăm núi ngàn khe Chưa bằng muôn nỗi tái tê lòng bầm Con đi đánh giặc mười năm Chưa bằng khó nhọc đời bầm sáu mươimươi. => So sánh không ngang bằng (chưa bằng) => Khẳng định công lao to lớn của người mẹ ( bầm) và tình cảm kính yêu của tác giả với mẹ.
22. c/ Anh đội viên mơ màng Như nằm trong giấc mộng Bóng Bác cao lồng lộng Ấm hơn ngọn lửa hồng Anh đội viên mơ màng Như nằm trong giấc mộng So sánh ngang bằng (như) Bóng Bác cao lồng lộng So sánh không ngang bằng Ấm hơn ngọn lửa hồng (hơn) =>Trạng thái xúc động lâng lâng của anh đội viên , thấy Bác vừa lớn lao vừa gần gũi. Đó là tình cảm yêu kính của anh bộ đội nói riêng và của tất cả người dân Việt Nam nói chung dành cho Bác.
23. Bài tập 2: Những câu văn có sử dụng phép Hãy nêu những câu văn có sử dụng phép so sánh so sánh trong bài “Vượt thác”: trong bài “Vượt thác” - Thuyền rẽ sóng lướt bon bon như đang nhớ núi rừng phải lướt cho nhanh để về cho kịp. Em thích hình ảnh so sánh nào? Vì sao? - Núi cao như đột ngột hiện ra chắn ngang trước mặt. - Những động tác thả sào, rút sào rập ràng nhanh như Hình ảnh: Dượng cắt. Hương Thư hùng vĩ. - Dượng Hương Thư như một pho tượng đồng đúc, các (Phép so sánh thể hiện trí bắp thịt cuồn cuộn, hai hàm răng cắn chặt, quai hàm tưởng tượng phong phú bạnh ra, cặp mắt nảy lửa ghì trên ngọn sào giống như của tác giả. Hình ảnh một hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh hùng vĩ. nhân vật hiện lên đẹp, khỏe, hào hùng. Thể hiện - Dọc sườn núi, những cây to mọc giữa những bụi lúp sức mạnh và khát vọng xúp nom xa như những cụ già vung tay hô đám con cháu chinh phục thiên nhiên tiến về phía trước. của con người)
24. Bài tập 3: Dựa theo bài Vượt thác, hãy viết một đoạn văn từ ba đến năm câu tả dượng Hương Thư đưa thuyền vượt qua thác dữ; trong đoạn văn có sử dụng cả hai kiểu so sánh đã được giới thiệu. Nước từ trên cao phóng giữa hai vách đá như một bàn tay khổng lồ muốn đẩy thuyền lùi lại. Dượng Hương Thư đánh trần đứng sau lái co người phóng sào chống trả với sức nước để đưa thuyền tiến lên. Trông dượng Hương Thư không kém gì một hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh hùng vĩ: các bắp thịt cuồn cuộn, hai hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra, cặp mắt nảy lửa, ghì trên ngọn sào. Đến chiều tối, thuyền đã vượt qua thác Cổ Cò. Mọi người trên thuyền đều thở phào nhẹ nhỏm. Ai nấy lại bình thản như chưa có chuyện gì xảy ra.
25. Hướng dẫn học ở nhà: - Học bài và làm bài tập còn lại. - Tìm thêm ví dụ (tự đặt câu) có sử dụng các kiểu so sánh. - Soạn bài mới: Nhân hóa + Phân tích ví dụ để tìm hiểu nhân hóa là gì? + Tìm các kiểu nhân hóa. + Làm các bài tập ở phần luyện tập.