Bài giảng Ngữ văn 8 - Tiết học 95: Hành động nói

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn 8 - Tiết học 95: Hành động nói

1. Tiết 95 Hành động nói
2. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT 1. Kiến thức - Hiểu được thế nào là hành động nói - Nhận biết được một số kiểu hành động nói thường gặp. - Sử dụng nhiều kiểu câu đã học để thực hiện cùng một hành động nói 2. Kĩ năng: Kĩ năng nhận diện và sử dụng hành động nói đúng và hiệu quả. 3. Thái độ: Yêu mến, giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt.
3. TIẾT 95: HÀNH ĐỘNG NÓI I/ Hành động nói là gì? 1/ Ví dụ (Sgk/62): Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi: Mẹ con Lí Thông đang ngủ, bỗng nghe có tiếng gọi cửa. Ngỡ là hồn oan của Thạch Sanh hiện về, mẹ con hắn hoảng sợ, van lạy rối rít. Khi Thạch Sanh vào nhà kể cho nghe chuyện giết chằn tinh, chúng mới hoàn hồn. Nhưng Lí Thông bỗng nảy ra kế khác. Hắn nói : - Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu. Thạch Sanh lại thật thà tin ngay. Chàng vội vã từ giã mẹ con Lí Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi thân. (Thạch Sanh)
4. TIẾT 95: HÀNH ĐỘNG NÓI I/ Hành động nói là gì? ? Lí Thông nói với Thạch 1. Ví dụ: Sanh nhằm mục đích chính là gì? - Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay Lừa Thạch em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. Thôi, Mục đích Sanh để cướp công bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu. Câu thể hiện rõ nhất mục đích ấy là: Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi.
5. TIẾT 95: HÀNH ĐỘNG NÓI I/ Hành động nói là gì? 1. Ví dụ: ? Lí Thông có đạt được mục đích của Lí Thông đã đạt được mục đích của mình không?Câu nào thể hiện điều mình. đó? Thạch Sanh vội vã từ giã mẹ con Lí Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi thân
6. Tiết 95: HÀNH ĐỘNG NÓI ? Lí Thông đã thực hiện mục đích của mình Bằng phương tiện lời nói bằng phương tiện gì? - Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Mục đích Lừa Thạch Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. Sanh để cướp công Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu. Có Mục đích Hành động nói
7. TIẾT 95: HÀNH ĐỘNG NÓI I. Hành động nói là gì? ? Qua phân tích ví dụ, hãy cho biết thế nào 1. Ví dụ (Sgk/62) là hành động nói? 2. Kết luận: Ghi nhớ 1 (Sgk/62) Hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định. * Lưu ý: Khi thực hiện hành động nói có thể đạt được hoặc không đạt được mục đích bởi còn phụ thuộc vào một số yếu tố như: - Lệ thuộc vào người nghe có chịu cộng tác với người nói hay không. - Vốn hiểu biết và khả năng giải mã lời của người nói của người nghe.
8. TIẾT 95: HÀNH ĐỘNG NÓI II/ Một số kiểu hành động nói thường gặp: 1/ Ví dụ: (Sgk/ 62) a. Ví dụ 1 ? Trong đoạn trích ở mục I, mỗi câu nói của Lý Thông đều có mục đích nhất định. Những mục đích ấy là gì ?
9. TIẾT 95: HÀNH ĐỘNG NÓI II. Một số kiểu hành động nói thường gặp 1. Ví dụ. a. Ví dụ 1 (Sgk/62) Lời nói của Lý Thông Mục đích Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Trình bày Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội Điều khiển (đe dọa) chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng Điều khiển (cầu khiến) em hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu. Hứa hẹn
10. TIẾT 95: HÀNH ĐỘNG NÓI II. Một số kiểu hành động nói thường gặp: b. Ví dụ 2: Chỉ ra các hành động nói trong đoạn trích sau và cho biết mục đích của mỗi hành động: Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống: - Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ? Điểm thêm một “giây” nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa: - Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài. Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và òa lên khóc. ( ) Chừng như lúc nãy thấy bắt cả chó lớn, chó con, cái Tí vẫn tưởng những con vật ấy sẽ đi thế mạng cho mình, cho nên nó đã vững dạ ngồi im. Bây giờ nghe mẹ giục nó phải đi, nó lại nhếch nhác, mếu khóc: - U nhất định bán con đấy ư? U không cho con ở nhà nữa ư? Khốn nạn thân con thế này! Trời ơi! ( Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
11. TIẾT 95: HÀNH ĐỘNG NÓI II/ Một số kiểu hành động nói thường gặp: b. Ví dụ 2: Hành động nói Mục đích Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ? Hỏi Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài. Trình bày, thông báo U nhất định bán con đấy ư ? U không Hỏi cho con ở nhà nữa ư ? Khốn nạn thân con thế này! Trời ơi ! Bộc lộ cảm xúc
12. TIẾT 95: HÀNH ĐỘNG NÓI 2. Kết luận: Ghi nhớ 2/Sgk/63 - Người ta dựa theo mục đích của hành động nói mà đặt tên cho nó. - Những kiểu hành động nói thường gặp là: + hỏi + trình bày (báo tin, kể, tả, nêu ý kiến, dự đoán ) + điều khiển (cầu khiến, đe dọa, thách thức ) + hứa hẹn + bộc lộ cảm xúc.
13. HÀNH ĐỘNG NÓI Bài tập nhanh ? Xác định kiểu hành động nói của mỗi câu trong đoạn trích sau: “ - (1)Ông lão ơi! (2)Ông sinh phúc thả tôi trở về biển khơi. (3. Tôi sẽ xin đền ơn ông, ông muốn gì cũng được.” LỜI CÁ VÀNG Câu Hành động nói Ông lão ơi ! Bộc lộ cảm xúc Ông biển khơi. điều khiển Tôi sẽ cũng được. hứa hẹn
14. TIẾT 95: HÀNH ĐỘNG NÓI * Lưu ý: Trong hội thoại, có thể giao tiếp bằng cử chỉ, điệu bộ nhưng dạng điển hình vẫn là dùng hành động nói (hành động thực hiện bằng lời nói) để đạt mục đích giao tiếp.
15. TIẾT 95: HÀNH ĐỘNG NÓI III/Luyện tập : BT1 ( Sgk/63): Trần Quốc Tuấn viết “Hịch tướng sĩ “ nhằm mục đích gì? Hãy xác định mục đích của hành động nói thể hiện ở một câu trong bài hịch và vai trò của câu ấy đối với việc thực hiện mục đích chung. Gợi ý: - Trần Quốc Tuấn viết “Hịch tướng sĩ” nhằm khích lệ tướng sĩ học tập “Binh thư yếu lược” do ông soạn ra và khích lệ lòng yêu nước của họ. - Câu: “Nếu các ngươi biết chuyên tập sách này, theo lời dạy bảo của ta, thì mới phải đạo thần chủ; nhược bằng khi bỏ sách này, trái lời dạy bảo của ta, tức là kẻ nghịch thù”. => Mục đích của câu văn này là khích lệ tướng sĩ hãy tích cực học theo sách “Binh thư yếu lược” để sẵn sàng đánh giặc cứu nước → Có vai trò quan trọng trong thực hiện mục đích chung của bài hịch.
16. TIẾT 95: HÀNH ĐỘNG NÓI III/Luyện tập : BT 2: (SGK/63) Hãy chỉ ra các hành động nói và mục đích của mỗi hành động nói trong mỗi đoạn trích. a. Tiếng chó sủa vang các xóm. Bà lão láng giềng lại lật đật chạy sang. - Bác trai đã khá rồi chứ ? - Cảm ơn cụ nhà cháu đã tỉnh táo như thường. Nhưng xem ý vẫn còn lề bề lệt bệt chừng như vẫn mỏi mệt lắm. - Này, bảo bác ấy có trốn đi dâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn. - Vâng cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì. - Thế thì phải giục anh ấy ăn mau lên đi, kẻo nữa người ta sắp sửa kéo vào rồi đấy ! Rồi bà lão lật đật trở về với vẻ mặt băn khoăn . ( Ngô Tất Tố, Tắt đèn )
17. TIẾT 95: HÀNH ĐỘNG NÓI III/Luyện tập: Bài 2 (sgk/63) Hành động nói Mục đích a. Bác trai đã khá rồi chứ ? Hỏi - Cảm ơn cụ, nhà cháu đã tỉnh táo như thường. Trình bày - Này bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. Điều khiển (khuyên nhủ) - Chứ cứ nằm đấy thì khổ. Bộc lộ cảm xúc (ái ngại) - Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ Trình bày (tiếp nhận, đồng tình) - Nhưng để cháo nguội vài húp cái đã Trình bày - Nhịn suông còn gì Bộc lộ cảm xúc (xót xa) - Thế thì phải giục rồi đấy! Điều khiển
18. TIẾT 95: HÀNH ĐỘNG NÓI III/Luyện tập : Bài 2: b. Lê Thận nâng gươm lên ngang đầu nói với Lê Lợi: - Đây là trời có ý phó thác cho minh công làm việc lớn. Chúng tôi nguyện đem xương thịt của mình theo minh công, cùng với thanh gươm thần này để báo đền Tổ quốc ! (Sự tích Hồ Gươm ) c. Hôm sau Lão Hạc sang nhà tôi. Vừa thấy tôi, lão báo ngay: - Cậu Vàng đi đời rồi ông giáo ạ ! - Cụ bán rồi ? - Bán rồi ! Họ vừa bắt xong. [ ] - Thế nó cho bắt à ? Mặt lão đột nhiên co rúm lại. Những vết nhăn xô lại với nhau, ép cho nước mắt chảy ra. Cái đầu lão ngoẹo về một bên và cái miệng móm mém của lão mếu như con nít. Lão hu hu khóc - Khốn nạn Ông giáo ơi ! Nó có biết gì đâu ! Nó thấy tôi gọi thì chạy ngay về, vẫy đuôi mừng. Tôi cho nó ăn cơm. Nó đang ăn thì thằng Mục nấp trong nhà, ngay đằng sau nó, tóm lấy hai cẳng sau nó dốc ngược nó lên. (Nam Cao, Lão Hạc ) .
19. TIẾT 95: HÀNH ĐỘNG NÓI III/Luyện tập : Bài 2: Lời nói Hành động nói b. Đây là Trời có ý làm việc lớn. Trình bày Chúng tôi Tổ quốc! Hứa hẹn c. Cậu Vàng đi đời rồi ông giáo ạ ! Trình bày (thông báo) Cụ bán rồi ? Hỏi Bán rồi! Họ vừa bắt xong. Trình bày (thông báo) Thế nó cho bắt à?. Hỏi Khốn nạn Ông giáo ơi! Bộc lộ cảm xúc Nó có biết gì đâu ! Nó thấy dốc ngược nó lên. Trình bày
20. TIẾT 95: HÀNH ĐỘNG NÓI III/Luyện tập : Bài tập 3 (Sgk/ 65) Đoạn trích dưới đây có ba từ “ hứa”. Hãy xác định kiểu hành động nói được thực hiện trong mỗi câu ấy. - Em để nó ở lại - Giọng em ráo hoảnh - Anh phải hứa với em không bao giờ để chúng ngồi cách xa nhau. Anh nhớ chưa? Anh hứa đi. - Anh xin hứa . Tôi mếu máo trả lời và đứng như chôn chân xuống đất, nhìn theo cái bóng bé nhỏ liêu xiêu của em tôi trèo lên xe. (Khánh Hoài, Cuộc chia tay của những con búp bê)
21. TIẾT 95: HÀNH ĐỘNG NÓI III/Luyện tập : Bài 3 Gợi ý Câu có từ “hứa” Kiểu hành động nói - Anh phải hứa với em không bao giờ để điều khiển chúng ngồi cách xa nhau. - Anh hứa đi ! điều khiển - Anh xin hứa ! hứa hẹn → Như vậy, không phải câu nào có từ “hứa” cũng là thực hiện hành động hứa hẹn. Hành động hứa hẹn chỉ được thực hiện ở lời nói của người thuộc ngôi thứ nhất.
22. TIẾT 95: HÀNH ĐỘNG NÓI SƠ ĐỒ TƯ DUY CỦNG CỐ BÀI HỌC HÀNH ĐỘNG NÓI KHÁI NIỆM MỘT SỐ KIỂU HÀNH ĐỘNG NÓI HÀNH ĐỘNG NÓI LÀ HÀNH ĐỘNG ĐƯỢC HÀNH HÀNH HÀNH HÀNH HÀNH THỰC HIỆN BẰNG LỜI ĐỘNG ĐỘNG ĐỘNG ĐỘNG ĐỘNG NÓI NHẰM MỤC ĐÍCH HỎI TRÌNH ĐIỀU HỨA BỘC LỘ NHẤT ĐỊNH BÀY KHIỂN HEN CẢM XÚC
23. TIẾT 95: HÀNH ĐỘNG NÓI IV. Hướng dẫn tự học ở nhà 1. Đọc lại bài, xem lại vở ghi 2. Nắm vững ghi nhớ 1( sgk/ 62); Ghi nhớ 2 (sgk/ 63) 3. Viết một đoạn hội thoại, sau đó liệt kê các kiểu hành động nói có trong đoạn hội thoại. * Gợi ý: Con viết một đoạn hội thoại giữa hai hoặc nhiều người (chủ đề tự chọn). Sau đó kẻ bảng liệt kê các kiểu hành động nói được học có trong đoạn hội thoại mà con xây dựng. 4. Chuẩn bị bài : Nước Đại Việt ta .
24. CHÚC CÁC CON LUÔN MẠNH KHỎE VÀ HỌC GIỎI !