Bài giảng Ngữ văn 8 - Tìm hiểu chung về văn thuyết minh

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn 8 - Tìm hiểu chung về văn thuyết minh

1. KIỂM TRA BÀI CŨ Trong chương trình Ngữ văn THCS, từ lớp 6 đến lớp 8, em đã được tìm hiểu về những kiểu văn bản tương ứng với những phương thức biểu đạt nào?
2. Điểm khác biệt giữa các kiểu văn bản TỰ SỰÏ - Trình bày diễn biến sự việc, có nhân vật, cốt truyện. - Tái hiện một cách chi tiết, cụ thể về đặc MIÊU TẢ điểm, trạng thái của sự vật, hiện tượng, con người - Bộc lộ tình cảm, cảm xúc, sự đánh giá chủ BIỂU CẢM quan của người viết đối với thế giới xung quanh - Trình bày ý kiến, thể hiện quan điểm, tư NGHỊ LUẬN tưởng của người viết về một vấn đề
3. CAÂY DÖØA BÌNH ÑÒNH Caây döøa gaén boù vôùi ngöôøi daân Bình Ñònh chaët cheõ nhö caây tre ñoái vôùi ngöôøi daân Mieàn Baéc. Caây döøa coáng hieán taát caû cuûa caûi cuûa mình cho con ngöôøi: thaân caây laøm maùng, laù laøm tranh, coïng laù cheû nhoû laøm vaùch, goác döøa giaø laøm choõ ñoà xoâi, nöôùc döøa ñeå uoáng, ñeå kho caù, kho thòt, naáu canh, laøm nöôùc maém, Cuøi döøa aên soáng vôùi baùnh ña, laøm möùt, laøm baùnh keïo, eùp laáy daàu duøng ñeå thaép, ñeå aên, ñeå chaûi ñaàu, naáu xaø phoøng. Soï döøa laøm khuy aùo, laøm gaùo, laøm muoâi. Voû döøa beän daây raát toát ñoái vôùi ngöôøi ñaùnh caù vì noù meàm, deûo, dai, chòu möa, chòu naéng. Caây döøa gaén boù vôùi ñôøi soáng haøng ngaøy laø nhö theá ñaáy. Daân Bình Ñònh coù caâu ca dao: Döøa xanh söøng söõng giöõa trôøi Ñem thaân mình hieán cho ñôøi thuyû chung. ÔÛ Bình Ñònh, döøa laø chuû yeáu, döøa laø taát caû. Döøa ôû ñaây nhö röøng, döøa moïc ven soâng, men bôø ruoäng, eo söôøn ñoài, raûi theo bôø bieån, treân nhöõng chaëng ñöôøng daøi suoát 50, 60km chuùng ta chæ gaëp caây döøa: döøa xieâm thaáp leø teø, quaû troøn, nöôùc ngoït, döøa neáp lô löõng giöõa trôøi, quaû vaøng xanh môn môûn, döøa löûa laù ñoû, voû hoàng (Theo Hoaøng Vaên Huyeàn, Nhöõng maåu chuyeän ñòa lí)
4. a, Văn b¶n : C©y dõa Bình Đình -trình bµy : Lîi Ých cña c©y dõa.
5. TAÏI SAO LAÙ CAÂY COÙ MAØU XANH LUÏC? Laù caây coù maøu xanh luïc vì caùc teá baøo cuûa laù chöùa nhieàu luïc laïp. Moät mi-li-meùt laù chöùa boán möôi vaïn luïc laïp. Trong caùc luïc laïp naøy coù chöùa moät chaát goïi laø dieäp luïc, töùc laø chaát xanh cuûa laù. AÙnh saùng traéng cuûa maët trôøi goàm baûy maøu: tím, chaøm, lam, luïc, vaøng, cam, ñoû. Sôû dó chaát dieäp luïc coù maøu xanh luïc vì noù huùt caùc tia saùng coù maøu khaùc, nhaát laø maøu ñoû vaø maøu lam, nhöng khoâng thu nhaän maøu xanh luïc, vaø laïi phaûn chieáu maøu naøy, do ñoù maét ta môùi nhìn thaáy maøu xanh luïc. Neáu ta chieáu chaát dieäp luïc cuûa laù caây baèng moät nguoàn saùng maøu ñoû, chaát naøy seõ thu nhaän taát caû caùc tia maøu ñoû, nhöng vì khoâng coù tia saùng maøu xanh luïc ñeå phaûn chieáu laïi, neân keát quaû ta nhìn vaøo laù caây chæ thaáy moät maøu ñen sì Nhö vaäy laù caây coù maøu xanh laø do chaát dieäp luïc trong laù caây. (Theo Vuõ Vaên Chuyeân, Hoûi ñaùp veà thöïc vaät)
6. b, V¨n b¶n: T¹i sao l¸ c©y cã mµu xanh lôc -ThuyÕt minh, gi¶i thÝch về t¸c dông của chÊt diÖp lôc lµm cho ngêi ta thÊy l¸ c©y cã mµu xanh
7. HUẾ Hueá laø moät trong nhöõng trung taâm vaên hoaù, ngheä thuaät lôùn cuûa Vieät Nam. Hueá laø moät thaønh phoá ñeïp. Hueá ñeïp cuûa thieân nhieân Vieät Nam. Hueá ñeïp cuûa thô. Hueá ñeïp cuûa nhöõng con ngöôøi saùng taïo, anh duõng. Hueá laø söï keát hôïp haøi hoaø cuûa nuùi, soâng vaø bieån. Chuùng ta coù theå leân nuùi Baïch Maõ ñeå ñoùn gioù bieån. Töø ñeøo Haûi Vaân maây phuû, chuùng ta nghe tieáng soùng bieån rì raøo. Töø ñaây buoåi saùng chuùng ta coù theå leân Tröôøng Sôn, buoåi chieàu taém bieån Thuaän An vaø ban ñeâm nguû thuyeàn treân soâng Höông. Hueá ñeïp vôùi caûnh saéc soâng nuùi. Soâng Höông ñeïp nhö moät daûi luïa xanh bay löôïn trong tay ngheä só muùa. Nuùi Ngöï Bình nhö caùi yeân ngöïa noåi baät treân neàn trôøi trong xanh cuûa Hueá. Chieàu ñeán, nhöõng chieác thuyeàn nhoû nheï nhaøng löôùt treân doøng nöôùc hieàn dòu cuûa soâng Höông. Nhöõng maùi cheøo thong thaû buoâng, nhöõng gioïng hoø Hueá ngoït ngaøo bay löôïn treân maët soùng, treân nhöõng ngoïn caây thanh traø, phöôïng vó. Hueá coù nhöõng coâng trình kieán truùc noåi tieáng ñöôïc Lieân hôïp quoác xeáp vaøo haøng di saûn vaên hoaù theá giôùi. Hueá noåi tieáng vôùi caùc laêng taåm cuûa caùc vua Nguyeãn, vôùi chuøa Thieân Muï, chuøa Truùc Laâm, vôùi ñaøi Voïng Caûnh, ñieän Hoøn Cheùn, chôï Ñoâng Ba, Hueá ñöôïc yeâu vì nhöõng saûn phaåm ñaëc bieät cuûa mình. Hueá laø thaønh phoá cuûa nhöõng maûnh vöôøn xinh ñeïp. Nhöõng vöôøn hoa, caây caûnh, nhöõng vöôøn cheø, vöôøn caây aên quả. Hueá xanh möôùt nhö nhöõng vieân ngoïc. Nhöõng chieác noùn Hueá caøng laøm cho caùc coâ gaùi Hueá ñeïp hôn, duyeân daùng hôn. Hueá coøn noåi tieáng vôùi nhöõng moùn aên maø chæ rieâng Hueá môùi coù. Hueá coøn laø thaønh phoá ñaáu tranh kieân cöôøng. Thaùng Taùm năm 1945, Hueá ñaõ ñöùng leân cuøng caû nöôùc, cheá ñoä phong kieán ngaøn naêm suïp ñổã döôùi chaân thaønh Hueá. Hueá ñeïp vaø thô ñaõ ñi vaøo lòch söû cuûa nhöõng thaønh phoá anh huøng. (Daãn theo tieáng Vieät thöc haønh)
8. c, V¨n b¶n: HuÕ - Giíi thiÖu : HuÕ lµ mét trung t©m v¨n ho¸ - nghÖ thuËt lín cña ViÖt Nam víi nh÷ng nét tiªu biÓu riªng. => Là loại văn bản thông dụng trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội
9. Thảo luận nhóm (5 phút) Từ việc tìm hiểu các văn bản trên, em hãy rút ra những đặc điểm của kiểu văn bản thuyết minh bằng cách điền thông tin phù hợp vào bảng sau: Mục đích Phương thức Nội dung tri thức Ngôn ngữ, diễn đạt
10. Đặc điểm của văn bản thuyết minh: Mục đích Cung cấp tri thức (kiến thức) về đặc tính chất, nguyên nhân của các hiện tượng và sự vật trong tự nhiên, xã hội Phương thức trình bày, giới thiệu, giải thích Nội dung tri thức phải khách quan, khoa học, xác thực và hữu ích Ngôn ngữ, diễn chính xác, rõ ràng, ngắn gọn, dễ hiểu, đạt chặt chẽ và hấp dẫn
11. TỰ SỰÏ - Trình bày diễn biến sự việc, có nhân vật, cốt truyện. - Tái hiện một cách chi tiết, cụ thể về đặc MIÊU TẢ điểm, trạng thái của sự vật, hiện tượng, con người - Bộc lộ tình cảm, cảm xúc, sự đánh giá chủ BIỂU CẢM quan của người viết đối với thế giới xung quanh - Trình bày ý kiến, thể hiện quan điểm, tư NGHỊ LUẬN tưởng của người viết về một vấn đề
12. + Văn thuyết minh không có cốt truyện, không có diễn biến sự việc + tái hiện sự vật, sự việc một cách chính xác, khách quan như nó vốn có chứ không nhằm xây dựng những hình tượng nghệ thuật, không có yếu tố hư cấu tưởng tượng hay đánh giá chủ quan + không thể hiện tình cảm, cảm xúc và những quan điểm chủ quan về đối tượng
13. * Bài tập bổ sung: Em hãy xác định phương thức biểu đạt của mỗi đoạn văn sau: a. Hoa phượng không ngát hương như hoa nhài, kiêu sa như hoa ly nhưng nó lại để lại trong long người một ấn tượng khó tả. Những cánh hoa phượng nhỏ bé, đỏ thắm, xếp san sát nhau, mỏng manh như những ngọn lửa hồng bập bùng cháy. Hoa phượng không đỏ rực rỡ, không đẹp nao lòng nhưng lại nồng nàn, trong sáng như chính tâm hồn học trò hồn nhiên, mơ mộng. (biểu cảm) b. Cây phượng đứng ở góc sân trường chắc đã lâu lắm rồi. Thân cây cao, cao hơn cả tầng hai của dãy phòng học. Thân cây nâu sẫm, gốc cây to với những rễ cây bò trên mặt đất như những con rắn khổng lồ. Tán cây phượng rộng, che mát cả một khoảng sân trường. Hè đến, hoa phượng nở từng chùm đỏ rực . (miêu tả) c. Phượng là loài cây thân gỗ, có thể cao hang chục mét. Vỏ cây màu nâu sẫm. Lá phượng thuộc loại lá kép. Hoa phượng thuộc họ đậu, mọc thành chum. Cánh hoa mỏng, thuôn, cắm vào đài hoa xanh sẫm. Hoa phượng có màu đỏ, mọc thành từng chum ở đầu cành. Quả phượng giống quả đậu to, dài đến ba bốn mươi phân. (thuyết minh)
14. Thảo luận nhóm (4 phút) Bài tập 1: Các văn bản sau có phải là văn bản thuyết minh không? Vì sao? a. KHỞI NGHĨA NÔNG VĂN VÂN (1833 - 1835) Nông Văn Vân là tù trưởng dân tộc Tày, giữ chức tri châu Bảo Lạc (Cao Bằng). Không chịu nổi sự chèn ép của triều đình nhà Nguyễn, Nông Văn Vân cùng một số tù trưởng tập hợp dân chúng nổi dậy Cuộc khởi nghĩa lan hắp miền núi Việt Bắc và một số làng người Mường, người Việt ở trung du. Nhà Nguyễn đã hai lần cử những đạo quân lớn kéo lên đàn áp nhứng không hiệu quả. Lần thứ 3 (năm 1835), quân triều đình tấn công dữ dội từ nhiều phía và bao vây đốt rừng. Nông Văn Vân chết trong rừng. Cuộc khởi nghĩa bị dập tắt.
15. b. CON GIUN ĐẤT Giun đất laø ñoäng vaät coù ñoát, goàm khoaûng 2500 loaøi, chuyeân soáng ôû vuøng ñaát aåm. Ñaàu giun ñaát coù cô phaùt trieån vaø trôn ñeå ñaøo chui trong ñaát. Mình giun ñaát coù chaát nhôøn ñeå da luoân öôùt, giaûm ma saùt khi chui trong ñaát. Giun ñaát coù maøu naâu khi ôû trong loøng ñaát, coù maøu reâu treân löng khi soáng trong reâu. Giun ñaát coù söùc soáng maïnh, duø bò chaët ñöùt, noù vaãn coù theå taùi sinh. Giun ñaát coù taùc duïng ñaøo bôùi laøm xoáp ñaát. Phaân giun ñaát laø thöù phaân boùn raát toát cho thöïc vaät. Giun ñaát ñöôïc duøng laøm phöông tieän xöû lyù raùc, laøm saïch moâi tröôøng. Giun ñaát duøng ñeå chaên nuoâi gia suùc. Ngöôøi cuõng coù theå aên giun ñaát vì noù coù 70% löôïng ñaïm trong cô theå. Giun ñaát coù theå duøng laøm thuoác chöõa beänh. Giun ñaát laø gioáng vaät coù ích. (Theo baùch khoa tri thöùc theá kæ XXI)
16. Bài tập 1: Cả hai văn bản đều là văn bản thuyết minh. Vì: -Văn bản a: cung cấp thông tin về Nông Văn Vân và cuộc khởi nghĩa của ông một cách khách quan, xác thực theo phương thức trình bày, giới thiệu - Văn bản b: cung cấp kiến thức về đặc điểm và vai trò của con giun đất một cách khoa học, chính xác theo phương thức trình bày, giải thích
17. Bài tập 3: Các văn bản khác như tự sự, nghị luận, biểu cảm, miêu tả có cần yếu tố thuyết minh không? Vì sao? *C¸c văn b¶n kh¸c còng cÇn sö dông yÕu tè thuyÕt minh vì : - Tù sù : Giíi thiÖu sù viÖc, nh©n vËt - Miªu t¶: Giíi thiÖu c¶nh vËt, con ngêi, thêi gian - BiÓu c¶m : Giíi thiÖu ®èi tîng g©y c¶m xóc lµ con ngêi, sự vật, - NghÞ luËn : Giíi thiÖu, giải thích khái niệm, đặc điểm, tính chất, số liệu làm cơ sở cho luận điểm
18. Híng dÉn häc bµi ë nhµ: - Khái quát nội dung bài học bằng Sơ đồ tư duy - Hoàn chỉnh các Bài tập vào vở bài tập ở nhà - So¹n bµi míi: tiÕt 45: Văn bản: ¤n dÞch, thuèc l¸.