Bài giảng Ngữ văn 9 - Bài học số 24: Nghĩa tường minh và hàm ý

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn 9 - Bài học số 24: Nghĩa tường minh và hàm ý

1. - Trời ơi, chỉ còn có năm phút! Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng Nộicười dungnhưng thôngđầy báo:tiếc Anhrẻ. Anhrất tiếcchạy vì khôngra phía cònnhà nhiềusau, thờirồi giantrở vào để chuyệnliền, tay trò.cầm một cái làn. Nhà họa sĩ tặc lưỡiNội dungđứng thôngdậy. Cô báogái khôngcũng đượcđứng diễnlên, đạtđặt trựclại tiếpchiếc ghế,bằngthong từ ngữthả trongđi đến câu.chỗ bác già.→ Nghĩa hàm ý - Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này! NộiAnh dungthanh thôngniên báo:vừa Cô vào,gái quênkêu lênkhăn. Để mùingười soa. con gáiNộikhỏi dungtrở thônglại bàn,báo đượcanh lấydiễnchiếc đạt trựckhăn tiếptay bằngcòn votừ tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư ngữ trong câu. → Nghĩa tường minh mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi. ( Lặng lẽ Sa Pa, Nguyễn Thành Long)
2. - Nghĩa tường minh là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng những từ ngữ trong câu. - Hàm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng những từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
3. Là lớp trưởng, khi thấy lớp học có rác bẩn, em sẽ nhắc nhở các bạn trong lớp như thế nào? Hãy sử dụng một câu có chứa hàm ý để nhắc nhở các bạn. Hôm nay, tổ nào trực nhật nhỉ ?
4. Trống vào lớp đã 10 phút, Hiếu mới hớt hải chạy vào. Thầy giáo nhìn đồng hồ nói: ? Em hãy diễn đạt ý của thầy bằng hai câu. Một câu có nghĩa tường minh, một câu có hàm ý. Nghĩa tường minh: Em đi muộn 10 phút rồi đấy. Hàm ý: Em không có đồng hồ à?
5. Bài tập 1 /sgk.75. Đọc đoạn trích sau: - Trời ơi, chỉ còn có năm phút! Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già. Họa sĩ chưa muốn chia tay anh thanh niên. - Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này! Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi. Cô gái bối rối vì ngượng. b,a, TìmCâunhữngnào chotừthấyngữhọamiêusĩtảcũngtháichưađộ củamuốncô gáichiatrong tay câuanhcuốithanhđoạnniênvăn? Từ. Tháingữđộnàoấygiúpgiúpememnhậnđoánrarađiềuđiềuấygì? liên quan đến chiếc khăn mùi soa?
6. Bài tập 2 /sgk.75. Hãy cho biết hàm ý của câu in đậm trong đoạn trích sau: Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội hoạ và cô gái : - Đây, tôi giới thiệu anh một hoạ sĩ lão thành nhé. Và cô đây là kĩ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh. Hàm ý : Ông họa sĩ già chưa kịp uống nước chè đấy.
7. Bài tập 3 /sgk.76. Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn trích sau và cho biết nội dung hàm ý: Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp dọa đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng: - Vô ăn cơm! Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi “ Ba vô ăn cơm”. Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra: - Cơm chín rồi! Anh cũng không quay lại. Câu chứa hàm ý : Cơm chín rồi ! Nội dung hàm ý: Ông vô ăn cơm đi !
8. Bài tập 4 sgk.76: Đọc các đoạn trích sau và cho biết những câu in đậm có phải là câu chứa hàm ý không? Vì sao? a) - Sao bảo Làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà? - Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy! Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to: - Hà, nắng gớm, về nào (đánh trống lảng, cố ý nói sang chuyện khác) - Ông Hai vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo.
9. b. - Này, thầy nó ạ. Ông Hai nằm rũ ra ở trên giường không nói gì. - Thầy nó ngủ rồi à? - Gì? Ông lão khẽ nhúc nhích. - Tôi thấy người ta đồn (Câu nói dở dang) Ông lão gắt lên: - Biết rồi! Bà Hai nín bặt. Gian nhà lặng đi hiu hắt. Vậy cả 2 câu in đâm trên không chứa hàm ý
10. BT bổ sung: ( Hoạt động nhóm) Đọc những dòng thơ sau: “Con ơi tuy thô sơ da thịt Lên đường Không bao giờ nhỏ bé được Nghe con.” (“Nói với con” – Y Phương) - Chỉ ra những từ mang hàm ý và cho biết nội dung của hàm ý?
11. - Những từ mang hàm ý. thô sơ da thịt Lên đường Không bao giờ nhỏ bé được → Hàm ý: Người cha muốn con tự hào với những truyền thống tốt đẹp của quê hương và phát huy những truyền thống ấy để tự tin, vững bước trên đường đời.
12. Hướng dẫn tự học ở nhà : - Học thuộc lí thuyết. - Hoàn thành các bài tập - Lấy các ví dụ minh họa một số tình huống sử dụng nghĩa tường minh – hàm ý Chuẩn bị bài mới: Nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ - Đọc ví dụ văn bản : sgk/ 77,78 - Trả lời các câu hỏi sgk/78 14