Bài giảng Ngữ văn 9 - Bài thứ 23: Viếng Lăng Bác

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn 9 - Bài thứ 23: Viếng Lăng Bác

1. Viễn Phương tên khai Viễn Phương sinh là Phan Thanh Viễn (1928 – 2005), quê ở tỉnh An Giang.Trong kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, ông hoạt động ở Nam Bộ, là một trong những cây bút có mặt sớm nhất của lực lượng văn nghệ giải phóng miền Nam thời kỳ chống Mỹ cứu nước
2. Tác phẩm: - Chiến thắng Hoà Bình (trường ca, 1952) - Mắt sáng học trò (thơ, 1970) - Nhớ lời di chúc (trường ca, 1972) - Như mây mùa xuân (thơ, 1978) - Phù sa quê mẹ (thơ, 1991) - Thơ với tuổi thơ (thơ thiếu nhi, 2002) - Gió lay hương quỳnh (thơ, 2005) - Anh hùng mìn gạt (truyện ký, 1968) - Quê hương địa đạo (truyện và ký, 1981)
3. TÁC PHẨM Hoàn cảnh sáng tác: - Năm 1976, sau khi cuộc kháng chiến chống Mỹ kết thúc thắng lợi, đất nước thống nhất, lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng vừa khánh thành, Viễn Phương ra thăm miền Bắc, vào lăng viếng Bác Hồ. Bài thơ “Viếng lăng Bác” được sáng tác trong dịp đó và in trong tập thơ “Như mây mùa xuân” (1978).
4. VIEÁNG LAÊNG BAÙC Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam Bác nằm trong giấc ngủ bình yên Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng. Giữa một vầng trăng sáng dịu hiền Vẫn biết trời xanh là mãi mãi Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng Mà sao nghe nhói ở trong tim ! Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ Ngày ngày dòng người đi trong thương nhớ Kết tràng hoa dâng bảy mươi chín mùa xuân Mai về miền Nam thương trào nước mắt Muốn làm con chim hót quanh lăng Bác Muốn làm đóa hoa tỏa hương đâu đây Muốn làm cây tre trung hiếu chốn này.
5. Chia laøm 4 ñoaïn : + Đoạn 1 : Khoå thô 1 : →C¶m xóc cña t¸c gi¶ khi ®øng trước l¨ng + Đoạn 2 : Khoå thô 2 : →C¶m xóc trước c¶nh ®oµn ngưêi xÕp hµng vµo l¨ng viÕng B¸c + Đoạn 3 : Khoå thô 3 : → Cảm xúc khi vào lăng viếng Bác + Đoạn 4 : →T©m tr¹ng vµ ước nguyÖn cña t¸c gi¶ khi ra về
6. II. Đọc-Tìm hiểu văn bản 1. Caûm xuùc cuûa taùc giaû khi ñöùng tröôùc laêng Baùc : Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác Đã -thấyviÕng: tronglµ ®Õn sương chia hàng buån tre víi bát th©n ngát nh©n ng- êi ®· chÕt. Th¨m: lµ ®Õn gÆp gì, chuyÖn trß víi Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam ngêi ®ang sèng Bão- Nhan táp ®Ò mưa dïng sa "ViÕng"đứng thẳng theo hàng. ®óng nghÜa ®en,  Giới thiệu nhµ th¬ tõ miền Nam ra th¨m B¸c trang träng kh¼ng ®Þnh 1 sù thËt. B¸c ®· qua C¸ch xng h« "con" - "B¸c" rÊt th©n mËt, gÇn ®êi. gòi nh t×nh cha con. - "Th¨m" dïng trong c©u th¬ nµy ngô ý nãi gi¶m1.C©u B¸cth¬ nh®Çuư vÉncho cßnta biÕtsèng®iÒu m·i gtrong×? Em lßngcã nhËn ngxÐtườgi× dvÒânc¸ch Việt Nam.xng h« ë c©u th¬ nµy ko ?
7. II. Đọc-Tìm hiểu văn bản 1. Caûm xuùc cuûa taùc giaû khi ñöùng tröôùc laêng Baùc : Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác  Xuùc ñoäng, boài hoài 3. Qua ñoù, em hieåu gì veà taâm traïng, caûm xuùc cuûa taùc giaû ?
8. “Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác”.- Câu thơ như một lời tâm sự, từ ngữ dung dị, tự nhiên, cách xưng hô thân mật, gần gũi, giọng điệu cảm xúc (như người con về thăm cha). -Từ “con” thân thương mang chất giọng ngọt ngào của người dân Nam Bộ thể hiên thái độ thành kính, gợi tâm trạng xúc động mãnh liêt của những người con từ chiến trường miền Nam (bao năm bom đạn chiến tranh) nay trở về thăm Bác như thầm gọi Bác, nói với Bác rằng: “Bác ơi, con đã về thăm Bác đây, đồng bào miền Nam đã về thăm Bác đây”. - Lúc sinh thời, một trong những tâm nguyện lớn nhất của Bác là được thăm đồng bào miền Nam và đồng bào miền Nam được đón Bác “Miền Nam luôn ở trong trái tim tôi”. Tố Hữu viết: Bác nhớ miền Nam nỗi nhớ nhà. Miền Nam mong Bác nỗi mong cha. - Ước nguyện đó chưa thành thì Bác mất. Bởi vậy người dân miền Nam ra thăm Bác chứ không phải viếng Bác. Từ “thăm” thay cho từ “viếng” -> nói tránh để kìm nén đau thương - khẳng định Bác còn sống mãi.
9. II. Đọc-Tìm hiểu văn bản 1. Caûm xuùc cuûa taùc giaû khi ñöùng tröôùc laêng Baùc : Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng.hàng. 5.H·y ph©n tÝch h×nh ¶nh hµng tre? T¸c gi¶ lµm4. TíinæithbËt¨mnhB¸c,÷nghìnhnÐt ảnµonh ®Çucña tiªnhàngt¸ctre?gi¶ quan s¸tý nghÜa?vµ c¶m nhËn thÊy lµ g×?
10. II. Đọc-Tìm hiểu văn bản 1. Caûm xuùc cuûa taùc giaû khi ñöùng tröôùc laêng Baùc : Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng.  ẨnTre dụ,nhân-biÓu tư înghoá,thànhvÎ ®Ñp ngữ,tảthanh thực,tượngcao cho trưngcon ngưêi,cho d©n téc Việt Nam bÊt khuÊt, kiªn cưêng. 5.Trong đoạn thơ này, tác giả đã sử dụng nghệ thuật6. Ý nghĩa gì? của đoạn thơ này là gì?
11. - Xung quanh lăng Bác trồng nhiều tre và trúc. Tre cũng là hình ảnh quen thuộc là biểu tượng của nhân dân Việt Nam. Hình ảnh hàng tre thể hiện lòng tôn kính, trang nghiêm. Dường như dân tộc Việt Nam quần tụ quanh Bác. “Hàng tre” như gợi tả đội quân danh dự bên người.  Tõ h/¶ "c©y tre" mµ t¸c gi¶ nghÜ tíi ®Êt nước vµ con ngưêi VN, tíi B¸c Hå, suy nghÜ rÊt tù nhiªn, l«gic.
12. II. Đọc-Tìm hiểu văn bản 2.C¶m xóc trưíc c¶nh ®oµn ngưêi vµo l¨ng viÕng B¸c Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ  Ẩn dụ, nhân hoá Mặt trời ánh sáng của sự sống vĩ đại lớn → Ngîi ca sù vÜ ®¹i, c«ng lao trêi biÓn cña B¸c lao. Bác được ví như mặt trời soi đường chỉ lối vµ sù kÝnh trọng cña nhµ th¬ ®èi víi B¸c cho dân tộc Việt Nam quét mù sương của những8.Em thÊynămnhdài÷ngnôbiÖnlệ, mangph¸plạinghcuộcệ thusốngật nµoấm®no- choîc7.Trongsönhândông? haidân, c©uÝcho th¬nghĩa ®Çudân cñacãtộc 2. biệnhìnhHình¶nhphápảnh mÆtđónghệ trêithể hiệnthuật? H·ylòng ®ãph©n?tôn tÝchkính sùvà kh¸cbiết nhauơn, đồng gi÷a thời2 hìnhgợiảnhnên sự®ã?cao cả vĩ đại, lớn lao:
13. II. Đọc-Tìm hiểu văn bản 2.C¶m xóc trưíc c¶nh ®oµn ngưêi vµo l¨ng viÕng B¸c Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ  Ẩn dụ, nhân hoá → Ngîi ca sù vÜ ®¹i, c«ng lao trêi biÓn cña B¸c vµ sù kÝnh trọng cña nhµ th¬ ®èi víi B¸c Ngày ngày dòng người đi trong thương nhớ ->Kết“KÕt tràng9trµng.Mộ hoat hìnhhoa dâng aûnhd©ng bảykob¶y keùm mươichÝn phaàn chínmïa aán mùa töôïngxu©n xuân” nöõa laø → dßng ngêi như nh÷ng trµng hoa v« tËn ®Õn  Hìnhgì ¶nh ?Cho t¶ bi thùcết ngh + ệÈnthu dô,ật hđượoánc dsửụ dụng trong viÕng 1 cuéc ®êi 79hai mïacâu thxu©nơ này?®· hiÕn d©ng bao nhiªu10. Hìnhhoa aûnhtr¸i .aáy ñeïp và hay ôû choã naøo ? Phân tích?
14. Ngày ngày, Biết bao dòng người với nỗi tiếc thương vô hạn cứ lặng lẽ lần lượt vào lăng viếng Bác. Câu thơ sâu lắng có âm điệu kéo dài như diễn tả dòng người vô tận nhằm khái quát sâu sắc tình cảm sâu nặng của nhà thơ với Bác Hồ, nÆng trÜu nhí thư¬ng ®ang lÆng lÏ nèi nhau vµo l¨ng viÕng B¸c. - “Kết tràng hoa dâng 79 mùa xuân” là hình ảnh ẩn dụ, hoán dụ đẹp và sáng t¹o. -> Nhµ th¬ béc lé lßng thµnh kÝnh ®èi víi B¸c.
15. II. Đọc-Tìm hiểu văn bản 2.C¶m xóc trưíc c¶nh ®oµn ngưêi vµo l¨ng viÕng B¸c Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ  Ẩn dụ, nhân hoá → Ngîi ca sù vÜ ®¹i, c«ng lao trêi biÓn cña B¸c vµ sù kÝnh trọng cña nhµ th¬ ®èi víi B¸c Ngày ngày thương nhớ Kết tràng hoa dâng  Hình ¶nh t¶ thùc + Èn dô, hoán dụ 11 .QuaT×nh đó,c¶m ta thcảmư¬ng nhậnnhí nhưxãt thếxa, nàot«n vềkÝnh tìnhcña cảmtoµn củad©n nhân®èi víi dân,B¸c của. nhà thơ đối với Bác ?
16. Gi÷a một vÇng tr¨ng s¸ng dÞu hiÒn → Câu thơ diễn tả chính xác và tinh tế sự yên tĩnh , trang nghiêm và ánh sáng dịu nghẹ, trong trẻo của không gian trong lăng Bác. Đồng thời hình ảnh vầng trăng dịu hiền lại giợi nghĩ đến tâm hồn cao đẹp, sáng trong của Bác và những vầng thơ tràn đầy ánh trăng của Người. B¸c ®· ®i xa nhng nhà thơ thÊy như B¸c ®ang yªn giÊc ngñ, ¸nh s¸ng trong l¨ng dÞu m¸t che chë cho giÊc ngñ cña Ngưêi như ¸nh s¸ng cña vÇng tr¨ng
17. II. Đọc-Tìm hiểu văn bản 3. Cảm xúc khi tác giả vào lăng Bác nằm trong giấc ngủ bình yên Giữa một vầng trăng sáng dịu hiền → B¸c như ®ang yªn giÊc ngñ trong ¸nh s¸ng dÞu m¸t  B¸c ®· ®i xa nhng t¸c gi¶ thÊy như B¸c ®ang yªn giÊc ngñ, ¸nh s¸ng trong l¨ng dÞu 12m¸t13. KhungCảm che chënhận c¶nh cho của vµ giÊc em kh«ng ngñnhư khÝ cñathế trong nàongêi khi lnhăng đọc¸nh ®îc hai diÔns¸ngcâu thơ t¶cña qua trên? vÇng c©u tr th¬¨ng nµo?
18. II. Đọc-Tìm hiểu văn bản 3. Cảm xúc khi tác giả vào lăng Bác nằm trong giấc ngủ bình yên Giữa một vầng trăng sáng dịu hiền → B¸c nh ®ang yªn giÊc ngñ trong ¸nh s¸ng dÞu m¸t Vẫn biết trời xanh là mãi mãi Mà sao nghe nhói ở trong tim !  Ẩn dụ, tương phản,  Niềm xúc động sâu sắc khi lần đầu tiên đến bên Bác 1514 T¸c Bên gi¶ Bác, đã nhàsö dông thơ ởnghÖ trong thuËt trạng g× tháitrong cảm hai câuxúc thơnhư trên thế? nào DiÔn ? t¶ t©m tr¹ng như thế nào ?
19. “Trời xanh” cũng là hình ảnh ẩn dụ, là biểu tượng bất diệt của Bác Hồ - Người đã ra đi nhưng lý tưởng sự nghiệp của Người vẫn còn mãi. Cụm từ “vẫn biết >< mà sao” dùng như một sự đối lập. Đó là sự mâu thuẫn giữa lý trí (biết rằng hình ảnh Bác vẫn còn sống mãi, cũng như lý tưởng cao quý của Người) và tình cảm (đau đớn, xót xa khi nhận thức được thực tại). → Những hình ảnh: mặt trời, vầng trăng, trời xanh là biểu tượng của thiên nhiên trường tồn, vĩnh cửu, bất diệt được ví với Bác. Bác như hoá thân vào non sông xứ sở, Bác trường tồn mãi mãi, vĩ đại, lớn lao ngang tầm trời đất.
20. II. Đọc-Tìm hiểu văn bản 4. T©m tr¹ng vµ ưíc nguyÖn cña t¸c gi¶ khi ra về Mai về miền Nam thương trào nước mắt Muốn làm con chim hót quanh lăng Bác Muốn làm đóa hoa tỏa hương đâu đây Muốn làm cây tre trung hiếu chốn này.  T©m tr¹ng nhớ thương, lưu luyÕn muèn ®16ư.îc Khæ ë m·i th¬ bêncuèiB¸c thÓ hiÖn t©m tr¹ng g× cña nhµ th¬?
21. II. Đọc-Tìm hiểu văn bản 4.T©m tr¹ng vµ ưíc nguyÖn cña t¸c gi¶ khi ra về + thương trào nước mắt + Muốn làm con chim hót quanh lăng Bác đóa hoa tỏa hương đâu đây cây tre trung hiếu chốn này.  §iÖp ngữ, nhÞp ®iÖu th¬ dån dËp  Lời tâm nguyện chân thành tha thiết, cảm xúc dâng trào, lưu luyến với ước nguyện được hoà nhập vào thiên nhiên để được dâng hiến, được1718.T©m.Nêugần NhËntr¹gũing xÐtbên®ã ®vÒBácîc nh thÓịp đhiÖniệu vëà nhnghÖ÷ng thuËttõ ng ÷ -nµo?cñaÝ nghĩa ®o¹n của thơ đoạn? thơ này như thế nào?
22. Nhịp thơ dàn trải, điệp từ “muốn làm” được lặp lại 3 lần gợi cảm xúc bâng khuâng, xốn xang, lưu luyến, không muốn rời xa Bác,. Đó là lời tâm nguyện chân thành tha thiết, cảm xúc dâng trào, lưu luyến với ước nguyện được hoà nhập vào thiên nhiên để được dâng hiến, được gần gũi bên Bác
23. II. Đọc-Tìm hiểu văn bản 4.T©m tr¹ng vµ íc nguyÖn cña t¸c gi¶ khi ra về + thương trào nước mắt + Muốn làm con chim hót quanh lăng Bác đóa hoa tỏa hương đâu đây cây tre trung hiếu chốn này.  §iÖp ngữ, nhÞp ®iÖu th¬ dån dËp  Lời tâm nguyện chân thành tha thiết, cảm xúc dâng trào, lưu luyến với ước nguyện được hoà nhập vào thên nhiên để được dâng hiến, được gần gũi bên Bác
24. 1. Nghệ thuật - Bài thơ có giọng điệu phù hợp với nội dung tình cảm, cảm xúcvừa trang nghiêm sâu lắng vừa tha thiết, đau xót, tự hào, thể hiện tâm trạng xúc động của nhà thơ vào lăng viếng Bác. - Thể thơ tám chữ có dòng bảy chữ gieo vần lưng. Khổ thơ không cố định có khi liền khi cách nhịp. Nhịp thơ chậm, diễn tả sự trang nghiêm, thành kính, lắng đọng. - Hình ảnh thơ sáng tạo, có nhiều biện pháp nghệ thuật: ẩn dụ, tượng trưng. 2. Nội dung Bài thơ thể hiện lòng thành kính và niềm xúc động sâu sắc của nhà thơ và của mọi người khi vào lăng viếng Bác.
25. - C©u th¬ cuèi bµi th¬ trë l¹i h×nh ¶nh c©y tre ®· bæ sung thªm phư¬ng diÖn ý nghÜa g× n÷a cña h×nh ¶nh c©y tre VN?  H/¶nh c©y tre ®ưîc lÆp l¹i ë c©u th¬ cuèi bµi, víi mét nÐt nghÜa bæ sung: c©y tre trung hiÕu. Sù lÆp l¹i như thÕ t¹o cho bµi th¬ cã kÕt cÊu ®Çu cuèi tư¬ng øng lµm ®Ëm nÐt h/¶nh g©y Ên tưîng s©u s¾c vµ dßng c¶m xóc ®ưîc trän vÑn.