Bài giảng Ngữ văn 9 - Những ngôi sao xa xôi (tiết 1)

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn 9 - Những ngôi sao xa xôi (tiết 1)

1. GIÁO VIÊN: BÙI THỊ TOAN Đơn vị: Trường trung học cơ sở Minh Tân
2. Tiết:146 - Lê Minh Khuê -
3. Tiết 141-142 : Văn bản Những ngôi sao xa xôi ( Lê Minh Khuê) I. Đọc- Tìm hiểu chung: 1. Tác giả 2. Tác phẩm a,Hoàn cảnh sáng tác b, Đọc, tóm tắt c, Thể loại, phương thức biểu đạt , ngôi kể d. Bố cục
4. LÊ MINH KHUÊ
5. Một số tác phẩm tiêu biểu
6. Tiết 141-142 : Văn bản Những ngôi sao xa xôi ( Lê Minh Khuê) Những ngôi sao xa xôi ở trong số tác phẩm đầu tay, sáng tác năm 1971, lúc cuộc kháng chiến chống Mĩ đang diễn ra vô cùng gay go, ác liệt. In lần đầu trong tạp chí “Tác phẩm mới”.
7. Tiết 141-142 : Văn bản Những ngôi sao xa xôi ( Lê Minh Khuê) Chúng tôi có ba người. Ba cô gái. Chúng tôi ở trong một cái hang dưới chân cao điểm. Con đường qua trước hang, kéo lên đồi, đi đến đâu đó, xa! Đương bị đánh lở loét, màu đất đỏ, trắng lẫn lộn. Hai bên đường không có lá xanh. Chỉ có những thân cây bị tước khô khô cháy. Những cây nhiều rễ nằm lăn lóc. Những tảng đá to. Một vài cái thùng xăng hoặc thành ô tô méo mó, han gỉ nằm trong đất. Việc của chúng tôi là ngồi đây: Khi có bom nổ thì chạy lên, đo khối lượng đất phải lấp vào hố bom, đếm bom chưa nổ và nếu cần thì phá bom. Người ta gọi chúng tôi là tổ trinh sát mặt đường. Cái tên gợi sự khát khao làm nên những sự tích anh hùng. Do đó, công việc cũng chẳng đơn giản. Chúng tôi bị bom vùi luôn. Có khi bò trên cao điểm về chỉ thấy hai con mắt lấp lánh. Cười thì hàm răng trắng loá trên khuôn mặt nhem nhuốc. Những lúc đó, chúng tôi gọi nhau là "những con quỷ mắt đen". Đơn vị chăm chúng tôi ra trò. Có gì lại bảo "Để cho bọn trinh sát, chúng nó ở trên đó vắng". Điều đó cũng dễ hiểu thôi. Đơn vị thường ra đường vào lúc mặt trời lặn. Và làm việc có khi suốt đêm. Còn chúng tôi thì chạy trên cao điểm cả ban ngày. Mà ban ngày chạy trên cao điểm không phải chuyện chơi. Thần chết là một tay không thích đùa. Hắn ta lẩn trong ruột những quả bom. Tôi bây giờ còn một vết thương chưa lành miệng ở đùi. Tất nhiên, tôi không vào viện quân y. Việc nào cũng có cái thú của nó. Có ở đâu như thế này không : Đất bốc khói, không khí bàng hoàng, máy bay đang ầm ì xa dần. Thần kinh thì căng như chão, tim đập bất chấp cả nhiệp điệu, chân chạy mà vẫn biết rằng khắp xung quanh có nhiều quả bom chưa nổ. Có thể nổ bây giờ, có thể chốc nữa. Nhưng nhất định sẽ nổ Rồi khi xong việc, quay lại nhìn cảnh đoạn đường một lần nữa, thở phào, chạy về hang. Bên ngoài nóng trên 30 độ chui vào hang là sà ngay đến một thế giới khác. Cái mát lạnh làm toàn thân rung lên đột ngột. Rồi ngửa cổ uống nước, trong ca hay trong bi đông. Nước suối pha đường. Xong thì nằm dài trên nền ẩm, lười biếng nheo mắt nghe ca nhạc từ cái đài bán dẫn nhỏ mà lúc nào cũng có pin đầy đủ. Có thể nghe, có thể nghĩ lung tung
8. Tiết 141-142 : Văn bản Những ngôi sao xa xôi ( Lê Minh Khuê) Hình như ta sắp mở chiến dịch lớn. Đêm nào xe cũng đi nườm nượp ngoài đường. Ban đêm chúng tôi được ngủ. Nhưng mấy đêm nay thì chịu. Đứa nào cũng leo tót lên trọng điểm, cầm xẻng xúc, nói vài câu buồn cười với một anh lái xe nào đó. Chỉ khổ đứa phải trực máy điện thoại trong hang. Bây giờ là buổi trưa. Im ắng lạ. Tôi ngồi dựa vào thành đá và khe khẽ hát. Tôi mê hát. Thường cứ thuộc một điệu nhạc nào đó rồi bịa lời ra mà hát. Lời tôi bịa lộn xộn và ngớ ngẩn đến tôi cũng ngạc nhiên, đôi khi bò ra mà cười một mình. Tôi là con gái Hà nội. Nói một cách kiệm tốn, tôi là một cô gái khá. Hai bím tóc dày, tương đối mềm, một cái cổ cao, kiêu hãnh như cái đài hoa loa kèn. Còn mắt tôi thì các anh lái xe bảo: "Cô có cái nhìn sao mà xa xăm!". Xa đến đâu mặc kệ, nhưng tôi thích ngắm tôi trong gương. Nó dài dài, màu nâu, hay nheo lại như chói nắng. Không hiểu sao các anh pháo thủ và lái xe lại hay hỏi thăm tôi. Hỏi thăm hoặc viết những thư dài gửi đường dây, làm như ở cách nhau hàng nghìn cây số, mặc dù có thể chào nhau hàng ngày. Tôi không săn sóc, vồn vã. Khi bọn bạn gái tôi xúm nhau lại đối đáp với một anh bộ đội nói giỏi nào đấy, tôi thường đứng ra xa, khoanh hai tay trước ngực và nhìn đi nơi khác, môi mím chặt. Nhưng chẳng qua tôi điệu thế thôi. Thực tình trong suy nghĩ của tôi, những người đẹp nhất, thông minh, can đảm và cao thượng nhất là những người mặc quân phục, có ngôi sao trên mũ.
9. Tiết 141-142 : Văn bản Những ngôi sao xa xôi ( Lê Minh Khuê) - Cái gì xong? - Chị Thao không ngẩng lên, nhưng giọng thì tỏ vẻ ngạc nhiên. Nho ngáp. Rồi im. Tôi biết nó nói gì rồi. Nó sẽ bảo: Xong chiến tranh, sẽ xin vào một nhà máy thuỷ điện lớn. Nó làm thợ hàn, sẽ trở thành cầu thủ bóng chuyền của nhà máy. Nó sẽ đập thật giỏi. Và viết đâu lại sẽ được người ta tuyển vào đội bóng chuyền miền bắc. Còn chị Thao thì muốn làm y sĩ. Chồng chị sẽ là một anh bộ đội đeo quân hàm đại uý, hay đi xa và có râu quai nón. Chị không thích sống cạnh chồng hàng ngày, vì như thế, tình yêu sẽ chóng vô vị. Tôi cũng hay nói những dự định của tôi. Ước muốn nhiều. Nhưng tôi cũng rõ mình sẽ chọn cái gì là chủ yếu. Trở thành kỹ sư kiến trúc? Rất hay! Thuyết minh trong rạp chiếu bóng của thiếu nhi, lái xe gấu ở cảng, hay là hát trong đội đồng ca trên một công trường xây dựng ! Tất cả, đều là hạnh phúc. Tôi sẽ hăng say và sáng tạo, như những ngày này, trên cao điểm của chúng tôi, nơi ra đời những ước mơ và khao khát. Nhưng mà, những cái đó dành cho sau này. Sau chiến tranh. Khi con đường chúng tôi bảo vệ đây sẽ rải nhựa bằng lì. Điện sẽ dăng dây vào rừng sâu và những nhà máy gỗ sẽ đêm ngày không ngủ Ba chúng tôi đều hiểu như vậy. Hiểu vì tin với một niềm tin mãnh liệt. Cái gối trên tay Nho nhỏ nhắn, màu trắng. Nho thêu những bông hoa cầu thả và loè loẹt. Những đường viền to như dây thừng. Có ai chê, Nho phớt tỉnh, ta cứ đưa trên mũi kim như không có gì xảy ra. Khi người ta chê lắm, Nho mím môi, rứt chỉ bằng hai hàm răng đều đặn, giọng cao vút lên: - A, cho nó nổi! Nho hơi đặc biệt. Vừa thuần hậu, vui vẻ, vừa lỳ bướng. Hai cái đó không mâu thuẫn mà bổ sung cho nhau, khiến Nho có một đặc tính khá hiếm hơi. Nho sống với tôi từ ngày mới tới cao điểm này. Dạo đo, cái gì cũng buồn cười. Tôi ngạc nhiên khi người ta bảo tôi đi gánh đất. - Thanh niên xung phong như thế này à? Gánh đất? (tôi không tưởng tượng thế. Thanh niên xung phong phải vác súng kia, đi rầm rộ dưới những cánh rừng không trăng sao. Nói với nhau phải mạnh và gọn như những câu khẩu hiệu ) Nhưng cũng đi gánh đất. Rồi quen dần.
10. Tiết 141-142 : Văn bản Những ngôi sao xa xôi ( Lê Minh Khuê) Nhiều bữa cơm không có canh, bọn con gái lấy nước uống chan vào cơm. Chan công khai và khổ sở đến nỗi bọn con trai phải kêu lên vì thương. Nghe tiếng bom đầu tiên, có đứa chết giấc, nằm dán xuống đất. Nhưng bây giờ quen rồi. Tôi đến đơn vị sau Nho. Hôm đó, tôi ngơ ngác đặt cái ba lô lên khúc cây ở sau doanh trại. Nho ở dưới suối lên. Tóc ướt Nước đọng từng giọt trong trên trán và trên sống mũi. Nước suối chắc là nhiều lắm. Có thể bơi tôi nghĩ. Nho đứng lại, một giây thôi, rồi từ từ lại gần tôi, tay vặn cái khăn mặt ướt. Nó hất đầu một cái rồi lướt đôi mắt khinh mạn nhìn từ đỉnh đầu xuống đôi giầy đầy bùn tôi đang ra sức cọ xát vào nhau. - Đơn vị nào bổ sung đến? Quê đâu? Tên gì? Không cọ xát đôi giày nữa, tôi đứng theo tư thế nghiêm. Những buổi tập quân sự ở trường, tôi có học võ. Tôi chống tay vào sườn, giữ tư thế thủ và suy tính: có nên nện cho nó một quả không ? Nện vào đâu trước tiên? Nếu nó nện lại, tôi sẽ bấm huyệt nhẹ một cái. Huyệt tay. Nhưng Nho đã xoay người, đút tay vào túi quần, hất hàm: - Vào ban chỉ huy! - Và bước đi trước tôi. Tất nhiên chúng tôi chú ý nhiều đến nhau từ đó. Dần quen và thân nhau lúc nào không biết. Hai đứa đều tròn mười bảy tuổi. Đứa cũ lên mặt với đứa mới một tí, chả có gì đáng để bụng. Tôi đâm thích Nho. Cái tính của nó thật tuyệt. Bọn con trai rất kiềng nhưng cũng rất dễ trêu. Cũng như tôi, Nho thích sống tự do. Hai đứa bảo nhau: " Từ giờ đến già chỉ yêu thôi chứ không thèm lấy chồng. Lấy chồng khổ lắm. Tã lót, chăn màn, mùn cưa, nước mắm thì giờ đâu mà đi chưi nữa. Yêu anh ta sẽ mang đi xem chiếu bóng, dỗ dành một tí khí giận dỗi, đọc sách tha hồ " Nho có một anh kỹ sư ở nhà máy cơ khí. Anh ta chăm viết thư và hay viết những cái thư dài, đọc đến mỏi mắt. "ở Hà nội, dù sao cũng khá thì giờ hơn ở tiền phương ". Anh ta thanh minh. Nho có một cái ảnh lúc lên hai tuổi, anh ta giữ. Nho mặc quần yếm đen, đội mũ vải rộng vành, cầm một nắm hoa dại, đứng dưới mấy gốc cải già. Đã nhiều thư anh ta gửi Nho, tôi được xem. Anh ta viết: "anh bây giờ khoẻ mạnh. Thích đá bóng và có hai cánh tay vạm vỡ. Anh nhìn ảnh em năm em lên hai tuổi và không thể nào hình dung nổi em lúc này. Anh chỉ nghĩ: em đây, bé nhỏ, cầm hoa trên tay. Anh sẽ bế em đi chơi, mua kẹo cho em và hỏi: "Cháu muốn đi đâu nữa, chú sẽ bế đi ". ý nghĩ của anh kỹ sư thật khôi hài. Nhưng chúng tôi không cười khi đọc thư. Nghiêm trang, chúng tôi nhìn về hướng bắc. ở đó có Hà nội. Chúng tôi xa đã lâu. Chúng tôi nhớ thành phố xanh. Chúng tôi quý sự yên tĩnh như kỷ niệm. Đây là nơi mà tuổi trẻ chúng tôi đang lớn lên, nhưng không lúc nào chúng tôi không nhớ tới Hà nội.
11. Tiết 141-142 : Văn bản Những ngôi sao xa xôi ( Lê Minh Khuê) ờ Hà nội, tôi có một căn phòng bé, gác hai. Căn nhà của tôi cổ và sâu trong ngõ, có nhiều cây xanh. Những cây ấy cũng qua bao năm tháng rồi, dây tầm gửi leo đầy. Ban đêm, tôi ngồi lên thành cửa sổ nhìn ra những mái nhà nhấp nhô, đen thẫm và hát. Tôi hát say sưa, ầm ĩ. ở bên cạnh có ông bác sĩ, một người khó ngủ, phải bật đèn lên, lịch sự gõ vào tường bà cái. Một tháng phải có đến hai mươi đêm như vậy. Tôi ngồi chờ giấc ngủ trở lại với ông bác sĩ và hả hê biện hộ cho mình: "Chỉ có mình mới biết được cái bao là và trong lành của đêm thành phố. Ông bác sĩ tìm đâu ra được cái này trong những giấc mơ khó khăn kia? ". Và cũng vì hát say sưa nên có lần tôi suýt lộn nhào từ cửa sổ xuống đất. Khi lập cập níu tay vào cánh cửa rồi, tôi mới choáng vàng nhìn xuống cái khoảng sâu thẳm dưới đất. ở đó có một vòi nước nhỏ chảy suốt đêm vào bể. Tiếng nước xoắn vào nhau, tạo cho tôi cái cảm giác nước sắp tràn tới thành cửa sổ. Tôi nhích lên, bỏ hai chân vào trong một cái cách thận trọng; hát tiếp, nhưng hát nhỏ hơn và lắng nghe tiếng gõ ở tường. Cả bàn nhỏ kê ở góc phòng, mẹ tôi thuê đóng cho tôi trong hai buổi trưa. Cưa mỗi lần làm việc gì liên quan đến giấy mực, tôi lại lôi tất cả sách vở trong ngăn kéo, trong cặp da, bày bữa bãi lên bàn, lên giường, mặc dù những thứ đó chả cần thiết gì cho việc sắp làm của tôi. Tôi cứ loanh quanh trong đống giấy má đó, mãi không làm được gì mà cũng không thể nào sắp xếp cho gọn được. Bứt rứt đến phát khóc, tôi gào mẹ thật to. Mẹ bỏ máy khâu, chạy vào, vừa cằn nhằn, vừa để cái nào ra cái nấy cho tôi. Bà nguyền rủa, không cương quyết lắm: "Con gái gì cái của mày. Lấy chồng rồi mà no đòn No đòn !". Vì thế nên ngay lúc ở nhà tôi đã thề là không lấy chồng - Thế nào, chuẩn bị thôi chứ? - Cái gì? - Tôi giật mình. Từ nãy đến giờ tôi vẫn hát. Hát và nghĩ vớ vẩn. Nho cuộn tròn cái gối, cất nhanh vào túi. Chị Thao nhìn ra cửa hang. Quả thật, máy bay trinh sát. Cuộc sống ở đây đã dạy cho chúng tôi thế nào là sự im lặng. Sự im lặng từ sáng đến giờ không bình thường. Cái không bình thường đó đang đến. Tiếng máy bay trinh sát rè rè. Phản lực gầm gào lao theo sau. Hai thứ tiếng đó trộn lẫn vào nhau, rót vào tai con người một cảm giác khó chịu và căng thẳng.
12. Tiết 141-142 : Văn bản Những ngôi sao xa xôi ( Lê Minh Khuê) - Sắp đấy! - Nho quay lưng lại chúng tôi, chụp cái mũ sắt lên đầu. Chị Thao móc bánh bích qui trong túi, thong thả nhai. Những khi biết rằng cái sắp tới sẽ không êm ả thì chị tỏ ra bình tĩnh đến phát bực. Nhưng thấy máu, thấy vắt là chị nhắm mắt lại, mặt tía mét, áo lót của chị cí nào cũng thêu chỉ màu. Chị lại hay tỉa đôi lông mày của mình, tỉa nhỏ như cái tăm. Nhưng trong công việc, ai cũng gờm chị: cương quyết, táo bạo. Những cái xảy ra hàng ngày: máy bay ít, bom nổ. Nổ trên cao điểm, cách cái hang này khoảng 300 mét. Đất dưới chân chúng tôi rung. Mấy cái khăn mặt vắt ở dây cũng rung. Tất cả, cứ như lên cơn sốt. Khói lên, và cửa hang bị che lấp. Không thấy mây và bầu trời đâu nữa. Chị Thao cầm cái thước trên tay tôi, nuốt nốt miếng bánh bích quy ngon lành: - Định ở nhà. Lần này nó bỏ ít, hai đứa đi cũng đủ. Kéo tay áo Nho, vác xẻng lên vai và đi ra cửa. Tôi không cãi chị. Quyền hạn phân công là ở chị. Thời gian bắt đầu căng lên. Trí não tôi cũng không thua. những gì dã qua, những gì sắp tới không đáng kể nữa. Có gì lý thú đâu, nếu các bạn tôi không quay về? Điện thoại réo. Đại đội trưởng hỏi tình hình. Tôi nói như gắt vào máy: - Trinh sát chưa về! Không hiểu vì sao mình gắt nữa. Lại một đợt bom. Khói vào hang. Tôi ho sặc sụa và tức ngực. Cao điểm bây giờ thật vắng. Chỉ có Nho và chị Thao. Và bom. Và tôi ngồi dậy. Và cao xạ đặt bên kia quả đồi. Cao xạ đang bắn. Tiếng súng ở dưới đất lên quả là có hiệu lực. Không gì cô đơn và khiếp sợ hơn khi bom gào thét chung quanh mà không nghe một tiếng trả lời nào dưới đất. Dầu chỉ có một tiếng súng trường thôi, con người cũng thấy mênh mông bên mình một sự che chở đồng tình. Cảm giác đó cũng giống như thấy mình có một khả năng tự vệ rất vững vậy Sốt ruột, tôi chạy ra ngoài một tí. Không thấy gì ngoài khói bom. Tôi lo. Đột nhiên cao điểm bên cạnh vang lên dồn dập tiếng 12 ly 7. Hay quá, tiểu đoàn công binh đấy. Họ chỉ viện cho các anh cao xạ, cho chúng tôi. Bỗng dưng tôi muốn là toáng lên vì thích thú. Xung quanh cao điểm vắng vẻ này có bao nhiêu là người. Các anh cao xạ, thông tin và công binh đều rất mến chúng tôi. Chỉ cần chúng tôi bắn một phát súng báo hiệu yêu cầu giúp đỡ là họ sẽ chạy đến ngay.
13. Tiết 141-142 : Văn bản Những ngôi sao xa xôi ( Lê Minh Khuê) Nửa tiếng đồng hồ sau, chị Thao chui vào hang. Bình thản, mệt lả và cáu kỉnh, chị không nhìn tôi: - Hơn nghìn khối! Rồi ngồi xuống, uống nước trong bi đông. Nước nhỏ từ cằm xuống ao, liên tiếp như những giọt mưa. Tôi quay điện về đơn vị. Đại đội trưởng bảo? - Thế à, cảm ơn các bạn! Đại đội trưởng rất hay dùng những từ tế nhị nhưng "cảm ơn", "xin lỗi", "chúc may mắn". Anh trẻ, người gầy, hay đau khớp, hay làm ca dao cho báo tường. Nhà đâu như ở cuối phố Lò Đúc. Nho vừa tắm ở suối lên. Khúc suối đó cũng hay có bom nổ chậm. Từ quần áo ướt, Nho ngồi, đòi ăn kẹo. Tôi móc túi, may còn hai cái kẹo chanh, dính đầy cát, chảy nước: - Bốn quả nổ chậm, ít thôi. Nho chống tay về đằng sau, ngả hẳn người ra. Cái cổ tròn những và chiếc cúc áo nhỏ nhắn. Tôi muốn bế nó lên tay. Trông nọ nhẹ, mát mẻ như một khe kem trắng. Đại đội trưởng hỏi chúng tôi có cần người không. Tôi bảo không. Như mọi lần, chúng tôi sẽ giải quyết hết. - Hay lắm, cảm ơn các bạn! - Đại đội trưởng lại cảm ơn - Cả đơn vị đang làm đường cho một trung đoàn tên lửa qua rừng. Đi từ không ngủ. Tôi cũng đi bây giờ các bạn cố gắng nhé. Thế là tôi lại ra đường luôn. Thường xuyên
14. Tiết 141-142 : Văn bản Những ngôi sao xa xôi ( Lê Minh Khuê) Tôi, một quả bom trên đồi. Nho hai quả dưới lòng đường. Chị Thao, một quả dưới chân cái hầm Barie cũ. Vắng lặng đến phát sự. Cây còn lại xơ xác. Đất nóng. Khói đen vật vờ từng cụm trong không trung, che đi những gì từ xa. Các anh cao xạ có nhìn thấy chúng tôi không? Chắc có, các anh ấy có những cái ống nhòm có thể thu cả trái đất vào tầm mắt. Tôi đến gần quả bom. Cảm thấy có ánh mắt các chiến sĩ dõi theo mình, tôi không sợ nữa. Tôi sẽ không đi khom. Các anh ấy không thích cái kiểu đi lom khom khi có thể cứ đáng hoàng mà bước tới. Quả bom nằm lạnh lùng trên một bụi cây khô, một đầu vùi xuống đất. Đầu này có vẽ hai vòng tròn màu vàng Tôi dùng xẻng nhỏ đào đất dưới quả bom. Đất rắn. những hòn sỏi theo tay tôi bay ra hai bên. Thỉnh thoảng lưỡi xẻng chạm vào quả bom. Một tiếng động sắc đến gai người, cứa vào da thịt tôi. Tôi rùng mình và bỗng thấy tại sao mình làm quá chậm. Nhanh lên một tí! Vỏ quả bom nóng. Một dấu hiệu chẳng lành. Hoặc là nóng từ bên trong quả bom. Hoặc là mặt trời nung nóng. Chị Thao thổi còi. Như thế là đã hai mươi phút qua. Tôi cẩn thận bỏ gói thuốc mìn xuống cái lỗ đã đào, châm ngòi. Dây mìn dài, cong mềm. Tôi khoả đất rồi chạy lại chỗ nấp của mình. Hồi còi thứ hai của chị Thảo. Tôi nép người vào bức tường
15. Tiết 141-142 : Văn bản Những ngôi sao xa xôi ( Lê Minh Khuê) - Cho nhiều đường vào. Pha đặc! - Chị Thao bảo. Uống sữa xong, Nho ngủ. Máy bay trinh sát vẫn nạo vét sự yên lặng của núi rừng. Chị thao dựa vào tường, hai tay quàng sau gáy, không nhìn tôi. - Hát đi, Phương Định, mày thích bài gì nhát, hát đi! Tôi thích nhiều bài. Những bài hành khúc bộ đội hay hát trên những ngả đường mặt trận. Tôi thích dân ca quan hộ mềm mại, dịu dàng. Thích "ca chiu sa" của Hồng Quân Liên Xô. Thích ngồi bó gối mơ màng: "Về đây khi mái tóc còn xanh xanh ". Đó là dân ca ý trữ tình, giàu có, phải lấy giọng thật trầm. Thích nhiều. Nhưng tôi không muốn hát lúc này. Tôi đâm cáu với chị Thao, mặc dù, tôi hiểu, những tình cảm gì đang quay cuồng trong chị. Chị cứ đưa mắt nhìn Nho, lấy tay sửa cái cổ áo, cái ve áo và tóc nó. Chị không khóc đó thôi, chị không ưa cả nước mắt. Nói chung, trên cao điểm này, chúng tôi không ưa nước mắt. Nước mắt đứa nào chảy trong khi cần phải cứng cỏi của nhau này là bị xem như bằng chứng của một sự tự nhục mạ. Không ai nói với ai, nhưng nhìn nhau, chúng tôi đọc thấy trong mắt nhau điều đó. Chị Thao hát: "Đây Thăng Long, đây Đông Đô Hà nội ". Nhạc sai bét, còn giọng thì chua, chị không hát trôi chảy được bài nào, nhưng chị lại có ba quyển sổ dày, chép bài hát. Rồi là ngồi chép bài hát. Thậm chí, say mê chép cả những lời tôi tự bịa ra nữa. Có một đám mây kéo ngoài cửa hang. Một đám nữa. Rồi một đám nữa bay qua ngày càng nhanh. Bầu trời mở rộng trước cửa hang đen đi. Cơn giông đến. Cát bay mù. Gió quật lên, quật xuống những cành cây khô cháy. Lá bay loạn xạ. Đột ngột như một biến đổi bất thường trong tim con người vậy. ở rừng mùa này thường như thế. Mưa. Nhưng mưa đá. Lúc đầu tôi không biết. Nhưng rồi có tiếng lanh canh gõ trên nóc hang. Có cái gì vô cùng sắc xé không khí ra từng mảnh vụn. Gió, và tôi thấy đau, ướt cả má. - Mưa đá! Cha mẹ ơi! Mưa đá! Tôi chạy vào bỏ trên bàn tay đang xoè ra của Nho mấy viên đá nhỏ. Lại chạy ra, vui thích cuống cuồng.
16. Tiết 141-142 : Văn bản Những ngôi sao xa xôi ( Lê Minh Khuê) ở đây, trên cao điểm đầy bom này cũng có mưa đá. Nhưng niềm vui còn trẻ của tôi lại nở tung ra, say sưa, tràn đầy. Chẳng ai có thì giờ mà gắt tôi. Chị Thao đang lúi húi hốt cái gì dưới đất. Chắc là đá. Còn nho thì nhổm dậy, môi hé mở: - Nào; mày cho tao mấy viên nữa. Nhưng tạnh mất rồi. Tạnh rất nhanh như khi mưa đến. Sao chóng thế? Tôi bỗng thẫn thờ, tiếc không nói nổi. Rõ ràng tôi không tiếc những viên đá. Mưa xong thì tạnh thôi. Mà tôi nhớ một cái gì đấy, hình như mẹ tôi, cái cửa sổ, hoặc những ngôi sao to trên bầu trời thành phố. Phải, có thể là những cái đó hoặc là cây, hoặc là cái vòm tròn của nhà hát, hoặc bà bán kem đẩy cái xe chở đầy thùng kem, trẻ con háo hức bâu xung quanh. con đường nhựa ban đêm, sau cơn mưa phùn hạ rộng ra, dài ra, lấp loáng ánh đèn điện trên quảng trường lung linh như những ngôi sao trong câu chuyện cổ tích nói về những xứ sở thần tiên. Hoa trong công viên. những quả bóng sút vô tội vạ của bọn trẻ con trong góc phố. Tiếng rao của bà bán xôi sáng cáo cải mủng đội trên đầu Chao ôi, có thể là tất cả những cái đó. Những cái đó ở thiệt xa Rồi bỗng chốc, sau một cơn mưa đá, chúng xoáy mạnh như sóng trong tâm trí tôi.
17. Tiết 141-142 : Văn bản Những ngôi sao xa xôi ( Lê Minh Khuê) - Ba nữ TNXP Nho, Định, chị Thao làm thành một tổ trinh sát mặt đường, tại một trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn. - Họ ở trong một cái hang, dưới chân cao điểm, cách xa đơn vị. - Nhiệm vụ của họ là quan sát địch ném bom, đo khối lượng đất đá phải san lấp, đánh dấu các quả bom chưa nổ và phá bom - Công việc của họ hết sức nguy hiểm, họ phải đối mặt với thần chết trong khi phá bom. - Phần cuối truyện kể lại một lần phá bom, Nho bị thương và sự lo lắng, chăm sóc của hai người đồng đội - Cuộc sống của họ vẫn có những niềm vui hồn nhiên của tuổi trẻ, những giây phút thanh thản, mơ mộng.
18. Tiết 141-142 : Văn bản Những ngôi sao xa xôi ( Lê Minh Khuê) + Cao điểm : chỗ cao hơn mặt đất, như gò, đồi núi hoặc trên nóc công trình kiến trúc cao → ở đây chỉ nơi ở của ba cô TNXP. + Trọng điểm : điểm, nơi được xác định là có vai trò quan trọng so với những điểm, những nơi khác → ở đây chỉ nơi làm việc của ba cô TNXP.
19. Tiết 141-142 : Văn bản Những ngôi sao xa xôi ( Lê Minh Khuê) - Ngôi thứ nhất (xưng tôi). - Tác dụng: Diễn tả một cách sinh động, tự nhiên cảm xúc, tâm trạng, ý nghĩ của nhân vật, làm hiện lên vẻ đẹp trong sáng, thơ mộng, tinh thần lạc quan dũng cảm của các cô gái thanh niên xung phong trong cuộc chiến đấu đầy gian khổ hi sinh.
20. Những hình ảnh về nữ thanh niên xung phong THANHMỘTHUẤN ĐẠI NIÊNTẢI ĐÔI XUNG THANH LƯƠNGLUYỆN PHONG NIÊN XUNG TIẾP SẴN THỰC PHONG ĐẠN SÀNGCHO TRÊN LÊN BỘ TUYẾN ĐỘI CHIẾNCAO PHÒNG LỬA VĨNH ĐIỂMKHÔNG ĐẤULINH
21. Tiết 141-142 : Văn bản Những ngôi sao xa xôi ( Lê Minh Khuê) I: Đọc và tìm hiểu chung II. Đọc và tìm hiểu chi tiết. 1 . Hoàn cảnh sống và chiến đấu
22. TiÕt 141 Nh÷ng ng«i sao xa x«i Lª Minh Khuª
23. Tiết 141-142 : Văn bản Những ngôi sao xa xôi ( Lê Minh Khuê) I: Đọc và tìm hiểu chung - Họ ở trong một hang dưới chân cao điểm, giữa vùng II: Đọc và tìm hiểu chi tiết trọng điểm máy bay địch bắn phá suốt ngày đêm : 1 . Hoàn cảnh sống và chiến - Đường bị đánh “lở loét, màu đất đỏ trắng lẫn lộn”. đấu của ba cô gái thanh niên Tưởng như sự sống bị hủy diệt: “không có lá xanh” hai xung phong . bên đường, “thân cây bị tước khô cháy”, đất nóng, khói đen vật vờ . Máy bay phản lực cứ gầm gào ở trên đầu a . Hoàn cảnh sống. như rót vào tai con người cảm giác thật khó chịu, chúng b . Công việc. như “muốn nạo vét” sự im lặng của núi rừng - Khi có bom nổ thì chạy lên đo khối lượng đất lấp vào hố bom, đếm bom chưa nổ và khi cần phá bom. - Một ngày họ phá bom tới 5 lần , ngày nào ít: 3 lần. Có khi họ bị bom vùi luôn bởi thần chết đang “lẩn trong ruột những quá bom”. Thần kinh căng như chão. - Tổ trinh sát lại “chạy trên cao điểm cả ban ngày” dưới cái nóng trên 30 độ. Từ cao điểm trở về hang, cô nào cũng chỉ thấy “hai con mắt lấp lánh”, “hàm lăng loá lên” khi cười, khuôn mặt thì “lem luốc”. Hoàn cảnh sống chiến đấu ác liệt, công việc hết sức nguy hiểm, căng thẳng, sự sống và cái chết luôn cận kề.
24. Những điểm chung của ba cô gái: Phương Định, Thao, Nho - Lòng dũng cảm và tinh thần trách nhiệm cao với nhiệm vụ được giao . - Lạc quan, mơ mộng, dễ vui, dễ buồn và thích làm đẹp. - Tình đồng đội gắn bó. Lòng yêu nước Phẩm chất của thế hệ trẻ Việt Nam trong thời kì chống Mĩ cứu nước
25. Tiết 141-142 : Văn bản Những ngôi sao xa xôi ( Lê Minh Khuê) I: Đọc và tìm hiểu chung I: Đọc và tìm hiểu văn bản + Chị Thao : Là người từng trải ,bình tĩnh, can đảm trong công việc nhưng lại rất giàu tình cảm 1 . Hoàn cảnh sống và chiến đấu. trong cuộc sống 2 . Những tính cách và phẩm chất của tổ nữ trinh sát mặt đường. a. Những tính cách và phẩm chất chung b. Những tính cách riêng.
26. Tiết 141-142 : Văn bản Những ngôi sao xa xôi ( Lê Minh Khuê) I: Đọc và tìm hiểu chung I: Đọc và tìm hiểu văn bản + Chị Thao : Là người từng trải ,bình tĩnh, can đảm trong công việc nhưng lại rất giàu tình cảm 1 . Hoàn cảnh sống và chiến đấu của ba cô gái thanh niên trong cuộc sống xung phong . + Nho : trẻ trung , hồn nhiên 2 . Những tính cách và phẩm chất tổ nữ trinh sát mặt đường. a. Những tính cách và phẩm chất chung b. Những tính cách riêng.
27. Tiết 141-142 : Văn bản Những ngôi sao xa xôi ( Lê Minh Khuê) I: Đọc và tìm hiểu chung + Nh©n vËt Phư¬ng §Þnh: - Ngoại hình: Phương Định là một cô gái Hà Nội I: Đọc và tìm hiểu văn bản Cô có “hai bím tóc dày, tương đối mềm, một cái cổ cao, kiêu hãnh như đài hoa lòa kèn”, đôi mắt “dài dài màu nâu hay nheo lại như chói nắng” với “cái nhìn sao mà 1 . Hoàn cảnh sống và chiến xa xăm”. Cô thích ngắm mình trong gương và có vẻ kiêu kì khi thấy các đồng đội đấu. của mình tiếp xúc với một anh bộ đội nói giỏi nào đó. - Lạc quan, mơ mộng, nhạy cảm Cô mê hát “Thường cứ thuộc một điệu nhạc nào đó rồi bịa ra lời mà hát. Lời tôi 2 . Những tính cách và bịa lộn xộn mà ngớ ngẩn đến tôi cũng phải ngạc nhiên, đôi khi bò ra mà cười một phẩm chất tổ nữ trinh sát mình . Cô thích rất nhiều bài, “thích Ca-chiu-sa của Hồng quân Liên Xô. Thích ngồi bó gối mơ màng: “Về đây khi mái tóc còn xanh xanh mặt đường. ” Phương Định hay sống với những kỉ niệm của tuổi thiếu nữ vô tư giữa gia đình và thành phố Hà Nội thân yêu. Gặp một trận mưa đá, ở cô vui thích cuống cuồng, a. Những tính cách và vui như con trẻ, niềm vui ấy nở tung ra, say sưa, tràn đầy: “Tôi bỗng thẫn thờ, tiếc phẩm chất chung không nói nỗi Tôi nhớ một cái gì đấy, hình như mẹ tôi, cái cửa sổ hoặc những ngôi sao to trên bầu trời thành phố” Tất cả mọi kỉ niệm đẹp nhất ở thành phố Hà b. Những tính cách riêng. Nội, về mẹ, về tuổi thiếu nữ trong sáng, vô tư như ùa về, xoáy mạnh trong lòng cô gái. * Dũng cảm, tinh thần trách nhiệm cao với nhiệm vụ được giao: . Điều đó được thể hiện cụ thể qua một lần phá bom trên cao điểm ở Trường Sơn Những lúc đối mặt với quả bom sắt lạnh lùng, cô cũng có nghĩ đến cái chết. “Nhưng một cái chết rất mờ nhạt, không cụ thể”. Đó chỉ là một ý nghĩ thoáng qua chứ không trở thành nỗi ám ảnh khiến cô phải thao thức, trằn trọc đêm đêm. Còn điều mà cô quan tâm lúc này là “liệu mìn có nổ không, bom có nổ không? Không thì làm cách nào để châm mìn lần thứ hai?”Trong suy nghĩ của Định, cô luôn cố gắng hoàn thành nhiệm vụ thật tốt dù có phải hi sinh. • Yêu thương đồng đội: Cô lo lắng cho chị Thao lên cao điểm chưa về đến nỗi “nói như gắt vào máy” khi đại đội trưởng hỏi tình hình. • Cô vỗ về và chăm sóc cho Nho tận tình như một cô y tá khi Nho bị thương lúc phá bom: “moi đất, bế Nho đặt lên đùi mình”, “rửa cho Nho bằng nước đun sôi trên bếp than”, “tiêm cho Nho” rồi “pha sữa trong cái ca sắt”.
28. Tiết 141-142 : Văn bản Những ngôi sao xa xôi ( Lê Minh Khuê) I: Đọc và tìm hiểu chung + Chị Thao : Là người từng trải ,bình tĩnh, can I: Đọc và tìm hiểu văn bản đảm trong công việc nhưng lại rất giàu tình cảm 1 . Hoàn cảnh sống và chiến trong cuộc sống đấu của ba cô gái thanh niên + Nho : trẻ trung ,hồn nhiên tự nhận những xung phong . khó khăn về bản thân mình. 2 . Những tính cách và phẩm chất chung và riêng + Nh©n vËt Phư¬ng §Þnh: Giµu t×nh c¶m, hån của ba cô gái . nhiªn vµ m¬ méng. Can đảm và dũng cảm trong a. Những tính cách và công việc. phẩm chất chung b. Những tính cách riêng.
29. T¹i sao Lª Minh Khuª l¹i ®Æt tªn v¨n b¶n lµ ? “ Nh÷ng ng«i sao xa x«i” ? * Ý nghĩa nhan đề: Những ngôi sao xa xôi” chính là hình ảnh ba cô gái thanh niên xung phong với những vẻ đẹp tâm hồn cao quý. “Xa xôi” không phải chỉ vì cô sống, chiến đấu trên một cao điểm mà còn bởi vẻ đẹp tâm hồn của họ thật trong trẻo, gần gũi mà cũng không ít bất ngờ có sức hấp dẫn như ánh sáng lấp lánh từ ngôi sao. Vả lại mỗi vẻ đẹp nhất là vẻ đẹp tâm hồn đều chứa đựng ít nhiều sự bí ẩn
30. Tiết 141-142 : Văn bản Những ngôi sao xa xôi ( Lê Minh Khuê) I: Đọc và tìm hiểu chung + Chị Thao : Là người từng trải ,bình tĩnh, can I: Đọc và tìm hiểu văn bản đảm trong công việc nhưng lại rất giàu tình cảm 1 . Hoàn cảnh sống và chiến trong cuộc sống đấu của ba cô gái thanh niên + Nho : trẻ trung ,hồn nhiên tự nhận những xung phong . khó khăn về bản thân mình. 2 . Những tính cách và phẩm chất chung và riêng + Nh©n vËt Ph¬ng §Þnh: Giµu t×nh c¶m, hån nhiªn của ba cô gái . vµ m¬ méng. Can đảm và dũng cảm trong công a. Những tính cách và việc. phẩm chất chung b. Những tính cách riêng. III : Tổng kết
31. Tiết 141-142 : Văn bản Những ngôi sao xa xôi ( Lê Minh Khuê) 1 . Nghệ thuật kể chuyện của tác phẩm đặc sắc ở điểm nào? A . Truyện được kể theo ngôi thứ nhất nên có tính chân thực cao. B . Cách miêu tả tâm lí nhân vật đặc sắc. C . Tác phẩm sử dụng nhiều câu đặc biệt , câu trần thuật đơn giúp người đọc cảm nhận được không khí căng thẳng ác liệt của chiến tranh. DD . Cả A,B,C đều đúng. 2 . Viết “ Những ngôi sao xa xôi” ,Lê Minh Khuê ngợi ca : A . Những cô gái mở đường trên tuyến đường Trường Sơn trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ . B . Dân tộc việt Nam kiên cường ở mọi lứa tuổi. CC . Thế hệ trẻ Việt Nam thời Kỳ chống Mỹ . D . Tài phá bom của bộ đội ta.
32. Tiết 141-142 : Văn bản Những ngôi sao xa xôi ( Lê Minh Khuê) I: Đọc và tìm hiểu chung -Truyện được kể theo ngôi thứ nhất tạo tính chân thực I: Đọc và tìm hiểu văn bản cao. 1 . Hoàn cảnh sống và chiến - Cách miêu tả tâm lí nhân vật đặc sắc. đấu - Tác phẩm sử dụng nhiều câu đặc biệt , câu trần thuật đơn giúp người đọc cảm nhận được không khí căng 2 . Những tính cách và thẳng ác liệt của chiến tranh. phẩm chất của ba cô gái . Tác phẩm ca ngợi tinh thần dũng cảm lạc quan của những cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đường a. Những tính cách và Trường Sơn . Đó là hình ảnh đẹp của thế hệ trẻ Việt phẩm chất chung Nam trong thời kì kháng chiến chống Mỹ cứu nước. b. Những tính cách riêng. III : Tổng kết 1. Nghệ thuật. 2 . Nội dung IV Luyện tập
33. Tiết 141-142 : Văn bản Những ngôi sao xa xôi ( Lê Minh Khuê) I: Đọc và tìm hiểu chung Câu hỏi 1 sách giáo khoa I: Đọc và tìm hiểu văn bản 1 . Hoàn cảnh sống và chiến đấu của ba cô gái thanh niên xung phong . 2 . Những tính cách và phẩm chất chung và riêng của ba cô gái . a. Những tính cách và phẩm chất chung b. Những tính cách riêng. III : Tổng kết 1. Nghệ thuật. 2 . Nội dung IV Luyện tập
34. Ngµy1.1.70 ¦íc m¬ b©y giê lµ ®¸nh th¾ng giÆc MÜ, lµ ®éc lËp, tù do cña ®Êt níc. M×nh còng nh nh÷ng thanh niªn kh¸c ®· lªn ®êng ra tuyÒn tuyÕn vµ tuæi trÎ qua ®i gi÷a tiÕng bom r¬i ®¹n næ. Tuæi trÎ cña m×nh ®· thÊm ®îm må h«i, níc m¾t, cña nh÷ng ngêi ®ang sèng vµ nh÷ng ngêi ®· chÕt. Tuæi trÎ cña m×nh ®· cøng c¸p trong thö th¸ch gian lao cña chiÕn trêng,tuæi trÎ cña m×nh còng ®· nãng rùc v× ngän löa c¨m thï ®ang ngµy ®ªm hun ®èt.Vµ g× n÷a, ph¶i ch¨ng mïa xu©n cña tuæi trÎ còng vÉn th¾m ®îm thªm v× mµu s¾c cña m¬ íc vµ yªu th¬ng vÉn ¸nh lªn trªn ®«i m¾t
35. Bài tập trắc nghiệm Câu 1: Đặc điểm chung nổi bật ở các cô gái thanh niên xung phong? A . Thích mơ mộng ,sống lạc quan . B . Tinh thần đồng đội gắn bó keo sơn. CC . Dũng cảm , sống lạc quan , chan hòa trong tình đồng đội . D . Dũng cảm không run sợ trước cái chết. Câu 2 : Chi tiết nào thể hiện lòng dũng cảm ở Phương Định luôn được kích thích bởi lòng tự trọng ? A . Chỉ cần chúng tôi bắn một phát súng là các anh đến chi viện ngay. BB . Cảm thấy có các anh chiến sĩ dõi theo mình ,tôi không sợ nữa, tôi không đi khom nữa . C . Khi xong việc quay lại nhìn cảnh đoạn đường một lần nữa ,thở phào ,chạy về hang. D . Chân chạy mà vẫn biết chung quanh có nhiều quả bom chưa nổ.
36. Hình ảnh trên làm em nghĩ gì về m«i trường, về chiến tranh và thái độ của em như thế nào về những vấn đề trên?
37. Gợi ý Chiến tranh: - Hủy hoại nghiêm trọng môi trường thiên nhiên, môi trường sống của con người và vạn vật ( Phá hủy thảm cây xanh, ô nhiễm nguồn nước, không khí v.v ) - Để lại những di chứng nghiêm trọng cho con người nhiều thế hệ ( Nhiễm chất độc da cam, nhiều căn bệnh nguy hiểm ) - Thái độ: Căm ghét chiến tranh, có những hành vi chống lại những thế lực gây chiến tranh, phá hoại môi trường . - Hành động cụ thể:
38. §êng Hå ChÝ Minh h«m nay
39. Hướng dẫn về nhà: - Tóm tắt văn bản, học kỹ bài phân tích, học thuộc ghi nhớ trong SGK. - Làm bài tập 2 trong SGK. - Soạn bài: Chương trình địa phương phần tập làm văn. Mỗi HS chuẩn bị mét bài viết về những vấn đề môi trường ở địa phương như: (rác thải, nguồn nước, chặt phá rừng, an toàn giao thông, vấn đề hút thuốc lá, dân số v.v