Bài giảng Ngữ văn 9 - Ôn tập phần Tiếng Việt - Phan Văn Phong

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn 9 - Ôn tập phần Tiếng Việt - Phan Văn Phong

1. GV: Phan Văn Phong NGỮ VĂN 9 ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT 1
2. ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT I. Khởi ngữ và các thành phần biệt lập
3. ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT I. Khởi ngữ và các thành phần biệt lập Bài tập 1: Hãy cho biết mỗi từ ngữ in đậm trong các đoạn trích sau đây là thành phần gì của câu. a) Xây cái lăng ấy cả làng phục dịch, cả làng gánh gạch, đập đá, làm phu cho nó. (Làng – Kim Lân) - Xây cái lăng ấy là thành phần khởi ngữ. b) Tim tôi đập không rõ. Dường như vật duy nhất vẫn bình tĩnh, phớt lờ mọi biến động chung là chiếc kim đồng hồ. (Lê Minh Khuê - Những ngôi sao xa xôi) - Dường như là thành phần tình thái. c) Đến lượt cô gái từ biệt. Cô chìa tay ra cho anh nắm, cẩn trọng, rõ ràng, như người ta cho nhau cái gì chứ không phải là cái bắt tay. Cô nhìn thẳng vào mắt anh - những người con gái sắp xa ta , biết không bao giờ gặp lại ta nữa, hay nhìn ta như vậy. (Nguyễn Thàng Long - Lặng lẽ Sa Pa). - những người con gái sắp xa ta, biết không bao giờ gặp lại ta nữa, hay nhìn ta như vậy là thành phần phụ chú. d) – Thưa ông, chúng cháu ở Gia Lâm lên đấy ạ. Đi bốn năm hôm mới lên đến đây, vất vả quá! (Kim Lân – Làng) - Thưa ông là thành phần gọi đáp, vất vả quá! là thành phần cảm thán.
4. Tiết 141 ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT I. Khởi ngữ và các thành phần biệt lập Bảng tổng kết về khởi ngữ và các thành phần biệt lập THÀNH PHẦN BIỆT LẬP KHỞI NGỮ Tinh thái Cảm thán Gọi - đáp Phụ chú Những Xây cái Dường như Vất vả quá Thưa ông người con lăng ấy gái nhìn ta như vậy
5. Tiết 141 ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT BÀI TẬP VẬN DỤNG 1. Xác định khởi ngữ và các thành phần biệt lập trong đoạn văn sau ? Về môi trường, có lẽ môi trường của chúng ta ngày càng ô nhiễm nghiêm trọng. Một trong những nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường chính là rác thải - rác sinh hoạt và rác công nghiệp. Nguyên nhân là do ý thức của con người. Ôi, biết đến bao giờ Việt Nam mới là một đất nước “sạch” như biết bao quốc gia khác! Khởi ngữ: Về môi trường Tình thái: có lẽ Cảm thán: Ôi Phụ chú: rác sinh hoạt và rác công nghiệp
6. Tiết 141 ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT BÀI TẬP VẬN DỤNG 2. Viết lại các câu sau đây bằng cách chuyển phần được in nghiêng thành khởi ngữ (có thể thêm trợ từ thì): a. Anh ấy làm bài cẩn thận lắm b. Tôi hiểu rồi nhưng tôi chưa giải được Trả lời: Câu a. Ví dụ: Làm bài, anh ấy cẩn thận lắm. (có thể thêm các quan hệ từ về, hoặc đối với trước làm bài) Câu b. Ví dụ: Hiểu thì tôi hiểu rồi, nhưng giải thì tôi chưa giải được.
7. Tiết 141 ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT BÀI TẬP VẬN DỤNG 3. Tìm thành phần phụ chú trong các đoạn trích sau: a) Chúng tôi, mọi người - kể cả anh, đều tưởng con bé đứng yên đó thôi (Nguyễn Quang Sáng) b) Lão không hiểu tôi, tôi nghĩ vậy, và tôi càng buồn lắm. (Nam Cao, Lão Hạc) c) Cô bé nhà bên (có ai ngờ) Cũng vào du kích Dấu hiệu nhận biết thành phần phụ chú : Thường được đặt giữa hai dấu gạch ngang, hai dấu phẩy, hai dấu ngoặc đơn hoặc giữa một dấu gạch ngang với một dấu phẩy. Nhiều khi thành phần phụ chú còn được đặt sau dấu hai chấm.
8. Tiết 141 ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT I. Khởi ngữ và các thành phần biệt lập 2. Bài tập 2: Viết một đoạn văn ngắn (khoảng 4 đến 6 câu) giới thiệu truyện ngắn Bến quê của Nguyễn Minh Châu, trong đó có ít nhất một câu chứa khởi ngữ và một câu chứa thành phần tình thái Đoạn văn (1)Bến quê, một truyện ngắn xuất sắc của nhà văn Nguyễn Minh Châu. (2)Đọc kĩ truyện, chắc chắn trong mỗi chúng ta không ai không thấy một triết lí giản dị mà sâu sắc; những tổng kết đã được trải nghiệm trong cuộc đời một con người. (3)Truyện được xây dựng trên một tình huống nghịch lí và được thể hiện rất rõ qua nhân vật Nhĩ - một con người bôn ba khắp muôn nơi nhưng cuối đời lại cột chặt với giường bệnh. (4)Tuy vậy, qua cửa sổ ngôi nhà Nhĩ đã phát hiện ra những vẻ đẹp bình dị mà quyến rũ của một vùng đất; và anh mới cảm nhận hết tình cảm thân thương của người vợ trong những ngày bệnh tật (5)Tất cả được nhà văn thể hiện qua những lời văn tinh tế giàu hình ảnh và tràn đầy cảm xúc. (6)Đọc Bến quê ta không phải đọc qua một lần mà hiểu được; ta phải suy tư, nghiền ngẫm qua từng câu, từng chữ của nhà văn. Khởi ngữ: Bến quê, Đọc Bến quê Thành phần tình thái: Chắc chắn
9. Tiết 141 ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT II. Liên kết câu và liên kết đoạn văn. 1. Bài tập 1, 2: Hãy cho biết mỗi từ ngữ in đậm trong các đoạn trích dưới đây thể hiện phép liên kết nào? a) Ở rừng mùa này thường như thế. Mưa. Nhưng mưa đá. Lúc đầu tôi không biết. Nhưng rồi có tiếng lanh canh gõ trên nóc hang. Có cái gì vô cùng sắc xé không khí ra từng mảnh vụn. Gió. Và tôi thấy đau, ướt ở má. (Lê Minh Khuê, Những ngôi sao xa xôi) b) Từ phòng bên kia một cô bé rất xinh mặc chiếc áo may ô con trai và vẫn còn cầm thu thu một đoạn dây sau lưng chạy sang. Cô bé bên nhà hàng xóm đã quen với công việc này. Nó lễ phép hỏi Nhĩ: “Bác cần nằm xuống phải không ạ ?” (Nguyễn Minh Châu, Bến quê) c) Nhưng cái “com-pa” kia lấy làm bất bình lắm, tỏ vẻ khinh bỉ, cười kháy tôi như cười kháy một người Pháp không biết đến Nã Phá Luân, một người Mĩ không biết đến Hoa Thịnh Đốn vậy ! Rồi nói: - Quên à ! Phải, bây giờ cao sang rồi thì để ý đến đâu bọn chúng tôi nữa! Tôi hoảng hốt, đứng dậy nói: - Đâu có phải thế ! Tôi (Lỗ Tấn, Cố hương)
10. a) Ở rừng mùa này thường như thế. Mưa. Nhưng mưa đá. Lúc đầu tôi không biết. Nhưng rồi có tiếng lanh canh gõ trên nóc hang. Có cái gì vô cùng sắc xé không khí ra từng mảnh vụn. Gió. Và tôi thấy đau, ướt ở má. b) Từ phòng bên kia một cô bé rất xinh mặc chiếc áo may ô con trai và vẫn còn cầm thu thu một đoạn dây sau lưng chạy sang. Cô bé bên nhà hàng xóm đã quen với công việc này. Nó lễ phép hỏi Nhĩ: “Bác cần nằm xuống phải không ạ?” c) Nhưng cái “com-pa” kia lấy làm bất bình lắm, tỏ vẻ khinh bỉ, cười kháy tôi như cười kháy một người Pháp không biết đến Nã Phá Luân, một người Mĩ không biết đến Hoa Thịnh Đốn vậy ! Rồi nói: -Quên à ! Phải, bây giờ cao sang rồi thì để ý đến đâu bọn chúng tôi nữa! Tôi hoảng hốt, đứng dậy nói: -Đâu có phải thế ! Tôi CÁC PHÉP LIÊN KẾT Phép lặp Đồng nghĩa, trái Phép thế Phép nối nghĩa Từ ngữ tương ứng a b c
11. Tiết 141 ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT 2. Bài tập 3: Nêu rõ sự liên kết về nội dung, hình thức giữa các câu trong đoạn văn em viết về truyện ngắn Bến quê của Nguyễn Minh Châu .
12. Tiết 141 ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT Ví dụ: (1) Bến quê, một truyện ngắn xuất sắc của nhà văn Nguyễn Minh Châu. (2)Đọc kĩ truyện, chắc chắn trong mỗi chúng ta không ai không thấy một triết lí giản dị mà sâu sắc; những tổng kết đã được trải nghiệm trong cuộc đời một con người. (3)Truyện được xây dựng trên một tình huống nghịch lí và được thể hiện rất rõ qua nhân vật Nhĩ - một con người bôn ba khắp muôn nơi nhưng cuối đời lại cột chặt với giường bệnh. (4)Tuy vậy, qua cửa sổ ngôi nhà Nhĩ đã phát hiện ra những vẻ đẹp bình dị mà quyến rũ của một vùng đất; và anh mới cảm nhận hết tình cảm thân thương của người vợ trong những ngày bệnh tật (5) Tất cả được nhà văn thể hiện qua những lời văn tinh tế giàu hình ảnh và tràn đầy cảm xúc. (6)Đọc Bến quê ta không phải đọc qua một lần mà hiểu được; ta phải suy tư, nghiền ngẫm qua từng câu, từng chữ của nhà văn. + Hai câu đầu: Giới thiệu truyện ngắn và ý nghĩa triết lí của truyện. - Liên kết nội dung: + Ba câu tiếp theo: Giới thiệu tình huống truyện cũng như ý nghĩa nội dung và nghệ thuật của truyện + Câu cuối: Cách đọc để hiểu hết ý nghĩa của truyện - Trình tự sắp xếp câu hợp lí ( logíc) - Liên kết hình thức: + Bến quê - truyện: đồng nghĩa + Truyện, Bến quê, Nhĩ, nhà văn: lặp từ ngữ + Tất cả, anh: thế + Nhà văn - Bến quê: liên tưởng
13. Tiết 141 ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT II. Liên kết câu và liên kết đoạn văn. Bài tập vận dụng Trong hai cách viết sau đây, cách viết nào hay hơn ? Vì sao ? a. “Ngöôøi nhaø lyù tröôûng saán soå böôùc tôùi giô gaäy chöïc ñaùnh chò Daäu. Nhanh nhö caét, chò Daäu naém ngay ñöôïc gaäy cuûa Ngöôøi nhaø lyù tröôûng . Keát cuïc Ngöôøi nhaø lyù tröôûng yeáu hôn chò Daäu. Ngöôøi nhaø lyù tröôûng bò chò Daäu naøy tuùm toùc laúng cho moät caùi ngaõ nhaøo ra theàm”. b. “Ngöôøi nhaø lyù tröôûng saán soå böôùc tôùi giô gaäy chöïc ñaùnh chò Daäu. Nhanh nhö caét, chò naém ngay ñöôïc gaäy cuûa haén. Keát cuïc anh chaøng haàu caän oâng lyù yeáu hôn chò chaøng con moïn. Haén bò chò naøy tuùm toùc laúng cho moät caùi ngaõ nhaøo ra theàm”. Cách b hay hơn vì có sử dung phép liên kết: Phép thế, phép lặp
14. Tiết 141 ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT
15. Tiết 141 ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT III. Nghĩa tường minh và hàm ý 1. Baøi taäp 1: Ñoïc truyeän cöôøi sau ñaây vaø cho bieát ngöôøi aên maøy muoán noùi ñieàu gì vôùi ngöôøi nhaø giaøu qua caâu noùi ñöôïc in ñaäm cuoái truyeän. CHIẾM HẾT CHỖ Moät ngöôøi aên maøy hom hem, raùch röôùi, ñeán cöûa nhaø giaøu xin aên. Ngöôøi nhaø giaøu khoâng cho, laïi coøn maéng; - Böôùc ngay! Roõ troâng nhö ngöôøi ôû döôùi ñòa nguïc môùi leân aáy! Ngöôøi aên maøy nghe noùi, voäi traû lôøi: - Phaûi, toâi ôû döôùi ñòa nguïc môùi leân ñaáy! Ngöôøi nhaø giaøu noùi: - Ñaõ xuoáng ñòa nguïc, sao khoâng ôû haún döôùi aáy, coøn leân ñaây laøm gì cho baån maét? Ngöôøi aên maøy ñaùp: - Theá khoâng ôû ñöôïc môùi phaûi leân. Ở döôùi aáy caùc nhaø giaøu chieám heát caû choã roài! (Theo Tröông Chính-Phong Chaâu, Tieáng cöôøi daân gian Vieät Nam) Hµm ý cña c©u nãi: §Þa ngôc míi chÝnh lµ n¬i dµnh cho c¸c «ng (chứ không phải tôi).
16. Tiết 141 ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT III. Nghĩa tường minh và hàm ý 2. Baøi taäp 2: Tìm haøm yù cuûa caùc caâu in ñaäm döôùi ñaây. Cho bieát trong moãi tröôøng hôïp, haøm yù ñaï ñöôïc taïo ra baèng caùch coá yù vi phaïm phöông chaâm hoäi thoaïi naøo. a) Tuaán hoûi Nam: - Caäu thaáy ñoäi boùng huyeän mình chôi coù hay khoâng? Nam baûo: - Tôù thaáy hoï aên maëc raát ñeïp. b) Lan hoûi Hueä: - Hueä baùo cho Nam, Tuaán vaø Chi saùng mai ñeán tröôøng chöa? - Tôù baùo cho Chi roài. –Hueä ñaùp.
17. Tiết 141 ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT III. Nghĩa tường minh và hàm ý 2. Bài tập 2 a) Tuaán hoûi Nam: - Caäu thaáy ñoäi boùng huyeän mình chôi coù hay khoâng? Nam baûo: - Tôù thaáy hoï aên maëc raát ñeïp. Hµm ý cña c©u lµ: - Ñéi bãng huyÖn ch¬i kh«ng hay - T«i kh«ng muèn b×nh luËn vÒ viÖc nµy. => Vi phaïm phöông chaâm quan heä b) Lan hoûi Hueä: -Hueä baùo cho Nam, Tuaán vaø Chi saùng mai ñeán tröôøng chöa? -Tôù baùo cho Chi roài. –Hueä ñaùp. Haøm yù cuûa caâu in ñaäm: - Toâi chöa hoaëc chöa muoán baùo cho Nam vaø Tuaán - Toâi khoâng muoán nhaéc ñeán teân Nam vaø Tuaán => Vi phaïm phöông chaâm veà löôïng
18. Tiết 141 ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT Bµi tËp vËn dông 1. §Æt mét t×nh huèng giao tiÕp cã sö dông c©u dưới đây và x¸c ®Þnh hµm ý cña c©u trong t×nh huèng sö dông ®ã. H«m nay, trêi ®Ñp. Tr¶ lêi: Cã thÓ x¶y ra t×nh huèng sau: a. Nam muèn rñ Dòng ®i ch¬i. Nam nãi víi Dòng: - H«m nay, trêi ®Ñp. b. Hµm ý cña c©u trong t×nh huèng nµy lµ: Chóng m×nh ®i ch¬i ®i.
19. Tiết 141 ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT III. Nghĩa tường minh và hàm ý
20. HÖÔÙNG DAÃÃN VEÀ NHAØ 1. Laøm laïi baøi taäp vaøo vôû BT 2. Hoïc baøi cu.̃ 3. Chuẩn bị tiết sau: Viết bài TLV số 7
21. TIẾT HỌC KẾT THÚC