Bài giảng Ngữ văn 9 - Tiết 32: Miêu tả trong văn bản tự sự

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn 9 - Tiết 32: Miêu tả trong văn bản tự sự

1. Tiết 32: MIÊU TẢ TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ GIÁO VIÊN: LÊ THỊ THANH TRƯỜNG THCS NGUYỄN HIỀN, NAM ĐỊNH
2. KIỂM TRA BÀI CŨ 1. Văn tự sự muốn hấp dẫn người đọc cần có sự kết hợp với các yếu tố nào khác? 2. Lấy một ví dụ về một ngữ cảnh hay một vài câu văn ngắn về sự kết hợp yếu tố miêu tả trong một văn bản đã học?
3. Miªu t¶ trong v¨n b¶n tù sù
4. - Sự việc: Vua Quang Trung đánh chiếm đồn Ngọc Hồi. - Trong trận đánh đó, vua Quang Trung cho ghép ván lại, cứ mười người khiêng một bức rồi tiến sát đồn Ngọc Hồi. Vua cưỡi voi đi đốc thúc đại binh. - Vua Quang Trung hiện lên trong chiến trận thật oai phong, lẫm liệt.
5. Vua Quang Trung l¹i truyÒn lÊy s¸u chôc tÊm v¸n, cø ghÐp liÒn ba tÊm lµm mét bøc, bªn ngoµi lÊy r¬m dÊp níc phñ kÝn, tÊt c¶ lµ hai m¬i bøc. §o¹n kÐn h¹ng lÝnh khoÎ m¹nh, cø mêi ngêi khªnh mét bøc, lng gi¾t dao ng¾n, hai m- ¬i ngêi kh¸c ®Òu cÇm binh khÝ theo sau, dµn thµnh trËn ch÷ “nhÊt“, vua Quang Trung cìi voi ®i ®èc thóc, mê s¸ng ngµy mïng 5 tiÕn s¸t ®ån Ngäc Håi. Qu©n Thanh næ sóng b¾n ra, ch¼ng tróng ngêi nµo c¶. Nh©n cã giã b¾c, qu©n Thanh bÌn dïng èng phun khãi löa ra, khãi to¶ mï trêi, c¸ch gang tÊc kh«ng thÊy g×, hßng lµm cho qu©n Nam rèi lo¹n. Kh«ng ngê trong chèc l¸t trêi bçng trë giã nam, thµnh ra qu©n Thanh l¹i tù lµm h¹i m×nh. Vua Quang Trung liÒn gÊp rót sai ®éi khiªng v¸n võa che võa x«ng th¼ng lªn tríc. Khi g¬m gi¸o cña hai bªn ®· ch¹m nhau th× qu¨ng v¸n xuèng ®Êt, ai nÊy cÇm dao ng¾n chÐm bõa, nh÷ng ngêi cÇm binh khÝ theo sau còng nhÊt tÒ x«ng tíi mµ ®¸nh. Qu©n Thanh chèng kh«ng næi, bá ch¹y t¸n lo¹n giµy xÐo lªn nhau mµ chÕt. Tªn Th¸i thó §iÒn Ch©u lµ SÇm Nghi §èng tù th¾t cæ chÕt. Qu©n T©y S¬n thõa thÕ chÐm giÕt lung tung th©y n»m ®Çy ®ång, m¸u ch¶y thµnh suèi, qu©n Thanh ®¹i b¹i. (Ng« gia v¨n ph¸i, Hoµng Lª nhÊt thèng chÝ)
6. Vua Quang Trung l¹i truyÒn lÊy s¸u chôc tÊm v¸n, cø ghÐp liÒn ba tÊm lµm mét bøc, bªn ngoµi lÊy r¬m dÊp níc phñ kÝn, tÊt c¶ lµ hai m¬i bøc. §o¹n kÐn h¹ng lÝnh khoÎ m¹nh, cø mêi ngêi khªnh mét bøc, lng gi¾t dao ng¾n, hai m- ¬i ngêi kh¸c ®Òu cÇm binh khÝ theo sau, dµn thµnh trËn ch÷ “nhÊt“, vua Quang Trung cìi voi ®i ®èc thóc, mê s¸ng ngµy mïng 5 tiÕn s¸t ®ån Ngäc Håi. Qu©n Thanh næ sóng b¾n ra, ch¼ng tróng ngêi nµo c¶. Nh©n cã giã b¾c, qu©n Thanh bÌn dïng èng phun khãi löa ra, khãi to¶ mï trêi, c¸ch gang tÊc kh«ng thÊy g×, hßng lµm cho qu©n Nam rèi lo¹n. Kh«ng ngê trong chèc l¸t trêi bçng trë giã nam, thµnh ra qu©n Thanh l¹i tù lµm h¹i m×nh. Vua Quang Trung liÒn gÊp rót sai ®éi khiªng v¸n võa che võa x«ng th¼ng lªn tríc. Khi g¬m gi¸o cña hai bªn ®· ch¹m nhau th× qu¨ng v¸n xuèng ®Êt, ai nÊy cÇm dao ng¾n chÐm bõa, nh÷ng ngêi cÇm binh khÝ theo sau còng nhÊt tÒ x«ng tíi mµ ®¸nh. Qu©n Thanh chèng kh«ng næi, bá ch¹y t¸n lo¹n giµy xÐo lªn nhau mµ chÕt. Tªn Th¸i thó §iÒn Ch©u lµ SÇm Nghi §èng tù th¾t cæ chÕt. Qu©n T©y S¬n thõa thÕ chÐm giÕt lung tung th©y n»m ®Çy ®ång, m¸u ch¶y thµnh suèi, qu©n Thanh ®¹i b¹i. (Ng« gia v¨n ph¸i, Hoµng Lª nhÊt thèng chÝ)
7. Các chi tiết miêu tả thể hiện Vẻ đẹp Sự thất Sự của hình bại của thắng ảnh vua quân lợi của Quang Thanh quân ta Trung
8. - Vua Quang Trung cho ghÐp v¸n l¹i, cø mưêi ngưêi khªnh mét bøc, råi tiÕn s¸t ®Õn ®ån Ngäc Håi. - Qu©n Thanh b¾n ra, kh«ng tróng ngưêi nµo, sau ®ã phun khãi löa. - Qu©n cña vua Quang Trung khiªng v¸n nhÊt tÒ x«ng lªn mµ ®¸nh. - Qu©n Thanh chèng ®ì kh«ng næi, tưíng nhµ Thanh lµ SÇm Nghi §èng th¾t cæ chÕt. Qu©n Thanh ®¹i b¹i.
9. Ñoaïn vaên: Vua Quang Trung cho ghÐp v¸n lại, cø mêi ngêi khªnh mét bøc, råi tiÕn s¸t ®Õn ®ån Ngäc Håi. Qu©n Thanh b¾n ra, kh«ng tróng ngêi nµo sau ®ã phun khãi löa. Qu©n cña vua Quang Trung khiªng v¸n nhÊt tÒ x«ng lªn mµ ®¸nh. Qu©n Thanh chèng ®ì kh«ng næi, tíng nhµ Thanh lµ SÇm Nghi §èng th¾t cæ chÕt. Qu©n Thanh ®¹i b¹i.
10. THẢO LUẬN Thời gian: 4’ 1. So sánh tính cụ thể, sinh động, hấp dẫn của đoạn văn tự sự vừa tạo lập với đoạn trích và giải thích? 2. Từ đó, nhận xét về vai trò của việc sử dụng các yếu tố miêu tả trong đoạn trích? *Gợi ý 1: Nếu chỉ kể lại sự việc như đoạn văn vừa tạo lập thì nhân vật vua Quang Trung có nổi bật không? Trận đánh có sinh động không? Tại sao? Đoạn văn trích nhờ yếu tố nào mà hấp dẫn, sinh động?
11. Vua Quang Trung l¹i truyÒn lÊy s¸u chôc tÊm v¸n, cø ghÐp liÒn ba tÊm lµm mét bøc, bªn ngoµi lÊy r¬m dÊp níc phñ Vua Quang Trung kÝn, tÊt c¶ lµ hai m¬i bøc. §o¹n kÐn h¹ng lÝnh khoÎ m¹nh, cø cho ghÐp v¸n, cø mư- mêi ngêi khªnh mét bøc, lng gi¾t dao ng¾n, hai m¬i ng êi ư êi ngưêi khiªng mét kh¸c ®Òu cÇm binh khÝ theo sau, dµn thµnh trËn ch÷ “nhÊt”, vua Quang Trung cìi voi ®i ®èc thóc, mê s¸ng ngµy mïng 5 bøc, råi tiÕn s¸t ®Õn tiÕn s¸t ®ån Ngäc Håi. Qu©n Thanh næ sóng b¾n ra, ch¼ng ®ån Ngäc Håi. Qu©n tróng ngêi nµo c¶. Nh©n cã giã b¾c, qu©n Thanh bÌn dïng Thanh b¾n ra, kh«ng èng phun khãi löa ra, khãi to¶ mï trêi, c¸ch gang tÊc kh«ng tróng ngưêi nµo sau thÊy g×, hßng lµm cho qu©n Nam rèi lo¹n. Kh«ng ngê trong ®ã phun khãi löa. chèc l¸t trêi bçng trë giã nam, thµnh ra qu©n Thanh l¹i tù lµm Qu©n cña vua Quang h¹i m×nh. Trung khiªng v¸n Vua Quang Trung liÒn gÊp rót sai ®éi khiªng v¸n võa nhÊt tÒ x«ng lªn mµ che võa x«ng th¼ng lªn tríc. Khi g¬m gi¸o cña hai bªn ®· ®¸nh. Qu©n Thanh ch¹m nhau th× qu¨ng v¸n xuèng ®Êt, ai nÊy cÇm dao ng¾n chèng ®ì kh«ng næi, chÐm bõa, nh÷ng ngưêi cÇm binh khÝ theo sau còng nhÊt tÒ tưíng nhµ Thanh lµ x«ng tíi mµ ®¸nh. SÇm Nghi §èng th¾t Qu©n Thanh chèng kh«ng næi, bá ch¹y t¸n lo¹n giµy cæ chÕt. Qu©n Thanh xÐo lªn nhau mµ chÕt. Tªn Th¸i thó §iÒn Ch©u lµ SÇm Nghi ®¹i b¹i §èng tù th¾t cæ chÕt. Qu©n T©y S¬n thõa thÕ chÐm giÕt lung tung th©y n»m ®Çy ®ång, m¸u ch¶y thµnh suèi, qu©n Thanh ®¹i b¹i. (Ng« gia v¨n ph¸i, “Hoµng Lª nhÊt thèng chÝ”)
12. ĐÁP ÁN - §o¹n v¨n bÞ lưîc bá yÕu tè miªu t¶ trë nªn thiÕu sinh ®éng, kh« khan, kÐm hÊp dÉn v× chØ ®¬n gi¶n kÓ l¹i sù viÖc, nghÜa lµ míi tr¶ lêi c©u hái: sù viÖc g× ®· x¶y ra? - §o¹n v¨n trÝch trong “Hoµng Lª nhÊt thèng chÝ” nhê cã yÕu tè miªu t¶ mµ trËn ®¸nh cña vua Quang Trung ®ưîc t¸i hiÖn cô thÓ, sinh ®éng, hÊp dÉn, nghÜa lµ ®· tr¶ lêi ®ưîc cả c©u hái: sù viÖc Êy diÔn ra như thÕ nµo? - Các yếu tố miêu tả góp phần tạo nền, tạo tình huống làm cho câu chuyện thêm hấp dẫn và sinh động.
13. Vua Quang Trung l¹i truyÒn lÊy s¸u chôc tÊm v¸n, cø ghÐp liÒn ba tÊm lµm mét bøc, bªn ngoµi lÊy r¬m dÊp níc phñ Vua Quang Trung kÝn, tÊt c¶ lµ hai m¬i bøc. §o¹n kÐn h¹ng lÝnh khoÎ m¹nh, cø cho ghÐp v¸n, cø mêi mêi ngêi khªnh mét bøc, lng gi¾t dao ng¾n, hai m¬i ngưêi ngêi khiªng mét bøc, kh¸c ®Òu cÇm binh khÝ theo sau, dµn thµnh trËn ch÷ “nhÊt”, vua Quang Trung cìi voi ®i ®èc thóc, mê s¸ng ngµy mïng 5 råi tiÕn s¸t ®Õn ®ån tiÕn s¸t ®ån Ngäc Håi. Qu©n Thanh næ sóng b¾n ra, ch¼ng Ngäc Håi. Qu©n tróng ngêi nµo c¶. Nh©n cã giã b¾c, qu©n Thanh bÌn dïng Thanh b¾n ra, kh«ng èng phun khãi löa ra, khãi to¶ mï trêi, c¸ch gang tÊc kh«ng tróng ngêi nµo sau thÊy g×, hßng lµm cho qu©n Nam rèi lo¹n. Kh«ng ngê trong ®ã phun khãi löa. chèc l¸t trêi bçng trë giã nam, thµnh ra qu©n Thanh l¹i tù lµm Qu©n cña vua Quang h¹i m×nh. Trung khiªng v¸n Vua Quang Trung liÒn gÊp rót sai ®éi khiªng v¸n võa nhÊt tÒ x«ng lªn mµ che võa x«ng th¼ng lªn tríc. Khi g¬m gi¸o cña hai bªn ®· ®¸nh. Qu©n Thanh ch¹m nhau th× qu¨ng v¸n xuèng ®Êt, ai nÊy cÇm dao ng¾n chèng ®ì kh«ng næi, chÐm bõa, nh÷ng ngưêi cÇm binh khÝ theo sau còng nhÊt tÒ tíng nhµ Thanh lµ x«ng tíi mµ ®¸nh. SÇm Nghi §èng th¾t Qu©n Thanh chèng kh«ng næi, bá ch¹y t¸n lo¹n giµy cæ chÕt. Qu©n Thanh xÐo lªn nhau mµ chÕt. Tªn Th¸i thó §iÒn Ch©u lµ SÇm Nghi ®¹i b¹i §èng tù th¾t cæ chÕt. Qu©n T©y S¬n thõa thÕ chÐm giÕt lung tung th©y n»m ®Çy ®ång, m¸u ch¶y thµnh suèi, qu©n Thanh ®¹i b¹i. (Ng« gia v¨n ph¸i, “Hoµng Lª nhÊt thèng chÝ”)
14. - Trong văn tự sự, miêu tả dùng để tái hiện cụ thể, chi tiết cảnh vật, nhân vật và sự việc. - Tác dụng: tạo cho câu chuyện thêm sinh động, hấp dẫn và gợi cảm.
15. Phương thức miêu tả thường bị chi phối bởi mục đích kể chuyện: tả cảnh, tả người, tả vật LƯU Trong văn tự sự, yếu tố tự sự đóng vai trò Ý chủ đạo còn miêu tả chỉ đóng vai trò bổ trợ. Yếu tố miêu tả thường được thể hiện qua những từ ngữ giàu sức gợi hình, gợi cảm như: từ láy, các biện pháp tu từ
16. BÀI TẬP VẬN DỤNG Chỉ ra các yÕu tè miªu t¶ trong ®o¹n th¬ sau vµ ph©n tÝch gi¸ trÞ cña nh÷ng yÕu tè ®ã? V©n xem trang träng kh¸c vêi, Khu«n tr¨ng ®Çy ®Æn nÐt ngµi në nang. Hoa cêi ngäc thèt ®oan trang, M©y thua níc tãc tuyÕt nhêng mµu da. KiÒu cµng s¾c s¶o mÆn mµ, So bÒ tµi s¾c l¹i lµ phÇn h¬n: Lµn thu thuû nÐt xu©n s¬n, Hoa ghen thua th¾m liÔu hên kÐm xanh. (TruyÖn KiÒu – NguyÔn Du)
17. * Gợi ý: 1. Chỉ ra yếu tố miêu tả trong đoạn thơ. 2. Trong đoạn trích, đại thi hào Nguyễn Du đã sử dụng các biện pháp nghệ thuật gì để miêu tả hai bức chân dung chị em Thúy Kiều? Nghệ thuật miêu tả ấy đem lại những giá trị nào trong việc thể hiện nội dung của “Truyện Kiều”?
18. BÀI TẬP VẬN DỤNG ChØ ra c¸c yÕu tè miªu t¶ trong ®o¹n th¬ sau vµ ph©n tÝch gi¸ trÞ cña nh÷ng yÕu tè ®ã? V©n xem trang träng kh¸c vêi, Khu«n tr¨ng ®Çy ®Æn nÐt ngµi në nang. Hoa cêi ngäc thèt ®oan trang, M©y thua níc tãc tuyÕt nhêng mµu da. KiÒu cµng s¾c s¶o mÆn mµ, So bÒ tµi s¾c l¹i lµ phÇn h¬n: Lµn thu thuû nÐt xu©n s¬n, Hoa ghen thua th¾m liÔu hên kÐm xanh. (TruyÖn KiÒu – NguyÔn Du)
19. * GỢI Ý TRẢ LỜI: - Nguyễn Du đã sử dụng bút pháp ước lệ tượng trưng, lấy vẻ đẹp thiên nhiên mây, tuyết, trăng, hoa, núi, ngọc miêu tả vẻ đẹp của con người, kết hợp với sử dụng các biện pháp so sánh, ẩn dụ, nhân hóa để vẽ nên hai bức chân dung tuyệt sắc của hai chị em. Thúy Vân hiện lên với vẻ đẹp phúc hậu, đoan trang, quý phái. Vẻ đẹp của Thúy Kiều có phần vượt trội hơn hẳn Thúy Vân ở sự sắc sảo, tinh anh của trí tuệ, mặn mà của tâm hồn. Đó là vẻ đẹp của một tuyệt thế giai nhân, khuynh thành khuynh quốc. - Bức chân dung Thúy Vân, Thúy Kiều còn là bức chân dung tính cách, số phận của hai nhân vật. Vẻ đẹp của Thúy Vân được thiên nhiên êm đềm chấp nhận chắc chắn sẽ có cuộc đời bình yên, hạnh phúc. Thúy Kiều có vẻ đẹp khiến cho tạo hóa phải hờn ghen, đố kị chắc chắn cuộc đời sẽ gặp nhiều éo le, bất hạnh. - Thể hiện tiếng nói ngợi ca, trân trọng người phụ nữ, một biểu hiện của giá trị nhân đạo trong “Truyện Kiều”
20. Bài tập 1: (SGK/92) Bài tập 2: (SGK/92) Dựa vào đoạn trích Tìm yếu tố tả cảnh, “Cảnh ngày xuân” tả người trong đoạn hãy viết một đoạn văn trích “Cảnh ngày xuân”. kể về việc chị em Phân tích giá trị của Thúy Kiều đi chơi trong những yếu tố miêu tả ấy ngày Thanh minh. trong việc thể hiện nội Trong khi kể, dung của đoạn trích? chú ý vận dụng các yếu tố miêu tả để tả cảnh ngày xuân.
21. * Hướng dẫn làm bài tập 2 (SGK/92) - Xác định nội dung của đoạn văn: + Nhân vật, sự việc, phong cảnh, diễn biến cuộc du xuân. + Chú ý dựa vào những hình ảnh gợi tả ở đoạn trích để miêu tả về cảnh đẹp ngày xuân, khung cảnh chơi xuân nhộn nhịp, cảnh chiều tà, dáng vẻ của chị em Thuý Kiều khi chuẩn bị ra về,
22. CẢNH NGÀY XUÂN (Trích “Truyện Kiều” – Nguyễn Du) Ngµy xu©n con Ðn ®a thoi, ThiÒu quang chÝn chôc ®· ngoµi s¸u m¬i. Ngæn ngang gß ®èng kÐo lªn, Cá non xanh tËn ch©n trêi, Thoi vµng vã r¾c tro tiÒn giÊy bay. Cµnh lª tr¾ng ®iÓm mét vµi b«ng hoa. Tµ tµ bãng ng¶ vÒ t©y, ChÞ em th¬ thÈn dan tay ra vÒ. Thanh minh trong tiÕt th¸ng ba, LÔ lµ t¶o mé héi lµ ®¹p thanh. Bíc dÇn theo ngän tiÓu khª, GÇn xa n« nøc yÕn anh, LÇn xem phong c¶nh cã bÒ thanh thanh. ChÞ em s¾m söa bé hµnh ch¬i xu©n. Nao nao dßng níc uèn quanh, DËp d×u tµi tö giai nh©n, DÞp cÇu nho nhá cuèi ghÒnh b¾c ngang. Ngùa xe nh níc ¸o quÇn nh nªm.
23. - Bằng nghệ thuật chấm phá, chọn lọc các hình ảnh tiêu biểu, đặc sắc của thiên nhiên mùa xuân, kết hợp với các biện pháp tu từ so sánh ẩn dụ, nhân hóa, hoán dụ, các từ láy, nhà thơ đã khắc họa rõ nét vẻ đẹp trong trẻo, khoáng đạt, đầy sức sống của khung cảnh thiên nhiên mùa xuân trong Tết Thanh minh. - Con người trong cảnh hiện lên cũng thật rộn ràng, đông vui, nô nức đi lễ hội du xuân. => Qua đó, gợi lên khung cảnh tươi sáng phù hợp với xã hội và không gian văn hóa của nhân vật trong ngày hội.
24. * Hướng dẫn làm bài tập 2 (SGK/92) - Xác định nội dung của đoạn văn: + Nhân vật, sự việc, phong cảnh, diễn biến cuộc du xuân. + Chú ý dựa vào những hình ảnh gợi tả ở đoạn trích để miêu tả về cảnh đẹp ngày xuân, khung cảnh chơi xuân nhộn nhịp, cảnh chiều tà, dáng vẻ của chị em Thuý Kiều khi chuẩn bị ra về,
25. Đoạn văn tham khảo: Nhân tiết Thanh minh, chị em Thúy Kiều cùng nhau đi tảo mộ và du xuân. Cảnh ngày xuân thật là đẹp. Từng đàn chim én bay đi bay lại nhịp nhàng trên bầu trời như chiếc thoi đưa. Những bãi cỏ khô héo được hồi sinh phủ lên một màu xanh tít tắp tận chân trời. Trên cành điểm xuyết vài bông hoa lê trắng muốt thanh khiết như một thứ trang sức tuyệt đẹp tô điểm cho mùa xuân. Cỏ xanh, hoa lê trắng như hòa làm một tạo nên bức tranh thiên nhiên mùa xuân thật trong sáng, tinh khôi, tràn đầy sức sống. Mọi người đi chơi xuân đông vui, tấp nập. Cô gái nào cũng sắm cho mình một bộ quần áo thật đẹp, thật sang để đi trẩy hội. Những trai tài, gái sắc ríu rít như chim yến, chim oanh. Ngựa xe qua lại đông đúc, nhộn nhịp. Chị em Thúy Kiều cùng hòa mình vào không khí đó. Đi chơi xuân nhưng mọi người không quên những đã khuất. Họ đốt vàng vó, rắc tiền giấy hi vọng người đã khuất cũng sẽ được hưởng cuộc sống no ấm, hạnh phúc ở thế giới bên kia Bóng chiều đã ngả về tây, chị em Thúy Kiều thơ thẩn dắt tay nhau ra về trong khung cảnh thiên nhiên êm đềm, thanh thanh của buổi chiều xuân. Chân bước đi mà lòng còn luyến tiếc buổi du xuân.
26. HƯỚNG DẪN HỌC BÀI * N¾m ®ưîc vai trß cña yÕu tè miªu t¶ trong v¨n b¶n tù sù. * Lµm bµi tËp 3 (SGK/92). * ChuÈn bÞ viÕt bµi tËp lµm v¨n sè 2.