Bài giảng Ngữ văn 9 - TIết 69: Đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn 9 - TIết 69: Đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự

1. NGỮ VĂN 9
2. LAI LỊCH NGOẠI HÌNH NHÂN VẬT HÀNH ĐỘNG VĂN BẢN TỰ SỰ NGÔN NGỮ SỰ VIỆC Độc Đối Độc thoại thoại thoại nội tâm
3. Tiết 69: ĐỐI THOẠI, ĐỘC THOẠI, ĐỘC THOẠI NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ I. TÌM HIỂU YẾU TỐ ĐỐI THOẠI, ĐỘC THOẠI VÀ ĐỘC THOẠI NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ: 1. Ví dụ. SGK/176-177
4. Có người hỏi: - Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà? - Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy! Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to: - Hà, nắng gớm, về nào Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo. Ông nghe rõ cái giọng chua lanh lảnh của người đàn bà cho con bú: - Cha mẹ tiên sư nhà chúng nó! Đói khổ ăn cắp ăn trộm bắt được người ta còn thương. Cái giống Việt gian bán nước thì cứ cho mỗi đứa một nhát! Ông Hai cúi gằm mặt xuống mà đi. Ông thoáng nghĩ đến mụ chủ nhà. Về đến nhà, ông Hai nằm vật ra giường, mấy đứa trẻ thấy bố hôm nay có vẻ khác, len lét đưa nhau ra đầu nhà chơi sậm chơi sụi với nhau. Nhìn lũ con, tủi thân, nước mắt ông lão cứ giàn ra. Chúng nó cũng là trẻ Con làng Việt gian đấy ư? Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư? Khốn nạn, bằng ấy tuổi đầu ông lão nắm chặt hai tay lại mà rít lên: - Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này. (Kim Lân, Làng)
5. Thảo luận nhóm: 4 phút Nhóm 1. Trong ba câu đầu đoạn trích, ai nói với ai? Tham gia câu chuyện có ít nhất mấy người? Dấu hiệu nào cho thấy đó là một cuộc trò chuyện trao đổi qua lại? Thế nào là đối thoại? Nhóm 2. Câu “- Hà, nắng gớm, về nào ” ông Hai nói với ai? Đây có phải là một câu đối thoại không? Vì sao? Trong đoạn trích còn có câu nào kiểu này không? Hãy dẫn ra các câu đó. Độc thoại là gì? Nhóm 3. Những câu như : “Chúng nó cũng là trẻ Con làng Việt gian đấy ư? Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư? Khốn nạn, bằng ấy tuổi đầu ” là những câu ai hỏi ai? Tại sao trước những câu này không có gạch đầu dòng như những câu đã nêu ở điểm (a) và (b)? Nhóm 4. Các hình thức diễn đạt trên có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện diễn biến của câu chuyện và thái độ của những người tản cư trong buổi trưa ông Hai gặp họ? Đặc biệt chúng đã giúp nhà văn thể hiện thành công những diễn biến tâm lí của nhân vật ông Hai như thế nào?
6. Có người hỏi: - Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà? - Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy! Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to: - Hà, nắng gớm, về nào Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo. Ông nghe rõ cái giọng chua lanh lảnh của người đàn bà cho con bú: - Cha mẹ tiên sư nhà chúng nó! Đói khổ ăn cắp ăn trộm bắt được người ta còn thương. Cái giống Việt gian bán nước thì cứ cho mỗi đứa một nhát! Ông Hai cúi gằm mặt xuống mà đi. Ông thoáng nghĩ đến mụ chủ nhà. Về đến nhà, ông Hai nằm vật ra giường, mấy đứa trẻ thấy bố hôm nay có vẻ khác, len lét đưa nhau ra đầu nhà chơi sậm chơi sụi với nhau. Nhìn lũ con, tủi thân, nước mắt ông lão cứ giàn ra. Chúng nó cũng là trẻ Con làng Việt gian đấy ư? Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư? Khốn nạn, bằng ấy tuổi đầu ông lão nắm chặt hai tay lại mà rít lên: - Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này. Nhóm 1. Trong ba câu đầu đoạn trích, ai nói với ai? Tham gia câu chuyện có ít nhất mấy người? Dấu hiệu nào cho thấy đó là một cuộc trò chuyện trao đổi qua lại? Thế nào là đối thoại?
7. Có người hỏi: - Sao bảo làng chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà? Lời trao - Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy! Lời đáp - Hình thức: đối đáp, trò chuyện - Số người tham gia: Hai hoặc nhiều người. - Được đánh dấu: dấu gạch đầu dòngở đầu lời trao và lời đáp - Néi dung: hướng tới người tiếp chuyện. a. Đối thoại: Đối thoại là hình thức đối đáp, trò chuyện giữa hai hay nhiều người. Trong văn bản, đối thoại được thể hiện bằng các gạch đầu dòng ở đầu lời trao và lời đáp.
8. Có người hỏi: - Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà? - Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy! Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to: - Hà, nắng gớm, về nào Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo. Ông nghe rõ cái giọng chua lanh lảnh của người đàn bà cho con bú: - Cha mẹ tiên sư nhà chúng nó! Đói khổ ăn cắp ăn trộm bắt được người ta còn thương. Cái giống Việt gian bán nước thì cứ cho mỗi đứa một nhát! Ông Hai cúi gằm mặt xuống mà đi. Ông thoáng nghĩ đến mụ chủ nhà. Về đến nhà, ông Hai nằm vật ra giường, mấy đứa trẻ thấy bố hôm nay có vẻ khác, len lét đưa nhau ra đầu nhà chơi sậm chơi sụi với nhau. Nhìn lũ con, tủi thân, nước mắt ông lão cứ giàn ra. Chúng nó cũng là trẻ Con làng Việt gian đấy ư? Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư? Khốn nạn, bằng ấy tuổi đầu ông lão nắm chặt hai tay lại mà rít lên: - Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này. Nhóm 2. Câu “- Hà, nắng gớm, về nào ” ông Hai nói với ai? Đây có phải là một câu đối thoại không? Vì sao? Trong đoạn trích còn có câu nào kiểu này không? Hãy dẫn ra các câu đó. Độc thoại là gì?
9. - Nói ra thành lời. - Hµ, n¾ng gím, vÒ nµo - Nói với chính mình. - Có dấu gạch đầu dòng. ¤ng l·o n¾m chÆt hai tay l¹i mµ rÝt lªn: - Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này? - Nãi ra thµnh lêi - Nói với bọn Việt gian trong tưởng tượng. - Cã dÊu g¹ch đầu dòng b. Độc thoại: Độc thoại là lời của một người nào đó nói với chính mình hoặc với một ai đó trong tưởng tượng. Trong văn bản tự sự, khi độc thoại được nói thành lời thì phía trước của lời độc thoại có dấu gạch đầu dòng.
10. Có người hỏi: - Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà? - Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy! Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to: - Hà, nắng gớm, về nào Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo. Ông nghe rõ cái giọng chua lanh lảnh của người đàn bà cho con bú: - Cha mẹ tiên sư nhà chúng nó! Đói khổ ăn cắp ăn trộm bắt được người ta còn thương. Cái giống Việt gian bán nước thì cứ cho mỗi đứa một nhát! Ông Hai cúi gằm mặt xuống mà đi. Ông thoáng nghĩ đến mụ chủ nhà. Về đến nhà, ông Hai nằm vật ra giường, mấy đứa trẻ thấy bố hôm nay có vẻ khác, len lét đưa nhau ra đầu nhà chơi sậm chơi sụi với nhau. Nhìn lũ con, tủi thân, nước mắt ông lão cứ giàn ra. Chúng nó cũng là trẻ Con làng Việt gian đấy ư? Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư? Khốn nạn, bằng ấy tuổi đầu ông lão nắm chặt hai tay lại mà rít lên: - Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này. Nhóm 3. Những câu như : “Chúng nó cũng là trẻ Con làng Việt gian đấy ư? Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư? Khốn nạn, bằng ấy tuổi đầu ” là những câu ai hỏi ai? Tại sao trước những câu này không có gạch đầu dòng như những câu đã nêu ở điểm (a) và (b)?
11. “Chúng nó cũng là trẻ Con làng Việt gian đấy ư? Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư? Khốn nạn, bằng ấy tuổi đầu ” - Ông Hai hỏi chính mình - Ý nghĩ của nhân vật - Không có dấu gạch đầu dòng. => Thể hiện tâm trạng đau đớn, dằn vặt của ông Hai. => Khắc họa nội tâm của nhân vật. c. Độc thoại nội tâm: - Độc thoại nội tâm cũng là độc thoại nhưng không nói thành lời. - Trong văn bản tự sự, độc thoại nội tâm không có gạch đầu dòng.
12. Có người hỏi: - Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà? - Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy! Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to: - Hà, nắng gớm, về nào Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo. Ông nghe rõ cái giọng chua lanh lảnh của người đàn bà cho con bú: - Cha mẹ tiên sư nhà chúng nó! Đói khổ ăn cắp ăn trộm bắt được người ta còn thương. Cái giống Việt gian bán nước thì cứ cho mỗi đứa một nhát! Ông Hai cúi gằm mặt xuống mà đi. Ông thoáng nghĩ đến mụ chủ nhà. Về đến nhà, ông Hai nằm vật ra giường, mấy đứa trẻ thấy bố hôm nay có vẻ khác, len lét đưa nhau ra đầu nhà chơi sậm chơi sụi với nhau. Nhìn lũ con, tủi thân, nước mắt ông lão cứ giàn ra. Chúng nó cũng là trẻ Con làng Việt gian đấy ư? Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư? Khốn nạn, bằng ấy tuổi đầu ông lão nắm chặt hai tay lại mà rít lên: - Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này. Nhóm 4. Các hình thức diễn đạt trên có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện diễn biến của câu chuyện và thái độ của những người tản cư trong buổi trưa ông Hai gặp họ? Đặc biệt chúng đã giúp nhà văn thể hiện thành công những diễn biến tâm lí của nhân vật ông Hai như thế nào?
13. - Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà? - Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy! - Hà, nắng gớm, về nào Chúng nó cũng là trẻ Con làng Việt gian đấy ư? Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư? Khốn nạn, bằng ấy tuổi đầu - Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này. - Tạo câu chuyện có không khí như cuộc sống thật - Thể hiện thái độ căm giận của những người tản cư đối với làng Chợ Dầu. Hình thức độc thoại, độc thoại nội tâm giúp nhà văn khắc họa được sâu sắc tâm trạng đau đớn của nhân vật ông Hai.
14. Thảo luận theo bàn: 2 phút TT ĐỘC THOẠI ĐỘC THOẠI NỘI TÂM Giống nhau Khác nhau
15. TT ĐỘC THOẠI ĐỘC THOẠI NỘI TÂM Giống - Lời của một người nào đó nói với chính nhau mình. Khác nhau - Nói thành lời . - Không nói thành - Phía trước câu nói lời. có gạch đầu dòng. - Phía trước câu nói không có gạch đầu dòng.
16. d. Tác dụng (đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm): Đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm đều là ngôn ngữ của nhân vật, là những hình thức quan trọng để thể hiện nhân vật trong tác phẩm
17. II. Luyện tập Bài 1 Phân tích tác dụng của hình thức đối thoại trong đoạn trích: Mãi khuya, bà Hai mới chống gối đứng dậy. Bà lẳng lặng xuống bếp châm lửa ngồi tính tiền hàng. Vẫn những tiền cua, tiền bún, tiền đỗ, tiền kẹo vẫn cái giọng rì rầm, rì rầm thường ngày. - Này, thầy nó ạ. Ông Hai nằm rũ ra ở trên giường không nói gì. - Thầy nó ngủ rồi à? - Gì? Ông lão khẽ nhúc nhích. - Tôi thấy người ta đồn Ông lão gắt lên: - Biết rồi! Bà Hai nín bặt. Gian nhà lặng đi, hiu hắt. (Kim Lân, Làng)
18. Mãi khuya, bà Hai mới chống gối đứng dậy. Bà lẳng lặng xuống bếp châm lửa ngồi tính tiền hàng. Vẫn những tiền cua, tiền bún, tiền đỗ, tiền kẹo vẫn cái giọng rì rầm, rì rầm thường ngày. - Này, thầy nó ạ. Ông Hai nằm rũ ra ở trên giường không nói gì. - Thầy nó ngủ rồi à? - Gì? Ông lão khẽ nhúc nhích. - Tôi thấy người ta đồn Ông lão gắt lên: - Biết rồi! Bà Hai nín bặt. Gian nhà lặng đi, hiu hắt. (Kim Lân, Làng) STT Bà Hai (lời trao) Ông Hai (lời đáp) 1 - Này, thầy nó ạ. - 2 - Thầy nó ngủ rồi à? - Gì? 3 - Tôi thấy người ta đồn - Biết rồi! Tâm trạng chán chường, buồn bực, đau khổ, thất vọng của ông Hai khi nghe tin làng mình theo giặc.
19. Bài 2/ 179 Viết đoạn văn kể chuyện theo đề tài tự chọn, trong đó sử dụng cả hỡnh thức đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm. Gợi ý: + Hình thức: Đoạn văn có sử dụng các hình thức đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm. + Nội dung: Đề tài tự chọn Các em có thể lựa chọn một trong các đề tài sau để viết: - Tình bạn - Tình mẹ - Học tập - Thầy cô
20. Sáng nay trời rét, Nam dậy sớm hơn mọi ngày, cu cậu lò mò mãi mới ra được khỏi giường, vệ sinh cá nhân xong, cậu ăn sáng, vừa ăn vừa xoa tay xuýt xoa . Nam khoác cặp sách đi học, vừa mở cửa, Nam rên lên và nói to : - Hà trời rét quá nhỉ . ( độc thoại ) Chả mấy chốc đã đi ra đến ngoài đường, cậu vừa đi vừa nghĩ giá như mà hôm nay được nghỉ học thỡ hay biết mấy . ( Độc thoại nội tâm ) Vừa lúc đó, Nam gặp Hùng. - Nam à , đi học sớm vậy ? - Hôm nay mà sớm à, trời rét tớ đi muộn hơn mọi hôm đấy . (Đối thoại )
21. HƯỚNG DẪN HỌC TẬP * Đối với bài học ở tiết học này: - Học thuộc ghi nhớ sgk/178. - Hoàn thành bài tập 2. - Sưu tầm thêm một số đoạn thơ, đoạn văn có sử dụng các hình thức đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm. * Đối với bài học ở tiết học tiếp theo: Chuẩn bị bài mới: Luyện nói: tự sự kết hợp với nghị luận và miêu tả nội tâm. - Đọc các đề trong sgk/179. - Lập dàn bài cho các đề đó. - Nhìn vào dàn bài, tập nói trước ở nhà, đến lớp trình bày trước tổ và lớp. Phân công chuẩn bị: - Đề 1: Nhóm 1 – 4 - Đề 2: Nhóm 2 - Đề 3: Nhóm 3