Bài giảng Ngữ văn 9 - Tổng kết ngữ pháp phần Tiếng Việt

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn 9 - Tổng kết ngữ pháp phần Tiếng Việt

1. BÀI GIẢNG TIẾNG VIỆT 9 TỔNG KẾT NGỮ PHÁP GV: BÙI THỊ TOAN TRƯỜNG TH&THCS MINH TÂN
2. C. Các thành phần câu   Thành phần chính Thành phần phụ   Trạng ngữ Khởi ngữ Chủ ngữ Vị ngữ Thành phần biệt lập    TP TP TP TP phụ tình cảm gọi chú thái thán đáp
3. C- Thành phần câu I.Thành phần chính và thành phần phụ Tên thành TT Dấu hiệu nhận biết phần Vị trí đứng trước vĩ ngữ: trả lời các câu hỏi:ai?cái 1 Chủ ngữ gì?con gì? Việc gì? Thường đứng sau chủ ngữ;trả lời cho câu 2 Vị ngữ hỏi:làm gì?làm sao?như thế nào?à gì? Đứng đầu,giữa hoặc cuối câu.Chỉ thời gian, nơi Trạng 3 chốn ,mục đích ,nguyên nhân, cách thức ngữ ,phương tiện ,sự so sánh Đứng trước chủ ngữ,nêu đề tài nói đến trong 4 Khởi ngữ câu;thường có thể thêm các quan hệ từ:về,đối với,hoặc trợ từ “ thì”
4. C,Các thành phần câu Bài tập phân tích thành phần câu: a. Đôi càng tôi mẫm bóng. b. Sau một hồi trống thúc vang dội cả lòng tôi,mấy người học trò cũ đến sắp hàng dưới hiên rồi đi vào lớp. Kết quả phân tích : c.Còna. Đôi càngtấm tôi gương/mẫm bóng bằng thủy tinh tráng bạc,nó vẫn là CN _ VN người bạn trung thực, chân thành,thẳng thắn,không b.Sau một hồi trống thúc vang dội cả lòng tôi, mấy người học trò cũ/ đến sắp hàng hề nói dốiTrạng cũng ngữ không bao giờ biếtCN nịnh hót hay độc VN dưới hiên rồi đi vào lớp ác. c.Còn tấm gương bẳng thủy tinh tráng bạc, nó/ vẫn là người bạn trung thực, chân Khởi ngữ CN _VN thành,thẳng thắn,không hề nói dối cũng không bao giờ biết nịnh hót hay độc ác VN
5. II.Các thành phần biệt lập 1.Thành phần có lẽ, chắc hẳn, hình như, có vẻ như tình thái - Hình như học nhiều tụi nó sẽ thấy mệt. 2.Thành phần Trời ơi, than ôi, chao, cảm thán - Chao ôi, nghỉ mãi thế này thì học hành làm sao! 3.Thành phần Ê, này, ừ , vâng, dạ . - Này cậu , tuần sau lại nghỉ học nữa à? gọi đáp 4.Thành phần -nằm trong( giữa) hai dấu ngoặc đơn, phảy, gạch ngang; giữa dấu gạch ngang và dấu phảy; sau dấu phụ chú hai chấm -Vi rút Corona (COVID-19) là đại dịch đe dọa sự sống trên toàn cầu và việc ngăn chặn nó là rất cấp thiết Ghi nhớ:thành phần biệt lập là thành phần không tham gia vào việc diễn đạt nghĩa sự việc được nói đến trong câu
6. Bài tập : cho biết thành phần biệt lập trong các từ in đậm a.Có lẽ tiếng Việt của chúng ta đẹp bởi vì tâm hồn của người Việt Nam ta rất đẹp, bởi vì đời sống, cuộc đấu tranh của nhân dân ta từ trước tới nay là cao quý, là vĩ đại, nghĩa là rất đẹp. b. Ngẫm ra thì tôi chỉ nói lấy sướng miệng thôi. c. Trên những chặng đường dài suốt 50,60 ki-lo-mét, chúng ta chỉ gặp cây dừa: dừa xiêm thấp lè tè, quả tròn, nước ngọt, dừa nếp lơ lửng giữa trời, quả vàng xanh mơn mởn, dừa lửa lá đỏ, vỏ hồng d, có người khẽ nói: - Bẩm, dễ có khi đê vỡ! e, Ơi chiếc xe vận tải Ta cầm lái đi đây Nặng biết bao ân ngãi Quý hơn bao vàng đầy
7. Bài tập : cho biết thành phần biệt lập trong các từ in đậm a.Có lẽ tiếng Việt của chúng ta đẹp bởi vì tâm hồn của người Việt Nam ta rất đẹp, bởi vì đời sống, cuộc đấu tranh của nhân dân ta từ trước tới nay là cao quý, là vĩ đại, nghĩa là rất đẹp.( TP tình thái) b. Ngẫm ra thì tôi chỉ nói lấy sướng miệng thôi.( TP tình thái) c. Trên những chặng đường dài suốt 50,60 ki-lo-mét, chúng ta chỉ gặp cây dừa: dừa xiêm thấp lè tè, quả tròn, nước ngọt, dừa nếp lơ lửng giữa trời, quả vàng xanh mơn mởn, dừa lửa lá đỏ, vỏ hồng ( TP phụ chú) d, có người khẽ nói: - Bẩm, dễ có khi đê vỡ!( TP gọi- đáp và tình thái)) e, Ơi chiếc xe vận tải( TP gọi- đáp) Ta cầm lái đi đây Nặng biết bao ân ngãi Quý hơn bao vàng đầy
8. D.Các kiểu câu Mô hình phân loại các kiểu câu cơ bản trong Tiếng Việt Các kiểu câu  Các kiểu câu theo cấu tạo Các kiểu câu phân theo mục đích nói   1.Câu nghi vấn Câu đơn Câu ghép  2.Câu cảm thán  1.Câu đơn BT  1.Câu ghép chính phụ  3.Câu cầu khiến  2.Câu rút gọn  2.Câu ghép đẳng lập  4.Câu trần thuật  3.Câu đặc biệt
9. D.Các kiểu câu I.CÂU ĐƠN: là câu chỉ có một cụm C- V tạo thành BT1.Nhận diện chủ ngữ và vị ngữ trong câu đơn a.Nhưng nghệ sĩ không những ghi lại cái đã có rồi mà còn muốn nói một điều gì mới mẻ b.Không,lời gửi của một Nguyễn Du,một Tôn-xtôi cho nhân loại phức tạp hơn cũng phong phú và sâu sắc hơn c.Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh –và cũng là đứa con duy nhất của anh , chưa đầy một tuổi. Anh thứ sáu và cũng tên là Sáu
10. D.Các kiểu câu I.CÂU ĐƠN BT1.Nhận diện chủ ngữ và vị ngữ trong câu đơn a.Nhưng nghệ sĩ/ không những ghi lại cái đã có rồi mà còn muốn nói một điều gì mới CN VN mẻ b.Không ,lời gửi của một Nguyễn Du ,một Tôn-xtôi /cho nhân loại phức tạp hơn cũng CN VN phong phú và sâu sắc hơn c.Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh –và cũng là đứa con duy nhất của anh , chưa CN VN đầy một tuổi. Anh / thứ sáu và cũng tên là Sáu CN VN
11. D.Các kiểu câu I.CÂU ĐƠN Nhận diện câu đặc biệt Đặc điểm 1.Chợt ông lão lặng hẳn đi, chân tay nhủn ra, tưởng chừng như không cất lên được Có tiếng nói léo xéo ở gian trên. Tiếng mụ chủ Mụ nói cái gì vậy ? Mụ nói cái gì mà lào xào thế ? Trống ngực Là câu ông lão đập thình thịch không 2) Không hiểu sao nói đến đây, bác lái xe lại liếc cô gái. Cô bất giác có cấu đỏ mặt lên. tạo - Một anh thanh niên hai mươi bảy tuổi ! Đây là đỉnh Yên Sơn, cao cụm hai nghìn sáu trăm mét. Anh ta làm công tác khí tượng kiêm vật lí chủ-vị, địa cầu. là cụm (3) Tôi bỗng thẫn thờ, tiếc không nói nổi. Rõ ràng tôi không tiếc từ những viên đá. Mưa xong thì tạnh thôi. Mà tôi nhớ một cái gì đấy, dùng hình như mẹ tôi, cái cửa sổ, hoặc những ngôi sao to trên bầu trời để thành phố [ ]. Những ngọn điện trên quảng trường lung linh như miêu những ngôi sao trong câu chuyện cổ tích nói về những xứ sở thần tả, bộc tiên. Hoa trong công viên. những quả bóng sút vô tội vạ của bọn trẻ lộ cảm con trong một góc phố. Tiếng rao của bà bán xôi sáng có cái mủng xúc đội trên đầu -. hoặc Chao ôi, có thể là tất cả những cái đó. Những cái đó ở thiệt xa Rồi gọi đáp bỗng chốc, sau một cơn mưa đá, chúng xoáy mạnh như sóng trong tâm trí tôi.
12. Câu đặc biệt : 1.Có tiếng nói léo xéo ở gian trên. Tiếng mụ chủ 2. Một anh thanh niên hai mươi bảy tuổi ! 3. Những ngọn điện trên quảng trường lung linh như những ngôi sao trong câu chuyện cổ tích nóivềnhững xứ sở thần tiên. Hoa trong công viên. Những quả bóng sút vô tội vạ của bọn trẻ con trong một góc phố. Tiếng rao của bà bán xôi sáng có cái mủng đội trên đầu ; Chao ôi, có thể là tất cả những cái đó.
13. D, Các kiểu câu: I.Câu đơn II.Câu ghép: Ghép đẳng lập: Gió thổi, mây bay, chim cất cao tiếng hót. Ghép chính- phụ: Vì đại dịch COVID 19 hoành hành mà học sinh chẳng được đến trường
14. D.Các kiểu câu II.Câu ghép : là câu có hai cụm C-V trở lên không bao chứa nhau tạo thành, mỗi cụm C -V tạo thành một vế câu. Kiến thức cần nhớ về các kiểu quan hệ ý nghĩa trong câu ghép chính phụ: *Quan hệ nguyên nhân-Hệ quả -Bởi vì cho nên/mà -Tại vì cho nên/mà -Do(bởi) cho nên/mà -Nhờ cho nên/mà -Nếu thì *Quan hệ Điều kiện/Giả thiết -Hễ thì -Miễn là thì -Giả sử/Giá mà thì -Tuy .nhưng *Quan hệ nhượng bộ (tương -dù .nhưng phản) -Thà .nhưng -Mặc dù .nhưng *Quan hệ mục đích -Để .thì
15. II.CÂU GHÉP: Tìm các câu ghép và chỉ ra kiểu quan hệ ý nghĩa giữa các vế câu ghép có trong VD sau: 1) Tác phẩm nghệ thuật nào cũng xây dựng bằng những vật liệu mượn ở thựctại. Nhưng nghệ sĩ không những ghi lại cái đã có rồi mà còn muốn nói một điều gì mới mẻ. Anh gửi vào tác phẩm một lá thư, một lời nhắn nhủ, anh muốn đem một phần của mình góp vào đời sống chung quanh. (2) Tôi rửa cho Nho bằng nước đun sôi trên bếp than. Bông băng trắng. Vết thương không sâu lắm, vào phần mền. Nhưng vì bom nổ gần, Nho bị choáng. Tôi tiêm cho Nho. Nho lim dim mắt, dễ chịu (3) Ông lão vừa nói vừa chăm chắm nhìn vào cái bộ mặt lì xì của người đàn bà con họ ngoại dãn ra vì kinh ngạc ấy mà ông lão hả hê cả lòng. ông thấy cái lăng ấy một phần như có ông (4) Những nét hớn hở trên mặt người lái xe chợt duỗi ra rồi bẵng đi một lúc, bác không nói gì nữa. Còn nhà hoạ sĩ và cô gái cũng nín bặt, vì cảnh trước mặt bỗng hiện lên đẹp một cách kì lạ. Nắng bây giờ bắt đầu len tới, đốt cháy rừng cây. (5) - Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này! Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái.
16. : Tổng kết về ngữ pháp D.Các kiểu câu : Tìm câu ghép và kiểu quan hệ ý nghĩa giữa các vế câu 1.Anh/gửi vào tác phẩm một lá thư một lời CN1 VN1  Đẳng lập bổ sung nhắn gửi,anh/muốn đem một phần của CN2 VN2 mình góp vào đời sống chung quanh (VN2) Nguyên nhân 2.Nhưng vì bom/nổ gần,Nho/ bị choáng Chính phụ -hệ quả CN1 VN1 CN2 VN2  Ông lão/vừa nói dãn ra vì kinh ngạc ấy CN1 VN1 Đẳng lập bổ sung mà ông lão /hả hê cả lòng  CN2 VN2
17. Tiết 155: Tổng kết về ngữ pháp D.Các kiểu câu II.Câu ghép: Là câu có từ hai cụm CV trở lên không bao chứa nhau tạo thành, mỗi cụm C- V tạo thành một vế câu 3.Những nét hớn hở trên mặt người lái xe/ duỗi CN1 ra rồi chợt bẵng đi một lúc,bác/không nói gì  Đẳng lập bổ sung VN1 CN2 VN2 nữa. 4.Còn nhà họa sĩ và cô gái/ cũng nín bặt , Nguyên nhân CN1- VN1 Chính phụ vì cảnh trước mặt/bỗng hiện lên đẹp một cách  -hệ quả CN2 VN2 kì lạ
18. Tiết 155: Tổng kết về ngữ pháp D.Các kiểu câu II.Câu ghép 5.Để người con gái/ khỏi trở lại bàn, CN1 VN1 Mục đích anh/ lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa  Chính phụ CN2 VN2 -hệ quả cuốn sách trả lại cho cô gái Giá mà anh ấy/ còn,anh ấy / sẽ làm thêm được Chính phụ Điều kiện CN1 VN2 CN2 VN2  -giả thiết bao nhiêu là việc nữa
19. Tiết 155: Tổng kết về ngữ pháp D.Các kiểu câu II.Câu ghép Bài tập:Từ mỗi cặp câu đơn sau đây, hãy tạo thành những câu ghép chỉ các kiểu quan hệ: *Trường hợp 1: quan hệ nguyên nhân, điều kiện “Quả bom tung lên và nổ trên không. Hầm của Nho bị sập” Vì quả bom tung lên và nổ Nếu quả bom tung lên mà nổ trên không nên hầm của trên không thì hầm của Nho bị Nho bị sập(câu ghép chính sập (câu ghép chính phụ chỉ quan phụ chỉ quan hệ nguyên nhân) hệ điều kiện) *Trường hợp 2: quan hệ tương phản, nhượng bộ “Quả bom nổ khá gần.Hầm của Nho không bị sập Quả bom nổ khá gần nhưng Hầm của Nho không bị sập tuy hầm của Nho không bị sập(Câu quả bom nổ khá gần (Câu ghép ghép chính phụ theo quan hệ chính phụ theo quan hệ nhượng tương phản) bộ)
20. D.Các kiểu câu III.Biến đổi câu Các cách chuyển đổi câu    Rút Mở Chuyển Tách gọn rộng đổi câu trạng câu: câu chủ ngữ bằng động thành cụm thành câu C-V câu bị riêng động Cái bàn này chân đã hỏng
21. D.Các kiểu câu I. Câu đơn II. Câu ghép III.Biến đổi câu 1. Bài 1; Tìm câu rút gọn tronh ví dụ sau: Dường như vật duy nhất vẫn bình tĩnh, phớt lờ mọi biến động chung là chiếc kim đồng hồ. Nó chạy, sinh động và nhẹ nhàng, đè lên những con số vĩnh cửu. Còn đằng kia, lửa đang chui bên trong cái dây mìn, chui vào ruột quả bom Quen rồi. Một ngày chúng tôi phá bom đến năm lần. Ngày nào ít : ba lần. Bài 2. những câu nào vốn là bộ phận của câu đứng trước được tách ra? Theo em tác giả tách ra như vậy để làm gì? a) Đơn vị thường ra đường vào lúc mặt trời lặn. Và làm việc có khi suốt đêm. b) Thế là tối lại ra đường luôn. Thường xuyên. c) Vỏ quả bom nóng. Một dấu hiệu chẳng lành. 3. Hãy biến đổi các câu sau đây thành câu bị động. a) Người thợ thủ công Việt Nam làm ra đồ gốm khá sớm. b) Tại khúc sông này tỉnh ta sẽ bắc một cây cầu lớn. c) Người ta dựng lên những ngôi đền ấy từ hàng năm trước
22. D.Các kiểu câu D.Các kiểu câu I. Câu đơn BàiII. tậpCâu 1,2 ghép-SGK tr 150 III.Biến đổi câu IV. Các kiểu câu theo mục đích nói
23. D.Các kiểu câu I. Câu đơn II. Câu ghép III.Biến đổi câu IV. Các kiểu câu theo mục đích nói 1. Tìm những câu nghi vấn trong đoạn trích dưới đây? Các câu nghi vấn trong đoạn trích trên có được dùng để hỏi không? Bà hỏi : - Ba con, sao con không nhận ? - Không phải. - Đang nằm mà nó cũng giẫy lên. - Sao con biết là không phải : Ba con đi lâu, con quên rồi chứ gì !
24. 2. Trong các đoạn trích sau đây, những câu nào là câu cầu khiến ? Chúng được dùng để làm gì ? a) Đứa con gái lớn gồng đôi thúng không bước vào. Ông cất tiếng hỏi : - ở ngoài ấy làm gì mà lâu thế mày ? Không để đứa con kịp trả lời, ông lão nhỏm dậy vơ lấy cái nón : - ở nhà trông em nhá ! Đừng có đi đâu đấy. (Kim Lân, Làng) b) Nghe mẹ nó bảo gọi ba vào ăn cơm thì nó bảo lại : - Thì má cứ kêu đi. Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp doạ đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng : - Vô ăn cơm ! Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi "Ba vô ăn cơm". Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra : - Cơm chín rồi ! Anh cũng không quay lại. Con bé bực quá, quay lại mẹ và bảo : - Con kêu rồi mà người ta không nghe. Anh quay lại nhìn con vừa khe khẽ lắc đầu vừa cười.