Bài giảng Ngữ văn khối 10 - Tiết 36: Đọc văn: Tỏ lòng (Thuật hoài - Phạm Ngũ Lão)

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn khối 10 - Tiết 36: Đọc văn: Tỏ lòng (Thuật hoài - Phạm Ngũ Lão)

1. LỚP 10A3 CHÀO MỪNG CÁC THẦY CÔ ĐẾN DỰ GIỜ THĂM LỚP
2. KiỂM TRA B￿I CŨ Choïn ñaùp aùn maø em cho laø ñuùng nhaát cho töøng caâu hoûi sau C©u 1. V¨n häc trung ®¹i ViÖt Nam ph¸t triÓn qua mÊy giai ®o¹n? A. Mét B. Hai C. Ba DD. Bèn C©u 2. Nh÷ng t­ư tưởng lín nµo xuyªn suèt toµn bé 10 thÕ kØ của v¨n häc Trung ®¹i ViÖt Nam? A. Yªu n­ưíc vµ hiÖn thùc BB. Yªu n­ưíc vµ nh©n ®¹o C. Yªu nư­íc vµ l·ng m¹n D. Nh©n ®¹o vµ hiÖn thùc C©u 3. “Hµo khÝ ®«ng A” lµ côm tõ dïng ®Ó chØ? A. Hµo khÝ thêi §inh B. Hµo khÝ thêi LÝ C C. Hµo khÝ thêi TrÇn D. Hµo khÝ thêi Lª
3. Em hãy kể tên các danh tướng thời nhà Trần mà em biết? Trần Hưng Đạo, Trần Nhật Duật, Trần Quang Khải, Trần Thủ Độ, Trần Khánh Dư, Phạm Ngũ Lão 3
4. Tỏ lòng ( Thuật hoài) PHẠM NGŨ LÃO
5. Tiết 36 - Đọc văn: TỎ LÒNG (Phạm Ngũ Lão) I. Tìm hiểu chung - Phạm Ngũ Lão (1255 - 1320) - Quê quán: Làng Phù Ủng - Huyện Đường Hào - 1.Tác giả - Quê quán: LàngDựa Phù vào Ủng phần - Huyện Tiểu Đường Hào - Tỉnh Hưng Yên * Cuộc đời: dẫn SGK. Em hãy - Xuất thân: từtóm tầng tắt lớp những bình dân nét - Con người: văncơ võbản song về toàn,tác giả có công lớn trong hai cuộcPhạm kháng chiếnNgũ Lãochống ? quân Nguyên - Mông (lần 2, 3) -> Được nhân dân kính trọng, vua Trần nể phục, tin dụng.
6. Hình ảnh này gợi nhớ giai thoại gì về Phạm Ngũ Lão ?
7. Phạm Ngũ Lão trong đời sống văn hóa tinh thần nhân dân Lễ hội Phù Ủng- Hưng Yên
8. Phạm Ngũ Lão trong đời sống văn hóa tinh thần nhân dân Phạm Ngũ Lão – Danh Tướng Làng Phù Ủng
9. Lê Quý Đôn từng nói : “Phạm Ngũ Lão là người trong sáng , cứng rắn , cao thượng , thanh liêm , có phong độ như kẻ sĩ quân tử đời Tây Hán , thật không phải người tầm thường có thể theo kịp được . Bởi vì nhà Trần đãi ngộ sĩ phu rộng rãi mà không bó buộc , hoà nhã mà có lễ độ , cho nên nhân vật trong 1 thời có khí tự lập , hào hiệp cao siêu , vững vàng vượt ra ngoài thói thường , làm rạng rỡ trong sử sách , trên không hổ với trời , dưới không thẹn dưới đất” .
10. Sách Đại việt sử ký toàn thư viết : Ngũ Lão xuất thân trong hàng quân ngũ nhưng rất thích đọc sách , là người phóng khoáng , có chí lớn , thích ngâm thơ , tựa như không để ý đến việc võ binh . Nhưng quân ông chỉ huy , thực là đội quân phụ tử , hễ đánh là thắng .
11. Sử gia Ngô Sĩ Liên viết trong Đại Việt sử ký toàn thư rằng : Tôi từng thấy các danh Tướng nhà Trần như Hưng Đạo Vương thì học vấn tỏ ra ở bài hịch , Phạm Điện Suý ( Phạm Ngũ Lão ) thì học vấn biểu hiện ở câu thơ , nào phải riêng nghề võ . Thế mà dùng binh tinh nhuệ , hễ đánh là thắng , hễ tấn công là chiếm được , người xưa cũng không ai có thể qua nổi các ông
12. Đền Ủng (Phù Ủng, Ân Thi, Hưng Yên) - nơi thờ tướng quân Phạm Ngũ Lão.
13. Tiết 36 - Đọc văn: TỎ LÒNG (Phạm Ngũ Lão) I. Tìm hiểu chung - Phạm Ngũ Lão (1255 - 1320) 1.Tác giả - Quê quán: Làng Phù Ủng - Huyện Đường Hào - Tỉnh Hưng Yên * Cuộc đời: - Xuất thân: từ tầng lớp bình dân * Sự nghiệp sáng tác: - Con người: văn võ song toàn, có công lớn trong hai cuộc kháng chiến chống quân Nguyên - Mông (lần 2, 3) -> Được nhân dân kính trọng, vua Trần nể phục, tin dụng. - Số lượng tác phẩmEm đểbiết lại gìkhông về sự nhiều, hiện còn lại 2 bài thơ: nghiệp sáng tác của + Tỏ lòng – (Thuật hoài) + Tỏ lòng – (Thuậtvị danh hoài) tướng này ? + Viếng thượng tướng quốc công Hưng Đạo Đại Vương (Vãn Thượng tướng quốc công Hưng Đạo Đại Vương)
14. Tiết 36 - Đọc văn: TỎ LÒNG (Phạm Ngũ Lão) Hoành sóc giang sơn kháp kỉ thu, I. Tìm hiểu chung Phiên âm Tam quân tì hổ khí thôn ngưu. 1.Tác giả Nam nhi vị liễu công danh trái, Tu thính nhân gian thuyết Vũ hầu. 2.Tác phẩm Dịch nghĩa Nguyên tác Cầm ngang ngọn giáo gìn giữ non sông đã mấy thu, Ba quân như hổ báo, khí thế hùng dũng nuốt trôi trâu. Thân nam nhi mà chưa trả xong nợ công danh, Thì luống thẹn thùng khi nghe người đời kể chuyện Vũ hầu. Múa giáo non sông trải mấy thu, Ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu. Dịch thơ Công danh nam tử còn vương nợ, Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ hầu. (Bùi Văn Nguyên dịch)
15. Tiết 36 - Đọc văn: TỎ LÒNG (Phạm Ngũ Lão) THẢO LUẬN: I. Tìm hiểu chung 1.Tác giả 2.Tác phẩm Trình bày những hiểu biết của các em về bài thơ theo mẫu sau?
16. - Hoàn cảnh sáng tác Ước đoán: Bài thơ ra đời trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên- Mông lần 2. (1258) -Thể thơ Thất ngôn tứ tuyệt Đường luật, viết bằng chữ Hán
17. - Nhan đề “Thuật hoài”: Thuật: kể, bày tỏ Hoài: nỗi lòng, hoài bão => Bày tỏ khát vọng, hoài bão, chí hướng trong lòng. - Bố cục + 2 câu đầu: Hình tượng người anh hùng của thời đại và khí thế của ba quân thời Trần. + 2 câu sau: Quan niệm về chí nam nhi và nỗi lòng của nhà thơ.
18. Tiết 36 - Đọc văn: TỎ LÒNG (Phạm Ngũ Lão) I. Tìm hiểu chung II. Đọc - hiểu văn bản 1. Hai câu đầu Phiên âm Dịch thơ Hoành Hoành sóc giang sơn kháp kỷ thu, Múa Múa giáo giáo non sông trải mấy thu, Tam quân tì hổ khí thôn ngưu. Ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu. - Hành động: hoành sóc - (cầm ngang - Múa giáo: gợi sự thuần thục, của nghề ngọn giáo) cung kiếm, có chút phô trương, biểu diễn - Tư thế: chủ động, hiên ngang, oai phong, sẵn sàng chiến đấu Trong câu thơ 1, hình - Không gian:tượng “giang consơn” người - đất nước hiện Không gian rộng, lớn lao, kì vĩ. Hìnhlên vớiảnh hành con người động vàấy tư - Thời gian: “kháp kỉ thu” - mấy mùa thu đượcthế nào đặt? trong (bằng không từ ngữ Thời gian ước lệ, dài lâu, không gian, thờinào)? gian nào? hạn định. => Vẻ đẹp của người anh hùng thời Trần: chủ động, hiên ngang oai phong, lẫm liệt sánh ngang cùng trời đất, bền bỉ theo thời gian
19. Tiết 36 - Đọc văn: TỎ LÒNG (Phạm Ngũ Lão) I. Tìm hiểu chung II. Đọc - hiểu văn bản 1. Hai câu đầu Phiên âm Dịch thơ Hoành Hoành sócsóc giang sơn kháp kỷ thu, MúaMúa giáo non sông trải mấy thu, Tam quân tì hổ khíKhí thôn thôn ngưu. ngưu Ba quân khí mạnh nuốtNuốt trôi trôi trâu. trâu - Tam quân: ba quân (tiền, trung, hậu quân; thủy, bộ, kị binh) -> Quân đội nhà Trần - Sức mạnh của tam quân như hổ báo, - Sức mạnh của ba quân nuốt trôi cả trâu lấn át cảTam sao quânngưu là gì? Tam - Nghệ thuật: so sánh ẩn dụ; phóngỞ câu đại thơ (thậm thứ hai xưng, này ) quânCụm được từ nào hiểu đặc như tả sức tác giả đã sử dụng biện -> Tô đậm mạnh,sứcthế mạnh nào? khí vậtthế chất của và pháptinh thầnnghệ củathuật quân nào? đội nhà Trần. quân đội nhà Trần? Có tác dụng gì? => Sức mạnh như vũ bão, khí thế bách chiến bách thắng của quân đội thời Trần tràn đầy hào khí Đông A
20. Tiết 36 - Đọc văn: TỎ LÒNG (Phạm Ngũ Lão) I. Tìm hiểu chung II. Đọc - hiểu văn bản 1. Hai câu đầu Vậy, em hiểu Hào khí Haøo khí ÑoângĐông AA là gì? Nó được biểu hiện như nào Taâm hoàn, khí phaùch daân toäc thôøi Traàn: trong 2 câu thơ đầu? + Tö töôûng ñoäc laäp töï cöôøng, töï haøo daân toäc. + Ý chí quyeát chieán, quyeát thaéng keû thuø xaâm löôïc. Ñaây coøn laø loái chôi chöõ : chöõ “Ñoâng” + boä A = chöõ “Traàn” Haøo khí Ñoâng A : Haøo khí thôøi Traàn
21. Lịch sử Việt Nam bằng tranh Đại thắng trên sông Bạch Đằng 1288
22. Lịch sửLịch Việt sử Việt Nam Nam bằng bằng tranh tranh Trận Tây Kết ­ Hưng Đạo Vương chém đầu Toa Đô
23. Lịch sử Việt Nam bằng tranh Trận Biên giới: Phạm Ngũ Lão cùng các tướng phục kích Thoát Hoan
24. Tiết 36 - Đọc văn: TỎ LÒNG (Phạm Ngũ Lão) Hình ảnh một tráng sĩ lồng trong hình I. Tìm hiểu chung ảnh ba quân, dân tộc, đậm chất sử thi 1.Tác giả hùng tráng, mang hào khí Đông A 2.Tác phẩm II. Đọc - hiểu văn bản 1. Hai câu đầu
25. Tiết 36 - Đọc văn: TỎ LÒNG (Phạm Ngũ Lão) b. Hai câu cuối: Phiên âm Dịch thơ NamNam nhi nhi vị liễu côngCông danh danh trái, trái Công danh nam tử còn vương nợ, Tu thính nhân gian thuyết Vũ Hầu. Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ hầu. Em có thể đọc - Nam nhi: người làm trai trong thiên hạ một vài câu thơ Hai câu thơ cuối hoặc ca dao nói - Công danh trái: món nợ công danh đã thể hiện quan đến chí làm trai ? niệm, nỗi lòng => Quan niệm(tâm sự ) gì củaLập công: đem lại cuộc sống ấm no cho đất nước về chí làm traitác giả? Lập danh: để lại tiếng thơm cho muôn đời sau Khát vọng cao đẹp của người quân tử, rất tích cực, phù hợp với mọi thời đại
26. Tiết 36 - Đọc văn: TỎ LÒNG (Phạm Ngũ Lão) b. Hai câu cuối: Phiên âm Dịch thơ Nam nhi vị liễu công danh trái Công danh nam tử còn vương nợ, Tu thính nhân gian thuyết Vũ Hầu Luống thẹnthẹn tai nghe chuyện VũVũ hầu hầu. - Tu (thẹn): xấu hổ, thẹn thùng - Vũ Hầu: Gia Cát Lượng Theo em: thẹn là gì? (nhân vật kì tài thời Tam Quốc, một Vũ hầu là ai? Em bậc trung quân, có công giúp Lưu biết gì về nhân vật Bị thống nhất nhà Hán) này?
27. Tiết 36 - Đọc văn: TỎ LÒNG (Phạm Ngũ Lão) b. Hai câu cuối: THẢO LUẬN Nỗi thẹn Vì chưa bằng Vũ Vì chưa trả xong hầu ­ Vì sao tác giảnợ nướccảm thấy thẹn với Vũ hầu? Thể hiện: sự khiêm- Nhận xétThể về conhiện: người một khát tốn, khiêm nhường Phạm Ngũvọng Lão được qua cống nỗi hiến thẹn đó? Nỗi thẹn nâng cao phẩm giá, nhân cách của tác giả: đó chính là sự chân thành, đức độ, là cái tâm cái tài của Phạm Ngũ Lão - của con người thời Trần 28
28. Tiết 36- Đọc văn: TỎ LÒNG (Phạm Ngũ Lão) Qua lời thơ “ Tỏ I.Tìm hiểu chung lòng” em thấy hình 1.Tác giả ảnh người trai đời 2.Tác phẩm Trần mang những vẻ đẹp gì? II. Đọc - hiểu văn bản Vẻ 1. Hai câu đầu: đẹp 2. Hai câu cuối: - Ý chí - Quyết tâm - Trách nhiệm - Khát vọng (hoài bão)
29. Tiết 36 - Đọc văn: TỎ LÒNG (Phạm Ngũ Lão) I. Tìm hiểu chung Nội dung 1.Tác giả 2.Tác phẩm - Bài thơ khắc họaEm đượchãy tóm vẻ tắtđẹp một của con người có sức mạnh,cách ngắn có lí gọn tưởng nhất vàvề nhân II. Đọc - hiểu văn bản cách cao cả cùngnội khí dung thế vàhào nghệ hùng thuật của thời 1. Hai câu đầu đại Đông A. bài thơ? 2. Hai câu cuối III. Tổng kết Nghệ thuật 1. Nội dung - “Tỏ lòng” là bài thơ Đường luật đạt tới độ 2. Nghệ thuật súc tích cao bởi: + Nghệ thuật so sánh, bút pháp khoa trương, phóng đại. + Cách thể hiện khéo léo, chân thực mà sâu sắc .
30. - Từ hình ảnh người trai thời Trần, em có nhận xét gì về những hình ảnh sau đây của tuổi trẻ hiện nay? Những hình ảnh này giúp em hiểu gì về cuộc sống? Về bản thân?
31. Những hình ảnh này giúp em hiểu gì về cuộc sống? Về bản thân?
32. Tiết 36 - Đọc văn: TỎ LÒNG (Phạm Ngũ Lão) I. Tìm hiểu chung 1.Tác giả Bản thân em thấy mình cần có suy ­ Sống phải có trách nhiệm, có hoài bão, ước 2.Tác phẩm mơ vànghĩ biết vàmơ hành ước nhữngđộng như điều thế lớn nào lao để II. Đọc-hiểu văn bản cống hiến một phần sức lực của 1. Hai câu đầu ­ Nỗ lựcmình hết đối mình với đất(học nước tập, trongrèn luyện thời đại ) để 2. Hai câu cuối thực hiệnngày ước nay? mơ hoài bão ấy III. Tổng kết ­ Khi Tổ quốc cần, sẵn sàng lên đường để 1. Nội dung bảo vệ đất nước (đâu cần thanh niên có ) 2. Nghệ thuật - Hướng tới lý tưởng sống của thanh niên thời nay: Tâm sáng - trí trong - hoài bão lớn
33. Hãy chung tay vì cộng đồng để xây dựng một đất nước giàu đẹp, văn minh “Phải biết gắn bó và san sẻ Phải biết hóa thân cho dáng hình xứ sở Làm nên đất nước muôn đời.” (Nguyễn Khoa Điềm)
34. Tiết 36 - Đọc văn: TỎ LÒNG (Phạm Ngũ Lão) I. Tìm hiểu chung Củng cố: BaøiBaøi taäptaäp traéctraéc nghieämnghieäm 1.Tác giả ChoïnChoïn ñaùpñaùp aùnaùn maømaø emem chocho laølaø ñuùngñuùng nhaátnhaát 2.Tác phẩm chocho töøngtöøng caâucaâu hoûihoûi döôùidöôùi ñaâyñaây :: II. Đọc - hiểu văn bản CaâuCaâu 11:: ChuûChuû theåtheå tröõtröõ tìnhtình cuûacuûa ““ToûToû loøngloøng”” laø:laø: 1. Hai câu đầu 2. Hai câu cuối AA MoätMoät nhaønhaø nhonho III. Tổng kết 1. Nội dung BB MoätMoät nhaønhaø sö.sö. 2. Nghệ thuật C CC MoätMoät vòvò töôùngtöôùng
35. Tiết 36 - Đọc văn: TỎ LÒNG (Phạm Ngũ Lão) I. Tìm hiểu chung Củng cố: BaøiBaøi taäptaäp traéctraéc nghieämnghieäm 1.Tác giả ChoïnChoïn ñaùpñaùp aùnaùn maømaø emem chocho laølaø ñuùngñuùng nhaátnhaát 2.Tác phẩm chocho töøngtöøng caâucaâu hoûihoûi döôùidöôùi ñaâyñaây :: II. Đọc - hiểu văn bản CaâuCaâu 11:: ChuûChuû theåtheå tröõtröõ tìnhtình cuûacuûa ““ToûToû loøngloøng”” laø:laø: 1.Đọc - hiểu khái quát 2.Đọc - hiểu chi tiết CaâuCaâu 22:: HìnhHình aûnhaûnh ““HoaønhHoaønh soùcsoùc”” theåtheå hieänhieän :: III. Tổng kết A. Khí theá suïc soâi. 1. Nội dung 2. Nghệ thuật BB. Tö theá hieân ngang. C. Loøng can ñaûm.
36. Tiết 36- Đọc văn: TỎ LÒNG (Phạm Ngũ Lão) I. Tìm hiểu chung Củng cố: BaøiBaøi taäptaäp traéctraéc nghieämnghieäm 1.Tác giả 2.Tác phẩm ChoïnChoïn ñaùpñaùp aùnaùn maømaø emem chocho laølaø ñuùngñuùng nhaátnhaát II. Đọc - hiểu văn bản chocho töøngtöøng caâucaâu hoûihoûi döôùidöôùi ñaâyñaây :: 1.Đọc - hiểu khái quát CaâuCaâu 11:: ChuûChuû theåtheå tröõtröõ tìnhtình cuûacuûa ““ToûToû loøngloøng”” laø:laø: 2.Đọc - hiểu chi tiết CaâuCaâu 22:: HìnhHình aûnhaûnh ““HoaønhHoaønh soùcsoùc”” theåtheå hieänhieän :: III. Tổng kết CaâuCaâu 33:: CCụụmm ttừừ ““khíkhí mạnhmạnh nuốtnuốt trôitrôi trâutrâu”” 1. Nội dung đượ c hihiểểuu laø:laø: 2. Nghệ thuật A. Khí phách hiên ngang BB. Khí phách anh hùng C. Khí phách lão luyện
37. Tiết 36 - Đọc văn: TỎ LÒNG (Phạm Ngũ Lão) I. Tìm hiểu chung Dặn dò 1.Tác giả 2.Tác phẩm - Học thuộc lòng bài thơ Tỏ lòng (cả II. Đọc - hiểu văn bản phiên âm, dịch nghĩa và dịch thơ) 1.Đọc - hiểu khái quát 2.Đọc - hiểu chi tiết - Nắm được tiểu sử tác giả, cảm nhận III. Tổng kết được giá trị bài thơ, phát huy lý tưởng 1. Nội dung sống cao đẹp 2. Nghệ thuật - Soạn bài:Cảnh ngày hè của Nguyễn Trãi