Bài giảng Ngữ văn lớp 10 - Đọc văn: Chiến thắng Mtao-Mxây (Trích sử thi Đăm Săn) - Trường THPT Kim Thành

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn lớp 10 - Đọc văn: Chiến thắng Mtao-Mxây (Trích sử thi Đăm Săn) - Trường THPT Kim Thành

1. Trường THPT Kim Thành NGỮ VĂN 10
2. Không gian văn hóa cồng chiêng Trải dài trên 5 tỉnh Tây Nguyên: Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk, Đắk Nông và Lâm Đồng. Chủ thể của không gian văn hóa này gồm nhiều dân tộc khác nhau: Êđê, Jarai, Ba Na, Mạ, Lặc • Không gian văn hóa Cồng Chiêng Tây Nguyên bao gồm các yếu tố bộ phận sau: cồng chiêng, các bản nhạc tấu bằng cồng chiêng, những người chơi cồng chiêng, các lễ hội có sử dụng cồng chiêng (Lễ mừng lúa mới, Lễ cúng Bến nước ), những địa điểm tổ chức các lễ hội đó (nhà dài, nhà rông, nhà gươl, rẫy, bến nước, nhà mồ, các khu rừng cạnh các buôn làng Tây Nguyên, ), v.v. • Được UNESCO công nhận là kiệt tác truyền khẩu và di sản văn hóa phi vật thể nhân loại vào ngày 15/11/2005.
3. I. Thể loại sử thi dân gian Việt Nam 1. Giới thiêu thể loại sử thi - Thể loại: Tự sự - Phân loại: Có hai loại sử thi + Sử thi thần thoại ( VD: Đẻ đất đẻ nước của dân tộc Mường, Cây nêu thần của dân tộc H mông ) + Sử thi anh hùng ( VD: Đăm săn, Xinh nhã của dân tộc Ê đê, Đăm noi của dân tộc Ba na ) - Nội dung: Phản ánh những sự kiện quan trọng của cộng đồng - Hình thức: Viết bằng văn xuôi hoặc văn vần
4. 2. Sử thi: Đăm săn - Tiêu biểu cho loại sử thi anh hùng của người Ê đê ( Tây nguyên ) - Nội dung ( SGK )
5. 3. Vị trí đoạn trích - Đăm Săn đánh Mtao Mxay cứu vợ về 4. Bố cục - Phần 1: Từ đầu đến bêu ngoài đường: Cuộc chiến giữa ĐS và Mtao Mxay - Phần 2: Tiếp đến họ đến bãi ngoài làng, rồi vào làng: Cảnh ĐS cùng nô lệ ra về sau chiến thắng. - Phần 3: Còn lại: Cảnh ĐS ăn mừng chiến thắng
6. II. ĐỌC HIỂUII. ĐỌC HIỂU 1. Cuộc giao chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxây a.Nguyên nhân xảy ra cuộc chiến b. Diễn biến cuộc chiến
7. THẢO LUẬN NHÓM Nêu diễn biến và kết quả cuộc chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxây? NHÓM HIỆP 1 1 2 2 3 3 4 4
8. THẢO LUẬN NHÓM Nêu diễn biến cuộc chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxây? NHÓM HIỆP 1 1 2 2 2:2:2:3:2:2:2:2:2:401638070414420921545639021327232457065155263343310003443415493237351250452552195817362253204829054730184610284159080111 3 3 4 4
9. b.Diễn biến cuộc chiến Hiệp 1 ĐĂM SĂN MTAO MXÂY -Khiêu khích để Mtao Mxây - Bị khích, múa “khiên kêu lạch múa trước. xạch như quả mướp khô” -Khoe khoang, khoác lác, tự xem -Bình tĩnh, thản nhiên, mỉa mình là tướng quen đánh trận, xéo nát mai xem khả năng của đối thủ đất đai thiên hạ. => Chủ động, tự tin. => Kém cỏi, tự cao, tự đại
10. b.Diễn biến cuộc chiến Hiệp 2 ĐĂM SĂN MTAO MXÂY - Múa khiên tài giỏi (vừa khỏe - Hốt hoảng bỏ chạy, bước cao vừa đẹp) * bước thấp.Chém ĐS nhưng trượt chỉ trúng chão cột trâu. -Được miếng trầu của Hơ Nhị tiếp - Cầu cứu Hơ Nhị ném trầu. sức ->càng mạnh thêm lên.* => Nhanh nhẹn, mạnh mẽ. => Yếu sức, hèn hạ.
11. b.Diễn biến cuộc chiến Hiệp 3 ĐĂM SĂN MTAO MXÂY Múa khiên đuổi theo Mtao Mxây đâm mãi vẫn không Vừa chạy vừa chống đỡ thủng được y. Cuộc chiến giằng co, quyết liệt
12. b.Diễn biến cuộc chiến Hiệp 4 ĐĂM SĂN MTAO MXÂY - Cầu cứu ông Trời -> được - Giáp sắt trở thành vô dụng. ông Trời mách nước ném chày ( rơi loảng xoảng) vành vào tai MM* -Tháo chạy, cùng đường, ngã lăn - Rượt đuổi, hỏi tội cướp vợ, xuống đất, cầu xin tha mạng. Bị giết và chặt đầu bêu ngoài giết chết đường. => chiến thắng, xứng đáng là => thất bại thảm hại, ê chề. một anh hùng.
13.  THẦN LINH  ĐĂM SĂN NHÂN DÂN
14. b.Diễn biến cuộc chiến ĐĂM SĂN MTAO MXÂY Kiên quyết thách đấu với MM Tần ngần, do dự, đắn đo Múa kém cỏi, khiên kêu lạch Múa khiên vừa đẹp, vừa giỏi xạch như quả mướp khô Đâm trúng MM nhưng Chém ĐS trượt, chỉ trúng không thủng chão cột trâu Ném chày mòn vào vành tai MM Giáp sắt rơi loảng xoảng Tháo chạy, ngã lăn ra đất, van xin Cắt đầu MM bêu ngoài đường
15. b.Diễn biến cuộc chiến ĐĂM SĂN MTAO MXÂY Kiên quyết thách đấu với MM Tần ngần, do dự, đắn đo Múa khiên vừa đẹp, vừa giỏi Múa khiên kém cỏi “ kêu lạch xạch như quả mướp khô” Đâm trúng Mtao Mxây nhưng Chém ĐS trượt chỉ trúng chão không thủng cột trâu Ném chày mòn vào vành tai Giáp sắt rơi loảng xoảng Cắt đầu MM bêu ngoài đường Tháo chạy, ngã lăn ra đất, van xin
16. c.Kết quả cuộc chiến: ĐĂM SĂN MTAO MXÂY Chủ động, dũng cảm, Thụ động, hèn nhát, chiến thắng thất bại Chính nghĩa, cái Phi nghĩa, cái ác bị phê thiện được ngợi ca. phán.
17. 2.Hình tượng Đăm Săn trong tiệc ăn mừng chiến thắng a.Cuộc đối thoại giữa Đăm Săn với tôi tớ, dân làng Mtao Mxây -Ba lần đối thoại: Dân làng Mtao Mxây tình nguyện, nể trọng, kính phục theo Đăm Săn Đăm Săn đã thu phục được lòng dân
18. 2.Hình tượng Đăm Săn trong tiệc ăn mừng chiến thắng a.Cuộc đối thoại giữa Đăm Săn với tôi tớ, dân làng Mtao Mxây *Hình ảnh đoàn người trở về Đoàn người đông như bầy cà tong, đặc như bầy thiêu thân, ùn ùn như kiến như mối . Tôi tớ mang của cải về nhiều như ong đi chuyển nước, như vò vẽ đi chuyển hoa, như bầy trai gái đi giếng làng cõng nước.
19. 2.Hình tượng Đăm Săn trong tiệc ăn mừng chiến thắng a.Cuộc đối thoại giữa Đăm Săn với tôi tớ, dân làng Mtao Mxây *Hình ảnh đoàn người trở về: đông đúc, dân làng khắp mọi nơi, các tù trưởng khác cũng đến.
20. 2.Hình tượng Đăm Săn trong tiệc ăn mừng chiến thắng a.Cuộc đối thoại giữa Đăm Săn với tôi tớ, dân làng Mtao Mxây Lòng mến phục, thái độ tin tưởng tuyệt đối mà mọi người dành cho Đăm Săn
21. 2.Hình tượng Đăm Săn trong tiệc ăn mừng chiến thắng b.Quang cảnh Đăm Săn ăn mừng chiến thắng: Ơ các con, ơ các con, hãy đi lấy rượu bắt trâu! Rượu năm ché, trâu dâng một con để cúng thần, cáo tổ tiên, cầu sức khỏe cho ta mới đi đánh kẻ thù, bắt tù binh, xéo nát đất đai một tù trưởng nhà giàu về. Rượu bảy ché, trâu bảy con để dâng thần, cầu cho ta bình yên vô sự, nạn khỏi tai qua, lớn lên như sông nước, cao lên như cây rừng, không ai bì kịp. Hỡi anh em trong nhà, hỡi bà con trong làng, xin mời tất cả đến với ta!
22. 2.Hình tượng Đăm Săn trong tiệc ăn mừng chiến thắng b.Quang cảnh Đăm Săn ăn mừng chiến thắng: Thế là, bà con xem, nhà Đăm Săn đông nghịt khách, tôi tớ chật ních cả nhà ngoài. Các khách tù trưởng đều từ phương xa đến. Chàng mở tiệc ăn uống linh đình, thịt lợn, thịt trâu ăn không ngớt, thịt lợn ăn đến cháy đen hết ống le, thịt dê ăn đến cháy đen hết ống lồ ô, máu bò máu trâu đọng đen khắp sàn hiên, dây cồng dây chiêng giăng như mạng nhện, chỉ vàng,chỉ đỏ như hoa dam piết. Cảnh đó, đời ông bác ông cậu xưa làm gì có!
23. 2.Hình tượng Đăm Săn trong tiệc ăn mừng chiến thắng b.Quang cảnh Đăm Săn ăn mừng chiến thắng: * Quang cảnh: -Vật chất: giàu có -Bạn bè: đông đúc -Tôi tớ : chật ních cả nhà -Tiệc tùng: linh đình -Âm thanh: tiếng chiêng, tiếng cồng rộn rã, vui nhộn.* => Cuộc sống thịnh vượng, giàu có, sung túc, hùng mạnh.
24. b.Quang cảnh Đăm Săn ăn mừng chiến thắng: * Hình ảnh Đăm Săn: -Trang phục: Ngực quấn chéo một tấm mền chiến, mình khoác một tấm áo chiến, tai đeo nụ, đủ giáo gươm.* -Ngoại hình: Chàng nằm trên võng, tóc thả trên sàn, hứng tóc chàng ở dưới đất là một cái nong hoa. Đôi mắt long lanh như mắt chim ghếch ăn hoa tre Bắp chân chàng to bằng cây xà ngang, bắp đùi chàng to bằng ống bễ. -Hành động: Uống không biết say, ăn không biết no, chuyện trò không biết chán. - Khí chất: Đăm Săn là một dũng tướng chắc chết mười mươi cũng không lùi bước Đăm Săn vốn đã ngang tàng từ trong bụng mẹ.
25. b.Quang cảnh Đăm Săn ăn mừng chiến thắng: * Quang cảnh: * Hình ảnh Đăm Săn: Bản lĩnh, khí phách, trí tuệ và sức vóc hơn người.
26. Ca ngợi người anh hùng Đăm Săn nổi bật giữa cộng đồng, thị tộc, không chỉ được thần linh yêu mến mà còn được nhân dân ủng hộ và tin yêu.
27. III.TỔNG KẾT 1.Nghệ thuật -Giọng văn trang trọng hào hùng, ngôn ngữ giàu hình ảnh, dùng kiểu câu cảm thán, hô ngữ, liệt kê . -Sử dụng có hiệu quả lối miêu tả song hành, đòn bẩy, thủ pháp so sánh, phóng đại, đối lập, tăng tiến . 2. Nội dung Đoạn trích khẳng định sức mạnh và ngợi ca vẻ đẹp của người anh hùng Đăm Săn – một người trọng danh dự, gắn bó với hạnh phúc gia đình và thiết tha với cuộc sống bình yên, phồn vinh của thị tộc, xứng đáng là người anh hùng mang tầm vóc sử thi của dân tộc Ê đê thời cổ đại.
28. Bài tập củng cố SỬ THI ĐĂM SĂN 01 C H A Y M O N 02 C H I E N T R A N H 03 M U A K H I E N 04 C H U E N U E 05Sli T U S U d 06 e O N G T R O I 3107 T U T R U O N G S A T  Đăm Săn thuộc thể loại sử thi nào?
29. Câu 1: Vật nào sau đây trong đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây được xem là thần kì? a. Chày b. Cồng Hlong c. Miếng trầu d.Khiên
30. Câu 2: Tại sao muốn chiến thắng Mtao Mxây mà Đăm Săn lại không nhân cơ hội đâm lén y? a.Vì sợ võ nghệ của Đăm Săn b.Vì trọng danh dự c. Vì dân làng Mtao Mxây ngăn cản d.Vì không có thời cơ thích hợp
31. Câu 3: Ở đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây, vai trò của nhân vật ông Trời trong cuộc chiến của Đăm Săn là: a.Góp phần hạn chế sức mạnh của kẻ thù đối nghịch với người anh hùng. b.Người giúp đỡ các nhân vật hiền lành, lương thiện trong lúc gian nan. c. Thể hiện uy lực của thần linh trong việc quyết định những chiến thắng của nhân vật anh hùng. d. Cố vấn, phù trợ cho nhân vật anh hùng.
32. Câu 4: Chứng mình rằng việc thần linh xuất hiện là 1 biện pháp nghệ thuật phổ biến trong nhiều thể loại tự sự dân gian. Sự trợ giúp này có làm lu mờ vai trò người anh hùng không? Chi tiết này thể hiện sự gần gũi, mật thiết giữa con người với thần linh. Đó là dấu vết của tư duy thần thoại cổ sơ, của một xã hội chưa có sự phân hóa giai cấp rạch ròi. Sự trợ giúp này không làm mờ vai trò của người anh hùng vì thần linh chỉ đóng vai trò gợi ý, cố vấn, kết quả của cuộc chiến vẫn phụ thuộc vào hành động của người anh hùng → góp phần đề cao vai trò của người anh hùng
33. Câu 5: Ở đoạn trích Chiến thắng Mtao- Mxây tác giả dân gian dành nhiều câu miêu tả cảnh ăn mừng chiến thắng hơn cảnh đổ máu trong giao tranh là vì: a. Họ không có mặt ở đó vì bận lao động sản xuất. b. Họ không am hiểu cách giao chiến giữa hai tù trưởng. c. Họ xem trọng cuộc sống thịnh vượng no đủ, sự lớn mạnh của cộng đồng. d. Họ không xem trọng cuộc giao tranh vì họ biết chắc tù trưởng của họ sẽ thắng.
34. Câu 6: Đọc đoạn văn sau: Bắp chân chàng to bằng cây xà ngang, bắp đùi chàng to bằng ống bễ, sức chàng ngang sức voi đực, hơi thở chàng ầm ầm tựa sấm dậy . Biện pháp tu từ được dùng là: a. Biện pháp so sánh b. Biện pháp phóng đại c. Biện pháp nhân hóa d. Biện pháp so sánh và phóng đại
35. Văn hóa cồng chiêng của nhân dân Ê Đê
36. Âm nhạc Tây Nguyên ( Đàn Tơ Nưng)
37. Sinh hoạt cộng đồng
38. Trang phục phổ biến của đồng bào Tây Nguyên
39. Sinh hoạt cộng đồng
40. Sinh hoạt văn hóa trong nhà rông của đồng bào các dân tộc *
41. 01 Đăm Đăm Săn Săn đã đã dùng dùng vũ vũ khí khí gì gì để tiêu diệt được kẻ thù?để tiêu diệt được kẻ thù?
42. 03 Ở hiệp đấu thứ nhất, Đăm Săn và Mtao Mxây tranh tài bằng cách nào ?
43. 04 Đăm Săn phải lấy hai người vợ của chú theo tục lệ nào của người Tây Nguyên?
44. 05 Điền vào chỗ trống:Điền vào chỗ trống: Sử Sử thi thi là là tác tác phẩm phẩm dân dân gian gian có có quy quy mô mô lớn lớn sử sử dụng dụng ngôn ngôn ngữ ngữ có có vần, vần, nhịp nhịp xây xây dựng dựng những những hình hình tượng tượng nghệ nghệ thuật thuật hoành hoành tráng, tráng, hào hào hùng hùng kể kể về về nhiều nhiều biến biến cố cố lớn lớn diễn diễn ra ra trong trong đời đời sống sống cộng cộng đồng đồng của cư dân thời cổ đạicủa cư dân thời cổ đại
45. 06 Đăm Săn đã được ai mách kế để tiêu diệt kẻ thù?
46. 07 Tên gọi khác của Mtao Mxây là gì?
47. MTAO MXÂY Bước cao bước thấp chạy hết bãi tây sang bãi đông
48. Hiệp 2 Một lần xốc tới, chàng vượt một đồi tranh. Một lần xốc tới nữa, chàng vươt một đồi lồ ô. Chàng chạy vun vút qua phía đông, vun vút qua phía tây. Chàng múa trên cao gió như bão. Chàng múa dưới thấp, gió như lốc Khi chàng múa chạy nước kiệu, quả núi ba lần rạn nứt, ba đồi tranh bật rễ ĐĂM SĂN bay tung.*
49. Chi tiết miếng trầu của Hơ Nhị ném cho Mtao Mxây nhưng lại lọt vào miệng Đăm Săn nói lên điều gì ?*
50. Chi tiết ông trời mách bảo cho Đăm Săn mang ý nghĩa gì ?*
51. ĐĂM SĂN-NGƯỜI ANH HÙNG CHIẾN TRẬN
52. Đăm Săn, ngực quấn chéo mền chiến, tai đeo nụ, đôi mắt long lanh, đầu đội khăn nhiễu ,bên mình gươm giáo. ĐĂM SĂN *