Bài giảng Ngữ văn lớp 10 - Tuần 23: Phương pháp thuyết minh - Trường THPT Đinh Tiên Hoàng

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn lớp 10 - Tuần 23: Phương pháp thuyết minh - Trường THPT Đinh Tiên Hoàng

1. KIỂM TRA BÀI CŨ Để viết một văn bản thuyết minh, cần đảm bảo những yêu cầu nào?
2. I. TÇm quan träng cña ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh II. Mét sè ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh III. Yªu cÇu ®èi víi viÖc vËn dông ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh IV. LuyÖn tËp
3. CH1:Trong 2 v¨n b¶n d­íi ®©y, em thÝch v¨n b¶n nµo h¬n? v× sao? V¨n b¶n 2 ￿ ë n­íc ta kh«ng biÕt c©y sen cã tù bao giê. ChØ biÕt ®©u ®©u còng thÊy b¹t ngµn hoa sen. Tõ miÒn nói, trung du V¨n b¶n 1 ®Õn ®ång b»ng, nhiÒu nhÊt lµ ë §ång Th¸p M­êi, vïng Sen cã nhiÒu ë n­íc ®ång tròng Hµ nam, H­ng Yªn, H¶i Phßng. Song tuyÖt nhÊt vÉn lµ sen Hå T©y, ®Æc biÖt lµ vïng §ång TrÞ, ta, xuÊt hiÖn ë rÊt Thuû Sø thuéc lµng T©y Hå( Qu¶ng B¸). B«ng sen n¬i nhiÒu tØnh ®ång ®©y rÊt lín, h­¬ng th¬m ng¸t, mçi b«ng cho tõ 90-100g b»ng. Riªng sen ë g¹o sen. Nh÷ng h¹t g¹o sen tr¾ng tinh n»m trªn nh÷ng hå T©y lµ ®Ñp nhÊt. tua hoa thanh m¶nh, mµu vµng rùc. Hoa sen th­êng në Mçi b«ng sen lín vµo lóc b×nh minh. Khi mÆt trêi cßn ch×m trong s­¬ng sím, hoa hµm tiÕu chê ®îi. Vµ khi nh÷ng tia n¾ng ®Çu cho nhiÒu g¹o sen. tiªn bõng chiÕu, hµng triÖu ®o¸ sen hång hÐ në to¶ Hoa sen th­êng në h­¬ng ng©y ngÊt c¶ mét vïng trêi. §óng lóc Êy, nh÷ng s¸ng sím, th¬m n«ng phu chèng sµo ®Èy thuyÒn l­ít trªn m¨t hå, hai tay ng¸t c¶ mét vïng. n©ng niu tõng b«ng nhÑ nhµng ®Æt vµo khoang thuyÒn. §©y còng lµ Cho ®Õn khi lßng thuyÒn ®Çy ¾p hoa, hä chèng sµo cËp bÕn, sen ®­îc ®­anhanh vÒ nhµ. Nh÷ng th«n n÷, víi ®«i kho¶ng thêi gian tay tr¾ng ngÇn, nuét nµ, bµn tay tr¸i «m chÆt ®µi hoa, thÝch hîp cho bµn tay ph¶i khÐo lÐo ®Èy nhÑ nhµng nh÷ng ngãn nh÷ng ng­êi trång taycho nh÷ng h¹t g¹o( tói h­¬ng) r¬i vµo l¸ sen lín. Sau sen ®ã dïng l¹t buéc tóm l¹i ®Ó nu«i h­¬ng.
4. CH2: Một học sinh lớp 9 trước khi quyết định đặt đơn thi vào trường THPT Đinh Tiên Hoàng, muốn em giới thiệu về trường. Em sẽ gặp phải khó khăn gì? Cách khắc phục khó khăn ấy?
5. *Tầm quan trọng của phương pháp thuyết minh - §Ó lµm tèt v¨n TM cÇn cã hiÓu biÕt ®Çy ®ñ, râ rµng, chÝnh x¸c vÒ sù vËt hiÖn t­îng - Muèn viÕt tèt v¨n b¶n thuyÕt minh, t¹o ®­îc høng thó theo dâi cho ng­êi ®äc cÇn cã c¸c ph­¬ng ph¸p TM phï hîp - Ph­¬ng ph¸p TM lu«n g¾n liÒn víi môc ®Ých TM, môc ®Ých TM ®­îc hiÖn thùc ho¸ thµnh v¨n b¶n th«ng qua c¸c PPTM
6. EM HÃY NHẮC LẠI CÁC PPTM ĐÃ HỌC THEO BẢNG SAU? PPTM Cách thức Tác dụng
7. Các PPTM Cách thức Tác dụng PP nêu Giúp người đọc hiểu A là B định nghĩa rõ đối tượng Kể ra lần lượt các Hiểu toàn diện, sâu sắc, đặc điểm, tính chât của sự vật PP liệt kê ấn tượng về nội dung TM theo trình tự Thuyết phục người đọc, nghe tin PP nêu ví dụ Dẫn ví dụ cụ thể vào điều mình nói, viết Dùng số liệu chính xác Khẳng định độ tin cậy cao PP dùng số liệu của tri thức mình cung cấp, người đọc tin vào điều mình viết So sánh các đối tượng cùng, PP so sánh hay khác loại làm bật tính chât Hiểu rõ đối tượng đặc điểm đối tượng TM PP phân loại, Chia đối tượng thành Giúp người đọc hiểu rõ từng mặt từng mặt,từng khía để hiểu đối tượng một cách đầy phân tích cạnh để lần lượt TM đủ, hệ thống
8. VÝ dô Môc ®Ých TM Ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh T¸c dông VÝ dô 1: ¤ng TrÇn C«ng lao tiÕn LiÖt kª: tªn nh÷ng träng T¨ng tÝnh thuyÕt Quèc TuÊn￿l¹i cö ng­êi tµi cña thÇn do TQT tiÕn cö phôc, ®¶m b¶o sù khÐo: TQT - Gi¶i thÝch: Vai trß cña ch©n thËt lÞch sö. TQT ®èi víi triÒu chÝnh - Gióp hiÓu râ vÊn ®Ò Lý do thay KÕt hîp ph©n tÝch vµ gi¶i LÝ gi¶i vÊn ®Ò ®æi bót danh thÝch: lÝ do trong s¸ng t¸c VÝ dô 2: “ Ba s« - Cung cÊp nh÷ng cña Ba s« vµ trong chÆng ®­êng cÇm lµ mét thi sÜ￿” hiÓu biÕt míi, bÊt bót cña Ba s« ngê vµ thó vÞ VÝ dô 3: “ Trung -Nªu sè liÖu -Søc thuyÕt phôc cao, b×nh ng­êi ta￿” CÊu t¹o cña -So s¸nh: sù thay ®æi cña ptö ®é tin cËy lín, mang tÕ bµo víi sù ph¸t triÓn cña con ng­êi, tÝnh khoa häc lín L­îng ng tö víi c¸c v× tinh tó - HÊp dÉn g©y Ên t­îng VÝ dô 4: “ Mét lo¹i - Ph©n tÝch: chia ®èi t­îng - Cung cÊp thªm Nh¹c cô ￿” h×nh nghÖ ra c¸c ph­¬ng diÖn ®Ó TM hiÓu biÕt cho ng ®äc thuËt d©n - Gi¶i thÝch : sù gi¶n dÞ mµ - C¶m nhËn s©u s¾c, gian s©u s¾c cña nh¹c cô. hiÓu râ ®èi t­îng
9. VÝ dô: Ba s« lµ bót danh ?V× sao kh«ng thÓ cho r»ng t¸c gi¶ ®· TM b»ng pp ®Þnh nghÜa - Nªu ®ịnh nghĩa ph¶i chØ ra nh÷ng g× b¶n chÊt nhÊt ®Ó ph©n biÖt ®èi t­îng - Vd trªn kh«ng thuyÕt minh b»ng pp ®Þnh nghÜa ®­îc v× c©u v¨n kh«ng nªu ra ®Æc ®iÓm b¶n chÊt ph©n biÖt Ba s« víi c¸c nhµ th¬ kh¸c
10. §Ó ph©n biÖt Ba s« víi c¸c nhµ v¨n kh¸c em sÏ viÕt l¹i c©u trªn nh­thÕ nµo? Ba s« lµ mét thi sÜ næi tiÕng cña NhËt B¶n
11. *Kết luận: C¸ch lµm trªn chØ cung cÊp thªm mét hiÓu biÕt, lµ mét tªn gäi, mét c¸ch ®Ó nhËn biÕt mµ kh«ng cã t¸c dông ph©n biÖt ®èi t­îng. -> PP chó thÝch
12. So sánh câu: “ Ba sô là bút danh” với câu: “Ba-sô là thi sĩ- người hành hương danh tiếng sống ở Nhật vào thế kỉ XVII” để thấy sự giống và khác nhau về PPTM? Phân biệt phương pháp nêu định nghĩa và phương pháp chú thích?
13. PPTM nêu định nghĩa PPTM chú thích Mô hình A là B Cấu trúc chặt chẽ, phải đưa ra Mức độ chính xác không cao, chỉ yếu tố bản chất của đối tượng nêu một tên gọi, một cách nhận biết để phân biệt với các đối tượng khác về đối tượng cùng loại Tác dụng: Đảm bảo độ Đa dạng, mềm dẻo, chính xác, tin cậy phong phú hóa cách diễn đạt
14. - Trong hai mục đích đã nêu (niềm say mê cây chuối của Ba sô và lai lịch của bút danh Ba sô) thì mục đích 1 là chủ yếu - Các ý trong đoạn văn có quan hệ nhân quả với nhau vì từ niềm say mê cây chuối (chỉ nguyên nhân) mới dẫn đến việc ra đời (chỉ kết quả) bút danh Ba sô - Mối quan hệ ấy được trình bày một cách hợp lí: vì giải thích trước sau đó đưa ra kết luận; + Sinh động: dùng cách nói hình ảnh bóng bẩy, niềm say mê cây chuối được khai thác từ nhiều khía cạnh, nhiều góc độ khác nhau.
15. * Kết luận: PPTM bằng giảng giải nguyên nhân, kết quả là PP giúp người đọc thấy rõ mối quan hệ giữa nguyên nhân và kết quả, hiện tượng và bản chất ở bên trong đối tượng.
16. T×m hiÓu môc ®Ých, ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh và hiệu quả cña vb2 vÒ hoa sen ? V¨n b¶n 2 ë n­íc ta kh«ng biÕt c©y sen cã tù bao giê. ChØ biÕt ®©u ®©u còng thÊy b¹t ngµn hoa sen. Tõ miÒn nói, trung du ®Õn ®ång b»ng, nhiÒu nhÊt lµ ë §ång Th¸p M­êi, vïng ®ång tròng Hµ nam, H­ng Yªn, H¶i Phßng. Song tuyÖt nhÊt vÉn lµ sen Hå T©y, ®Æc biÖt lµ vïng §ång TrÞ, Thuû Sø thuéc lµng T©y Hå( Qu¶ng B¸). B«ng sen n¬i ®©y rÊt lín, h­¬ng th¬m ng¸t, mçi b«ng cho tõ 90-100g g¹o sen. Nh÷ng h¹t g¹o sen tr¾ng tinh n»m trªn nh÷ng tua hoa thanh m¶nh, mµu vµng rùc. Hoa sen th­êng në vµo lóc b×nh minh. Khi mÆt trêi cßn ch×m trong s­¬ng sím, hoa hµm tiÕu chê ®îi. Vµ khi nh÷ng tia n¾ng ®Çu tiªn bõng chiÕu, hµng triÖu ®o¸ sen hång hÐ në to¶ h­¬ng ng©y ngÊt c¶ mét vïng trêi. §óng lóc Êy, nh÷ng n«ng phu chèng sµo ®Èy thuyÒn l­ít trªn m¨t hå, hai tay n©ng niu tõng b«ng nhÑ nhµng ®Æt vµo khoang thuyÒn. Cho ®Õn khi lßng thuyÒn ®Çy ¾p hoa, hä chèng sµo cËp bÕn, sen ®­îc ®­anhanh vÒ nhµ. Nh÷ng th«n n÷, víi ®«i tay tr¾ng ngÇn, nuét nµ, bµn tay tr¸i «m chÆt ®µi hoa, bµn tay ph¶i khÐo lÐo ®Èy nhÑ nhµng nh÷ng ngãn taycho nh÷ng h¹t g¹o( tói h­¬ng) r¬i vµo l¸ sen lín. Sau ®ã dïng l¹t buéc tóm l¹i ®Ó nu«i h­¬ng.
17. - Mục đích : Giới thiệu hoa sen - V¨n b¶n giíi thiÖu vÒ vÎ ®Ñp cña hoa sen, ng­êi viÕt sö dông c¸c pp : liÖt kª, gi¶ng gi¶i, ph©n tÝch , nªu vÝ dô. - Sù kÕt hîp c¸c pp t¹o cho vb sinh ®éng, hÊp dÉn; lêi v¨n tinh tÕ, gîi c¶m.
18. KÕt luËn: - C¨n cø vµo môc ®Ých TM mµ lùa chän ph­¬ng ph¸p TM phï hîp - Yêu cầu của việc vận dụng PPTM: + Không xa rời mục đích thuyết minh + Làm nổi bật bản chất và đặc trưng của sự vật, hiện tượng. + Làm người đọc, người nghe tiếp nhận dễ dàng, hứng thú
19. IV. Luyện tập: Nhóm 2: Bài tập 2 Nhóm 1: Giới thiệu nghề Bài tập 1/ T51. SGK truyền thống tỉnh Ninh Bình Nghề đá Ninh Vân
20. Cñng cè: Từ các bài học Kết cấu văn bản thuyết minh; Tính chuẩn xác, hấp dẫn của văn bản thuyết minh;PPTM, em rút ra kinh nghiệm gì để viết bài văn TM hiệu quả?