Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Bài 11: Bếp lửa

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Bài 11: Bếp lửa

1. KIEÅM TRA BAØI CUÕ “Mặt trời xuống biển như hòn lửa. Sóng đã cài then đêm sập cửa. Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi, Câu hát căng buồm cùng gió khơi.”
2. Câu hát căng buồm với gió khơi, Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời. Mặt trời đội biển nhô màu mới, Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi. Em có nhận xét gì về hình ảnh người Ngườilao động lao động? được sáng tạo với cảm hứng lãng mạn, mang niềm tin,niềm vui trước cuộc sống mới.
3. Trong ch¬ng tr×nh ng÷ v¨n Cục cục tác cục ta THCS em ®· ®îc häc bµi th¬ nµo cã hai h×nh ¶nh trªn ? Cña t¸c gi¶ nµo ? Néi dung cña bµi th¬ ? -TiÕng gµ tra- Xu©n Quúnh - ViÕt vÒ t×nh c¶m bµ, ch¸u -Em h·y ®äc nh÷ng c©u th¬ cã hai h×nh ¶nh trªn ? Trªn ®êng hµnh qu©n xa Dõng ch©n bªn xãm nhá Tay bµ khum soi trøng Giµnh tõng qu¶ ch¾t chiu Cho con gµ m¸i Êp
4. BẾP LỬA
5. I. Tìm thiÖu chung: 1. T¸c gi¶: - B»ng ViÖt tªn thËt lµ NguyÔn ViÖt- B»ng B»ng, ViÖt sinh ( 1941) n¨m -1941, Hµ T©y. Quª Hµ-? Thuéc T©yNªu . hiÓu líp biÕt nhµ cña th¬ em trvªëng nhµ th¬thµnh B»ng ViÖt? - Thuéctrong kh¸ng líp nhµ chiÕn th¬ trchèngëng thµnh Mü. trong- Tr¶i kh¸ng qua nhiÒuchiÕn c«ngchèng viÖc Mü. : lµm b¸o, ®i chiÕn trêng, biªn tËp, dÞch 2.th¬ T¸c - truyÖn.phÈm: Gi÷ c¸c chøc vô quan ? -NªuBµiträng: hoµn th¬ c¶nh Tæng®îc ra s¸ng ®êith kÝcña t¸c héi bµi n ¨th¬vm¨ n ?1963, häc Hµ khi t¸cNéi, gi¶ uû lµ viªnsinh BCHviªn ngµnh héi nhµ luËt v¨ në ViÖt LiªnNam, X«. hiÖn lµ chñ tÞch héi Liªn hiÖp - Inv¨ ntrong häc HµtËp Néi.“Hư¬ng c©y- BÕp löa ” (1968 )
6. Bµ néi t«i lµ mét phô n÷ n«ng d©n ch©n chÊt, b×nh dÞ. Víi t«i, bµ lµ hiÖn th©n cña sù cÇn cï, nhÉn n¹i vµ ®øc hy sinh “ T«i viÕt bµi th¬ BÕp löa n¨m 1963, lóc ®ang häc n¨m thø 2 §¹i häc tæng hîp Quèc gia Kiev( Ukrai na). Mïa ®«ng níc Nga rÊt l¹nh, ph¶i ®èt lß ®Ó sëi. Ngåi sëi löa, t«i bçng nhí ®Õn “ BÕp löa” quª nhµ, nhí bµ t«i, nhí ngêi nhãm bÕp. Xa bµ, xa gia ®×nh khi ®· trëng thµnh tøc lµ cã ®é lïi xa ®Ó nhí vµ suy ngÉm nh÷ng gi¸ trÞ tinh thÇn nªn bµi th¬ viÕt rÊt nhanh. ViÕt “BÕp löa, t«i chØ muèn gi·i bµy t©m tr¹ng thËt cña lßng m×nh”
7. I. Tìm hieåu chung: 1. Taùc giaû +Khổ 1: Bếp lửa khơi nguồn kỉ niệm. 2. Taùc phaåm + Năm khổ tiếp: Hồi tưởng những kỉ 3. Đọc văn bản: niệm tuổi thơ sống bên bà và hình ảnh 4.Theå loaïi: bà gắn liền với hình ảnh bếp lửa. Thô töï do + Khổ 6. Suy nghĩ về bà và cuộc đời 5. Boá cuïc: bà. II. Tìm hieåu vaên baûn + Khổ cuối: Nỗi niềm thương nhớ bà 1. Hình aûnh beáp của người cháu xa quê. löûa khôi nguoàn caûm xuùc
8. Mét bÕp löa Chờn vờnsư¬ng sím Mét bÕp löa nång ®îm Ấp iu Ch¸u thư¬ng bµ biÕt mÊy n¾ng mưa Gîi bÕp löa thùc bËp bïng trong Tõ l¸y “chên vên” sư¬ng sím Gîi c¸i mê nhoÌ cña bÕp löa trong kØ niÖm Gîi bµn tay kiªn nhÉn, khÐo lÐo Ấp iu cña ngêi nhãm löa Gîi tÊm lßng chăm chót cña bµ dµnh cho con ch¸u Gîi vÎ ®Ñp tÇn t¶o, chÞu th- H×nh ¶nh Èn dô ¬ng chÞu khã cña bµ “ biÕt mÊy n¾ng mưa” Ngêi ch¸u thư¬ng bµ v« h¹n
9. * Bài tập thảo luận: • Câu 1:Trong dòng hồi tưởng về bà có câu : • “Một bếp lửa ấp iu nồng đượm”, từ “ấp iu” gợi đến hình ảnh bàn tay người bà như thế nào ? aa.Kiên nhẫn, khéo léo. b.Vụng về thô nhám. c.Cần cù chăm chỉ. d.Mảnh mai yếu đuối
10. ? Hình ảnh “ Biết mấy nắng mưa” hay ở chỗ nào? ➢“ Biết mấy nắng mưa” là một cách nói ẩn dụ gợi ra phần nào cuộc đời vất vả, lo toan của bà. ➢Từ hình ảnh bếp lửa, liên tưởng tự nhiên đến người nhóm lửa- đến nỗi nhớ, tình thương với bà của đứa cháu đang ở xa.
11. Tình cảm bà cháu thiêng liêng ấy cứ như một dòng sông với con thuyền nhỏ chở đầy ắp những kỉ niệm mà suốt cuộc đời này chắc người cháu không bao giờ quên được và cũng chính từ đó, sức ấm và ánh sáng của bếp lửa cũng như của tình bà cháu cứ lan toả toàn bài thơ
12. Hãy tìm những câu thơ có liên quan đến hình ảnh này? “Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy” “Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay”!
13. 2. Cảm nghĩ về bà và bếp lửa:: a. Hồi tưởng những kỉ niệm tuổi thơ sống bên bà : -Thủa ấu thơ: + 4 tuổi đã quen mùi khói, +Khói hun nhèm mắt cháu, +Sống mũi còn cay. - → Cuộc sống nghèo khó với cái đói mòn mỏi của năm Ất dậu. Giọng thơ trĩu xuống nao lòng. khó quên
14. Hãy tìm những câu thơ có liên quan đến hình ảnh này? “Tu hú kêu trên những cánh đồng xa Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế! Tu hú ơi ! Chẳng đến ở cùng bà Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa?”
15. Hãy tìm những câu thơ có liên quan đến hình ảnh này? Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế Bà dạy cháu làm bà chăm cháu học
16. - Thời niên thiếu: +8 năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa +Tiếng Tu hú kêu Động từ +Bà kể chuyện những ngày ở Huế nối: Bà, + Bà bảo cháu nghe, bà dạy cháu làm, bà cháu chăm cháu học Tình cảm bà cháu quấn quýt, tấm lòng đôn hậu, tình thương bao la của bà đối với cháu.
17. Hãy tìm những câu thơ có liên quan đến hình ảnh này? Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi
18. Hãy tìm những câu thơ có liên quan đến hình ảnh này? Hàng xóm bốn bên trở về lầm lụi Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh
19. Chiến tranh tàn khốc năm Ất Dậu(1945)
20. “Năm Ất Dậu tháng ba còn nhớ mãi Giống Lạc Hồng cực trải lắm đau thương! Những thây ma thất thểu đầy đường, Rồi ngã gục không đứng lên vì đói!”
21. “Ta nhớ mãi cái thời kỳ đen tối! Quên làm sao tội lỗi kẻ xâm lăng! Quên làm sao mối thù hận khôn cùng! Quên sao được hai triệu người chết đói!” (Bàng Bá Lân).
22. * Trong những năm gian khó: Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi Lời dẫn trực tiếp Vẫn vững lòng bà dặn Bà vẫn vững lòng cháu đinh ninh trước mọi tai hoạ thử Cứ bảo nhà vẫn được bình thách. yên!” Hình ảnh người bà kháng chiến, giàu đức hi sinh, là chỗ dựa tinh thần vững chắc cho cháu.
23. * Trong những năm giặc càn. NămTrong giặcthời gianđốt làngnày, hồi cháy tưởng tàn của cháy cháu rụi về bà và bếp lửa như thế nào ? Hàng xóm bốn bên trở về lầm lụi Đỡ đần bà dựng lại túp nều tranh Vẫn vững lòng, bà dặn cháu đinh ninh: “Bố ở chiến khu, bố còn việc bố, Mày có viết thư chớ kể này kể nọ, Cứ bảo ở nhà vẫn được bình yên ! ” Rôi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen Một ngọn lửa lòng bà luôn ủ sẵn Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng
24. ? Đoạn thơ sử dụng lời dẫn. Đó là lời dẫn trực tiếp hay gián tiếp?hãy chỉ ra lời dẫn đó? ➢Đó là lời dẫn trực tiếp. ? Đoạn thơ dẫn trực tiếp lời dặn cháu của bà nhằm mục đích gì? ❖ Không chỉ giúp ta hình dung rõ giọng nói, suy nghĩ, tình cảm của bà mà còn làm sáng lên phẩm chất người bà – người mẹ Việt Nam yêu nước đầy lòng hy sinh.
25. Đoạn thơ còn sử dụng biện pháp nghệ thuật gì ? ❖ Điệp ngữ : “ Một ngọn lửa” Vì sao ở đây tác giả lại dùng từ “ngọn lửa” mà không ➢nhắcTừ hìnhlại “bếp ảnh lửa” bếp ? Ngọnlửa cụ lửa thể ở đâytĩnh có tại ý, nghĩa tương gì đối? khách quan. Theo mạch cảm xúc chuyển thành ngọn lửa trừu tượng hơn, nhiều ý nghĩa hơn. Đó là ngọn lửa của tấm lòng ấm áp của tình yêu thương, ngọn lửa của niềm tin dai dẳng và bền chặt vào cuộc kháng chiến. Đến đây bà không chỉ là người nhóm lửa, giữ lửa mà cò là người truyền lửa – Ngọn lửa của niềm tin.
26. ? Đoạn thơ đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì ? Hình ảnh bà Sử dụng - Biết mấy nắng mưa như hiện lên càng đậm điệp ngữ. - Nhóm nét hơn trong cháu Bà lận đận Qua nắng mưa Giữ thói quen dậy sớm.
27. ? Hình ảnh bếp lửa được bà nhóm lên trong đoạn này là gì ? Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm Nhóm niềm yêu thương , khoai sắn ngọt bùi Nhóm nồi xôi gạo mới sể chung vui Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ. Em hãy nêu ý nghĩa của các hình ảnh trên ?
28. ➢Bà nhóm “niềm yêu thương khoai sắn” là nhóm lên tình yêu thương chi chút dành cho con cháu ➢Bà nhóm “nồi xôi gạo mới” là nhóm lên tình yêu thương san sẻ cho bà con xóm giềng thân thuộc. ➢“Nhóm tâm tình tuổi nhỏ” là nhóm lên vẻ đẹp tâm hồn, thắp sáng ước mơ cho cháu.
29. ? Vì sao tác giả đi tới khẳng định ngợi ca: “Ôi kì lạ và thiêng liêng – bếp lửa !”? Vì bếp lửa giản dị bình thường phổ biến trong mọi gia đình Việt Nam nhung bếp lửa cũng thật cao quý kỳ diệu và thiêng liêng vì nó gắn liền với bà – người nhóm lửa, giữ lửa, truyền lửa, người tạo lên tuổi thơ của cháu. Bếp lửa trở thành một mảnh tâm hồn, một phần không thể thiếu trong đời sống tinh thần của cháu.
30. Tại sao khi nhắc đến bếp lửa là người cháu nhớ đến bà, và ngược lại, khi nhớ về bà là nhớ ngay đến hình ảnh bếp lửa ? Vì bà luôn là người nhóm lên bếp lửa mỗi sáng, mỗi chiều và suốt cả cuộc đời bà, trong mọi cảnh ngộ, từ những ngày gian khó đến những lúc yên vui. Bếp lửa là biểu hiện đầy gợi cảm về sự tảo tần ,chăm sóc, yêu tương maà bà dành cho cháu.Bếp lửa là tình bà ấm nồng, là tay bà chăm chút. Bếp lủa gắn với cuộc đời bà,gắn với tình yêu thương chi chút bà dành cho con cháu và mọi người.
31. Hãy nêu cảm nhận cuả tác giả khi đã xa quê? 3.Nỗi niềm thương nhớ bà của người cháu: -Giờ cháu đã đi xa: + Không gian, thời gian xa cách +Cuộc sống đổi thay : lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả +Vẫn luôn nhắc nhở → Tình thương nhớ về bà luôn mãnh liệt trong lòng đứa cháu.
32. Hình ảnh ngọn lửa toả sáng trong câu thơ, nó có sức truyền cảm mạnh mẽ . Ngọn ?Tại saolửa củatác giảtình sử dụng yên thương hình ,ảnh ngọn ngọn lửa lửacủa trong niềm bài tin, thơ ngọn? Nhằm lửa ấm mục đích gì ? nồng như tình bà cháu, ngọn lửa đỏ hồng soi sáng cho con đường đứa cháu→ Bà luôn nhắc cháu rằng: nơi nào có ngọn lửa, nơi đó có bà, bà sẽ luôn ở cạnh cháu. → Môt tình cảm thiêng liêng cao cả.
33. 3.Nỗi niềm thương nhớ bà của người cháu: ?Qua nội dung đã tìm hiểu, em *Ý nghĩa văn bản :Từ những kỉ niêm tuổi thơ ấm áp tình bà cháu, nhà thơ chorút ta hiểura được thêm vềbài những người bà, những người mẹ,về nhânhọc dângì? nghĩa tình. *Nghệ thuật: -*Ng Xây dựng hình ảnh thơ vừa cụ thể, gần gũi,vừa gợi nhiều lí tưởng,mang ý nghĩaHãy biểu tượngtìm nghệ. thuật sử dụng - Kết hợp nhuần nhuyễn giữa miêu tả,tự sự, nghị luận và biểu cảm. trong bài thơ?
34. III. TỔNG KẾT: * Ghi nhớ: sgk T146 Mạch cảm xúc của bài thơ bằng sơ đồ sau: Suy nghĩ về Cháu ở xa Hình ảnh Khơi nguồn Hồi tưởng kỷ bà và cuộc không bếp lửa cảm hứng niệm bên bà đời bà nguôi nhớ bà Hình ảnh Nhớ về bà KN năm 4 Bà không chỉ quen và tình tuổi,những là người Hình ảnh Bà gắn thuộc cảm của 2 năm đói khổ nhóm lửa, liền với bà cháu rồi những giữ lửa mà năm k/c của còn là người bếp lửa đất nước. truyền lửa.
35. HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ : - Học thuộc lòng bài thơ . - Nắm vững cấu trúc của bài theo dòng hồi tưởng của tác giả. - Soạn bài thơ:” Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” . - Xác định tác giả, tác phẩm,nội dung chính của bài. - Nhận xét nghệ thuật sử dụng trong bài.