Bài giảng Ngữ văn lớp 9 - Tiết học 98: Các thành phần biệt lập

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn lớp 9 - Tiết học 98: Các thành phần biệt lập

1. KIỂM TRA MIỆNG Chọn đáp án đúng ! Câu 1 :Ý nào sau đây nhận xét không đúng về khởi ngữ ? A/ Khởi ngữ là thành phần đứng trước chủ ngữ. B/ Khởi ngữ nêu lên đề tài được nói đến trong câu. C/ Có thể thêm một số quan hệ từ trước khởi ngữ. D/ Khởi ngữ là thành phần không thể thiếu trong câu.
2. KIỂM TRA MIỆNG Câu 3 : Hãy chuyển phần in đậm trong câu sau đây thành khởi ngữ. - Anh ấy làm bài cẩn thận lắm . - Về làm bài thì anh ấy cẩn thận lắm .
3. Tiết 98 : CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP I/ THÀNH PHÂN TÌNH THÁI : 1/ Ví dụ :SGK/18 a/ Với lòng mong nhớ của anh,chắc anh nghĩ rằng,con anh sẽCao chạy xô vàoa/Chắc lòng anh,sẽ ôm chặt lấy cổ anh. Nhận định của người nói đối b/Anh quay lại nhìn vớicon sự vừa việc, khe thể khẽ hiện lắc độđầu tin vừa cậy cười.Có lẽ vì khổ tâm đến nỗi không khóc được ,nên anh phải cười vậy thôi. b/Có lẽ Thấp Các từ in đậm trong những câu trên thể hiện nhận định của người nói đối với sự việc nêu ở trong câu như thế nào?
4. ? Nếu không có những từ ngữ in đâm thì nghĩa sự việc của câu chứa chúng có khác đi không ?vì sao? a/ Với lòng mong nhớ của a/ Với lòng mong nhớ của anh, anh,chắc anh nghĩ rằng,con anh anh nghĩ rằng,con anh sẽ chạy sẽ chạy xô vào lòng anh,sẽ ôm xô vào lòng anh,sẽ ôm chặt lấy chặt lấy cổ anh. cổ anh. b/Anh quay lại nhìn con vừa b/Anh quay lại nhìn con vừa khe khẽ lắc đầu vừa cười.Có lẽ khe khẽ lắc đầu vừa cười.vì khổ vì khổ tâm đên nỗi không khóc tâm đên nỗi không khóc được được ,nên anh phải cười vậy ,nên anh phải cười vậy thôi. thôi. -Ý nghĩa sự việc không thay đổi. - Vì các từ in đậm không tham gia diễn đạt ý nghĩa sự việc ,chỉ thể hiện cách nhìn sự việc của người nói.
5. Tiết 98 : CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP I/ THÀNH PHÂN TÌNH THÁI : 1/ Ví dụ :SGK/18 a/Chắc Từ phân tích trên bạn Nhận định của Cao hãy cho biết thành phần người nói đối tình thái được dùng để với sự việc, thể b/Có lẽ làm gì ? hiện độ tin cậy Thấp * Các từ in đậm không tham gia diễn đạt ý nghĩa sự việc 2/Kết luận :Thành phần tình thái được dùng để thể hiện cách dùng của người nói đối với sự việc được nói đến trong câu.
6. Lưu ý : Trong giao tiếp ngoài những yếu tố tình thái thể hiện độ tin cậy của người nói đối với sự việc được nói đến trong câu như: -Chắc hẳn ,chắc là ,chắc chắn (chỉ độ tin cậy cao) -Hình như ,dường như ,hầu như,có vẻ như (chỉ độ tin cậy thấp) -Ta còn gặp: -Những yếu tố tình thái gắn với ý kiến của người nói như :Theo tôi ,ý ông ấy ,theo anh VD:Theo anh,anh thấy sự việc như thế nào? -Những yếu tố tình thái chỉ thái độ của người nói đối với người nghe như:à , ạ ,a ,hả ,hử ,nhé ,nhỉ,đây ,đấy (đứng cuối câu) VD:Mai đi lúc 7 giờ nhé!
7. Tiết 98 : CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP II/ THÀNH PHÂN CẢM THÁN: 1 / Ví dụ :SGK/18 Các từ in đậm trong những câu a/Ồ, sao mà độ ấy vui thế . Nhờ những Dùng để bộc lộ Vui sướngtrên có chỉ sự từ ngữ nào (Kim Lân ,Làng) vật hay sư tâm lí người nói Từ những phântrong tích câutrên mà em Tiếc rẻ việc gì không b/Trời ơi ,chỉ còn có năm phút ! hãy cho biết thànhchúng phần ta hiểu cảm Các? từ in được tại sao (Nguyễn Thành Long ,Lặng lẽ SaPa) thán được dùng để làm gì? đậm được người nói kêu dùng để ồ hoặc kêu 2 / Kết luận :Thành phần cảm thán làm gì? trời ơi được dùng để bộc lộ tâm lí của người nói ( vui ,buồn ,mừng , giận, .)
8. Th¶o luËn NhËn xÐt vÒ thµnh c¸c phÇn t×nh th¸i vµ c¶m th¸n trong c©u, cã ý kiÕn cho r»ng: Hai thµnh phÇn nµy tuy kh¸c nhau vÒ c«ng dông nh- ng chóng l¹i cã nh÷ng ®Æc ®iÓm chung. Em cã ®ång ý víi ý kiÕn ®ã kh«ng? V× sao? Gîi ý: Muèn biÕt sù gièng vµ kh¸c nhau cña c¸c phÇn t×nh th¸i vµ c¶m th¸n trong c©u, cÇn dùa vµo: -C«ng dông cña tõng thµnh phÇn. - ĐÆc ®iÓm cña c¸c thµnh phÇn ®ã: cã tham gia vµo cÊu tróc ng÷ ph¸p cña c©u kh«ng? Cã tham gia vµo viÖc diÔn ®¹t nghÜa sù viÖc cña c©u kh«ng?
9. Sù gièng vµ kh¸c nhau gi÷a c¸c phÇn t×nh th¸i vµ c¶m th¸n trong c©u : * Kh¸c nhau: -Thµnh phÇn t×nh th¸i ®îc dïng ®Ó thÓ hiÖn c¸ch nh×n cña ngêi nãi ®èi víi sù viÖc ®îc nãi ®Õn trong c©u. -Thµnh phÇn c¶m th¸n ®îc dïng ®Ó béc lé t©m lý cña ngêi nãi (vui, buån, mõng, giËn ) *Gièng nhau: -ĐÒu kh«ng tham gia vµo viÖc diÔn ®¹t nghÜa sù viÖc cña c©u. -Đều không tham gia vào cấu trúc ngữ pháp của câu. →Thµnh phÇn biÖt lËp.
10. Tiết 98 : CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP II/ THÀNH PHÂN CẢM THÁN: 1 / Ví dụ :SGK/18 a/Ồ, Dùng để bộc lộ Vui sướng tâm lí người nói b/Trời ơi Tiếc rẻ 2 / Kết luận :Thành phần cảm thán được dùng để bộc lộ tâm lí của người nói ( vui ,buồn ,mừng , giận, .) - Đều không tham gia vào việc diễn đạt nghĩa sự việc của câu nên được gọi là thành phần biệt lập.
11. Tiết 98 : CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP III/ LUYỆN TẬP: Bài tập 1:Tìm các thành phần tình thái ,cảm thán trong những câu sau đây: a/ CóNhưng lẽ - Thànhcòn cái phần này nữatình mà thái. ông sợ , có lẽ còn ghê rợn hơn cả những tiếng kia nhiều. (Kim Lân , Làng ) b/Chao ôi,ôi –bắtThành gặp mộtphần con cảm người thán như . anh ta là một cơ hội hãn hữu cho sáng tác , nhưng hoàn thành sáng tác còn là một chặng đường dài. ( Nguyễn Thành Long , Lặng lẽ SaPa ) c/c/ TrongHình như giờ –phútThành cuối phần cùng tình ,không thái còn. đủ sức trăng trối lại điều gì , hình như chỉ có tình cha con là không thể chết được ,anh đưa tay vào túi , móc cây lược,đưa cho tôi và nhìn tôi một hồi lâu . (Nguyễn Quang Sáng , Chiếc lược ngà) d/Ôngd/ Chả lãonhẽ bỗng- Thành ngừng phần lại tình,ngờ thái ngợ . như lời mình không được đúng lắm .Chả nhẽ cái bọn ở làng lại đốn đến thế được . (Kim Lân , Làng )
12. Tiết 98 : CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP III/ LUYỆN TẬP: Bài tập 2 : Hãyxếp xếpnhững những từ ngữ từ ngữtheo sau trình đây tự theotăng trìnhdần độtự tintăng cậy dần (hay độ tinđộ cậychắc (hay chắn) độ chắc chắn) (Chúdường ý :nhữngnhư,hình từ nhưngữ ,cóthể vẻ hiện như cùng một mức độ tin cậy thì xếp ngang nhau .) có lẽ chắc là, dường như , chắc chắn , có lẽ,chắc hẳn ,hình như ,có vẻ như chắc là dường như,hình như ,có vẻ như chắc hẳn có lẽ chắc chắn chắc là chắc hẳn chắc chắn
13. Tiết 98 : CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP Bài tập 3: Hãy cho biết, trong số những từ có thể thay thế cho nhau trong câu sau đây ,với từ nào người nói phải chịu trách nhiệm cao nhất về độ tin cậy của sự việc do mình nóiCao ra ,với nhất từ : nàochắc trách chắn nhiệm đó thấp nhất.Tại- Từ sao chịu tác trách giả Chiếc nhiệm lược ngà (Nguyễn Quang Sáng)lại chọn từ chắc? Thấp nhất : hình như (1) Chắc Với lòng mong nhớ của anh, anh nghĩ rằng, con anh sẽ (2) hình như chạy xô vào lòng anh,sẽ (3) chắc chắn ôm chặt lấy cổ anh. •Gợi ý :Xét theo hai trường hợp:tại sao tác giả không dùng hình như hay là chắc chắn ?
14. Tiết 98 : CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP III/ LUYỆN TẬP: Bài tập 3: Cao nhất : chắc chắn - Từ chịu trách nhiệm Thấp nhất : hình như - Chọn chắc là vì : + Theo tình cảm huyết thống sự việc sẽ diễn ra như vậy . +Do thời gian và ngoại hình có thể sự việc sẽ diễn ra khác đi một chút.
15. Tiết 98 : CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP Bài tập 4 : Viết một đoạn văn ngắn nói về cảm xúc của em khi được thưởng thức một tác phẩm văn nghệ (truyện ,thơ ,phim , ảnh ,tượng ),trong đoạn văn đó có câu chứa thành phấn tình thái hoặc cảm thán . Đọc “ trong lòng mẹ” của nhà văn Nguyên Hồng, ta bắt gặp hình ảnh một em bé mồ côi bố, phải xa mẹ, sống thui thủi cô đơn giữa sự ghẻ lạnh, cay nghiệt của bà cô. Em phải chịu những ngày thàng đau khổ, tủi nhục. Nhưng trong những ngày tháng đau khổ ấy, trái tim yêu thương của em vẫn dành cho mẹ một cách đằm thắm và trọn vẹn. Cuộc gặp gỡ mẹ sau một năm trời xa cách là một niềm hạnh phúc vô bờ. Ôi, thật không gì bằng khi được sống trong vòng tay yêu thương của mẹ
16. TỔNG KẾT Đặt câu có thành phần tình thái và thành phần cảm thán! TRÒ CHƠI TIẾP SỨC ĐỘI 1 ĐỘI 2 Đặt câu có thành phần tình thái Đặt câu có thành phần cảm thán
17. HƯỚNG DẪN HỌC TẬP -Học thuộc ghi nhớ, xem lại các bài tập. -Chuẩn bị bài : Nghị luận về một sự việc ,hiện tượng đời sống . * Yêu cầu :+ Đọc trước văn bản Bệnh lề mề + Trả lời các câu hỏi trong phần tìm hiểu + Xem bài tập 1 , 2 (SGK/21).Hội ý trong tổ để làm trước hai bài tập này .(liên hệ với kiến thức Phép phân tích tổng hợp)
18. CHÚC CÁC EM HỌC TẬP TỐT !