Bài giảng Sinh học 8 - Bài 44: Thực hành tìm hiểu chức năng (liên quan đến cấu tạo) của tủy sống

Nội dung text: Bài giảng Sinh học 8 - Bài 44: Thực hành tìm hiểu chức năng (liên quan đến cấu tạo) của tủy sống

1. Bài 44: Thực hành TÌM HIỂU CHỨC NĂNG (LIÊN QUAN ĐẾN CẤU TẠO) CỦA TỦY SỐNG. I. Tìm hiểu chức II. Nghiên cứu cấu năng của tủy sống tạo của tủy sống Bài 45: DÂY THẦN KINH TỦY GV. Nguyễn Thị Ngọc ThịNgọc Bích Nguyễn GV. I. Cấu tạo của II. Chức năng của 1 dây thần kinh tủy dây thần kinh tủy
2. Bài 44: Thực hành TÌM HIỂU CHỨC NĂNG (LIÊN QUAN ĐẾN CẤU TẠO) CỦA TỦY SỐNG. I. Tìm hiểu chức năng của tủy sống: ? Mục tiêu của bài thực hành là gì? 1. MỤC TIÊU: - Tiến hành thành công các thí nghiệm quy định - Từ các kết quả quan sát được: + Nêu được chức năng của tủy sống, đồng thời phỏng dự đoán được các thành phần cấu tạo của tủy sống. ThịNgọc Bích Nguyễn GV. + Đối chiếu với cấu tạo của tủy sống qua hình vẽ để khẳng định mối quan hệ giữa cấu tạo và chức năng. 2
3. ? Phương tiện của bài thực hành gồm những gì? 2. PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC: - Mẫu vật: 1 con ếch (cóc) - Dụng cụ: + Bộ đồ mổ, giá treo ếch + Dung dịch HCl 0.3%, 1%, 3% ThịNgọc Bích Nguyễn GV. + Cốc nước lã, đĩa kính đồng hồ + Bông thấm nước 3
4. Hãy quan sát cách cầm ếch và kim GV. Nguyễn Thị Ngọc ThịNgọc Bích Nguyễn GV. 4
5. 3. NỘI DUNG VÀ CÁCH TIẾN HÀNH * Kĩ thuật hủy não để có ếch tủy: - Cầm ếch trong tay trái: + Ngón cái, ngón giữa cầm dọc 2 bên thân ếch đến ngang “ nách”. + Ngón trỏ đặt trên sống lưng ếch + 2 ngón còn lại giữ chặt 2 chân sau của ếch. - Tay phải cầm kim nhọn, đặt mũi kim sát trên da giữa sọ não. Đẩy nhẹ mũi kim sát xương sọ (chính giữa – một hố khớp đầu cổ), dựng đứng kim và xoáy ThịNgọc Bích Nguyễn GV. nhẹ (ban đầu ếch có phản ứng che mặt) - Chúc đầu ếch xuống đất, xoay mũi kim hướng về đầu để luồn kim vào phá não 5
6. Trình bày các bước tiến hành thí nghiệm? Bước 1: HS tiến hành theo nhóm (ếch đã hủy não để nguyên tủy. Bước 2: HS quan sát thí nghiệm GV biểu diễn (Cắt ngang tủy ở đôi dây thần kinh da giữa lưng 1 và 2) Bước 3: HS quan sát thí nghiệm GV GV. Nguyễn Thị Ngọc ThịNgọc Bích Nguyễn GV. biểu diễn (hủy tủy ở trên vết cắt) 6
7. Bảng 44.Thí nghiệm tìm hiểu chức năng của tủy sống Bước Điều kiện TN Cường độ và vị trí kích thích Kết quả TN TN quan sát 1 Kích thích nhẹ 1 chi sau Ếch đã bên phải bằng HCl 0.3% hủy não 1 để nguyên 2 Kích thích mạnh chi sau tủy phải đó bằng HCl 1% 3 Kích thích rất mạnh chi sau phải đó bằng HCl 3% Cắt ngang 4 Kích thích rất mạnh tủy chi sau bằng HCl 3% 2 Kích thích rất mạnh chi ThịNgọc Bích Nguyễn GV. 5 trước bằng HCl 3% Hủy tủy Kích thích rất mạnh chi 6 trước bằng HCl 3% Ở trên 7 3 Vết cắt 7 Kích thích rất mạnh chi ngang sau bằng HCl 3%
8. Tiến hành thí nghiệm: Bước 1:Ếch đã hủy não để nguyên tủy sống GV. Nguyễn Thị Ngọc ThịNgọc Bích Nguyễn GV. ThíThí nghiệmnghiệm 312 8 HCLHCL 0,3% 3%1%
9. Bảng 44.Thí nghiệm tìm hiểu chức năng của tủy sống Bước Điều kiện TN Cường độ và vị trí kích Kết quả quan TN TN thích sát 1 Kích thích nhẹ 1 chi sau Chi sau bên Ếch đã bên phải bằng HCl 0.3% phải co hủy não 1 để nguyên 2 Kích thích mạnh chi sau Co cả 2 chi sau tủy phải đó bằng HCl 1% 3 Kích thích rất mạnh chi Cả 4 chi đều co sau phải đó bằng HCl 3% GV. Nguyễn Thị Ngọc ThịNgọc Bích Nguyễn GV. 9
10. Tiến hành thí nghiệm: Bước 2: Cắt ngang tủy sống ở đôi dây thần kinh 1 và 2 (nhưng chưa hủy tủy sống) Thí nghiệm 5 HCL 3% x GV. Nguyễn Thị Ngọc ThịNgọc Bích Nguyễn GV. Thí nghiệm 4 10 HCL 3%
11. Bảng 44.Thí nghiệm tìm hiểu chức năng của tủy sống Bước Điều kiện TN Cường độ và vị trí kích Kết quả quan TN TN thích sát Ếch đã Kích thích nhẹ 1 chi sau Chi sau bên hủy não 1 bên phải bằng HCl 0.3% phải co để Kích thích mạnh chi sau Co cả 2 chi sau 1 nguyên 2 phải đó bằng HCl 1% tủy Kích thích rất mạnh chi Co cả 4 chi 3 sau phải đó bằng HCl 3% Cắt ngang Kích thích rất mạnh Cả 2 chi sau Tủy (ở đôi 4 chi sau bằng HCl 3% đều co dây TK da Cả 2 chi trước 2 giữa lưng Kích thích rất mạnh chi ThịNgọc Bích Nguyễn GV. 1 và 2) 5 trước bằng HCl 3% đều co 11
12. Tiến hành thí nghiệm: Bước 3: Đã hủy tủy sống ở trên vết cắt giữa đôi dây thần kinh 1 và 2. Thí nghiệm 6 HCL 3% GV. Nguyễn Thị Ngọc ThịNgọc Bích Nguyễn GV. Thí nghiệm 7 12 HCL 3%
13. Kết luận Bảng 44.Thí nghiệm tìm hiểu chức năng của tủy sống →ghi lại kết quả Bước Điều kiện TN Cường độ và vị trí kích Kết quả quan TN TN thích sát 1 Kích thích nhẹ 1 chi sau Chi sau bên phải Ếch đã bên phải bằng HCl 0.3% co hủy não 1 để nguyên 2 Kích thích mạnh chi sau Co cả 2 chi sau tủy phải đó bằng HCl 1% 3 Kích thích rất mạnh chi Co cả 4 chi sau phải đó bằng HCl 3% Cắt ngang 4 Kích thích rất mạnh Cả 2 chi sau đều tủy chi sau bằng HCl 3% co 2 Kích thích rất mạnh chi Cả 2 chi trước ThịNgọc Bích Nguyễn GV. 5 trước bằng HCl 3% đều co Hủy tủy Kích thích rất mạnh chi Không chi nào 6 trước bằng HCl 3% co Ở trên 13 3 Vết cắt 7 Kích thích rất mạnh chi 2 chi sau co ngang sau bằng HCl 3%
14. II. Nghiên cứu cấu tạo của tủy sống: Hãy quan sát hình 44.1 và hoàn thành bảng bên dưới : GV. Nguyễn Thị Ngọc ThịNgọc Bích Nguyễn GV. 14
15. Kết luận II. Nghiên cứu cấu tạo của tủy sống: Tủy sống Đặc điểm Vị trí Nằm trong ống xương sống (đốt sống cổ 1 đến hết đốt thắt lưng II) Hình dạng Hình trụ dài 50cm Có hai phình: cổ, thắt lưng Cấu tạo Màu sắc Màu trắng bóng ngoài Màng tủy 3 lớp: màng cứng, màng nhện, màng GV. Nguyễn Thị Ngọc ThịNgọc Bích Nguyễn GV. nuôi→ Bảo vệ và nuôi dưỡng tủy sống Chất xám Nằm trong, hình cánh bướm Cấu tạo 15 Chất trắng trong Nằm ngoài, bao quanh chất xám
16. - Cấu tạo ngoài: dạng hình trụ dài, nằm trong Kết luận ống xương sống, có 2 chỗ phình ở đoạn cổ và đoạn thắt lưng, mặt trước và sau có các rãnh dọc. * Cấu + Chất xám: nằm bên trong có tạo -Cấu dạng chữ H, cấu tạo bởi các thân của tạo của tế bào thần kinh tủy trong sống + Chất trắng: nằm bên ngoài, tập hợp từ các dây thần kinh, bao gồm dây cảm giác và dây vận động *Chức + Chất xám: là trung khu điều khiển các cử động năng phản xạ mang tính chất vô thức và bẩm sinh ThịNgọc Bích Nguyễn GV. của tủy + Chất trắng: dẫn truyền cảm giác từ bộ phận sống nhận cảm về trung ương thần kinh và dẫn truyền 16 vận động từ trung ương thần kinh đến các cơ quan phản ứng
17. Bài 45: DÂY THẦN KINH TỦY I. Cấu tạo của dây II. Chức năng của thần kinh tủy dây thần kinh tủy GV. Nguyễn Thị Ngọc ThịNgọc Bích Nguyễn GV. 17
18. Quan sát I. Cấu tạo của dây thần kinh tuỷ Đốt sống Đốt sống cổ I cổ I Tuỷ sống 50 cm Dây thần Đốt sống Kinh tuỷ Thắt lưng II Đốt sống cụt cuối Hình 44-1.Vị trí và hìnhGV. dạng Nguyễn Thị Ngọc Bích 18 của tuỷ sống
19. 5.Lỗ tủy (chứa dịch tủy) 2.Rễ sau 1.Sợi hướng tâm 3.Rễ trước 4.Sợi li tâm (4) và (1) nhập lại thành dây thần kinh tuỷ
20. Kết luận I. Cấu tạo dây thần kinh tủy: - Từ tuỷ sống phát đi 31 đôi dây thần kinh tuỷ. - Mỗi dây thần kinh tuỷ gồm: + Các bó sợi thần kinh cảm giác nối với tuỷ sống qua rễ sau (rễ cảm giác) + Các bó sợi thần kinh vận động nối với tuỷ sống qua rễ trước (rễ vận động) - Các rễ tủy đi ra khỏi lỗ gian đốt nhập lại thành dây thần kinhGV. Nguyễn tủy. Thị Ngọc Bích 21
21. 2. Chức năng của dây thần kinh tủy: Điều kiện thí nghiệm Kết quả thí nghiệm Thí nghiệm Kích thích bằng Rễ trước bên Chân sau bên HCl 1% chi sau phải bị cắt phải không co, bên phải nhưng co chân trái và hai chi trước 22
22. Điều kiện thí Kết quả thí Thí nghiệm nghiệm nghiệm Kích thích bằng Rễ sau bên trái bị Không chi nào co HCl 1% chi sau cắt cả bên trái
23. Rễ sau Rễ sau Da Rễ trước Cơ B. Cung phản xạ sinh dưỡng Sơ đồ: Cung phản xạ vận động
24. Kết luận II. Chức năng của dây thần kinh tủy: - Dẫn truyền các xung thần kinh cảm giác từ thụ quan về trung ương và dẫn truyền xung thần kinh vận động từ trung ương thần kinh đến cơ quan đáp ứng. ThịNgọc Bích Nguyễn GV. 25
25. Bài tập củng cố 1.Có 31 đôi dây thần kinh tuỷ là các dây pha gồm có các bó sợi thần kinh cảm giác (Cảm giác) và các bó sợi thần kinh vận động (Vận động) được nối với tuỷ qua rễ trước và rễ sau 2. Dây thần kinh tuỷ thuộc loại dây pha, tức vừa dẫn truyền xung thần kinh hướng tâm . vừa dẫn truyền xung thần kinh li tâm
26. 3. Trên một con ếch đã mổ để nghiên cứu rễ tủy, em Quang vô ý thúc mũi kéo làm đứt một số rễ. Bằng cắt nào em có thể phát hiện được rễ nào còn, rễ nào mất? → Để biết rễ nào còn, rễ nào mất thì tốt nhất là kích thích mạnh vào từng chi trước và lần lượt kích thích mạnh ThịNgọc Bích Nguyễn GV. từng chi sau. 27
27. Củng cố Tủy sống Chức Cấu tạo năng Trung khu Dẫn truyền Chất Chất nối các căn trắng xám điều khiển của các cứ các tủy ThịNgọc Bích Nguyễn GV. bên bên sống với ngoài trong phản xạ không nhau và điều kiện với não bộ 28
28. Củng cố Dây TK tủy Cấu tạo Chức năng (là dây pha) Rễ Rễ Rễ Rễ sau trước sau trước (dẫn (rễ (rễ (dẫn truyền ThịNgọc Bích Nguyễn GV. vận cảm truyền xung TK động) giác) xung cảm giác) TK vận 29 động)
29. Củng cố 1. Có bao AA 12 đôi. nhiêu đôi dây thần B. 16 đôi. kinh tủy? C. 31 đôi. GV. Nguyễn Thị Ngọc ThịNgọc Bích Nguyễn GV. D. 10 đôi. 30
30. Củng cố 2. Rễ A. Rễ li tâm. trước của tủy sống B. Rễ cảm giác. có tên gọi khác là CC Rễ vận động. gì? D. Rễ hướng tâm. ThịNgọc Bích Nguyễn GV. 31
31. Hướng dẫn học tiết sau: - Xem lại bài hôm nay. - Tham khảo sách giáo khoa bài 46, 47 (trang 144 →150) - Làm bài tập trên trang word đính kèm GV. Nguyễn Thị Ngọc ThịNgọc Bích Nguyễn GV. 32