Chuyên đề Một số giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả bồi dưỡng Học sinh giỏi môn Địa lý Trường THPT Thuận Hòa

Nội dung text: Chuyên đề Một số giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả bồi dưỡng Học sinh giỏi môn Địa lý Trường THPT Thuận Hòa

1. MỘT SỐ GIẢI PHÁP GÓP PHẦN NÂNG CAO HIỆU QUẢ BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI MÔN ĐỊA LÝ TRƯỜNG THPT THUẬN HÒA. Châu Thành, ngày 17 tháng 01 năm 2019. 1. Đặt vấn đề. Như chúng ta đã biết, công tác bồi dưỡng học sinh giỏi là một công tác mũi nhọn trong việc nâng cao dân trí, đào tạo nguồn lực, bồi dưỡng nhân tài của nhà trường hiện nay. Bồi dưỡng HSG là một công việc khó khăn và lâu dài, đòi hỏi tốn nhiều công sức của thầy và trò. Việc bồi dưỡng học sinh giỏi nói chung và môn Địa lý nói riêng ngày càng được nhà trường quan tâm và đẩy mạnh. Tuy nhiên, đây là một môn học có những đặc thù riêng, khác với các môn khác, nó vừa có đặc điểm của các môn tự nhiên lại mang dáng dấp của một môn xã hội. Bởi vậy mà công tác bồi dưỡng học sinh giỏi môn Địa lý đòi hỏi phải gắn liền với những đặc thù đó. 2. Thực trạng. 2.1. Thuận lợi: - Thứ nhất, được sự chỉ đạo, quan tâm, kịp thời của BGH, có những kế hoạch cụ thể, lâu dài trong công việc bồi dưỡng HSG. - Thứ hai, trường có cơ sở vật chất khang trang, trang thiết bị phục vụ tương đối đầy đủ (có 2 phòng máy vi tính, mỗi phòng 20 máy; 06 Tivi 55 inch; 12 máy chiếu; 3 đường truyền internet; có hệ thống wifi). - Thứ ba, giáo viên ôn HSG có trình độ chuyên môn vững vàng, có nhiều kinh nghiệm trong công tác bồi dưỡng HSG nhiều năm. - Thứ tư, học sinh hiếu học, yêu thích môn học, có tính tự giác cao. - Thứ năm, phụ huynh quan tâm đến chất lượng học sinh giỏi. 2.2. Khó khăn: - Thứ nhất, giáo viên dạy bồi dưỡng vừa phải dạy chính khóa, vừa phải dạy HSG nên công việc tương đối căng thẳng, việc đầu tư cho công tác bồi dưỡng HSG cũng có phần bị hạn chế.
2. - Thứ hai, học sinh vừa phải hoàn thành chương trình chính khóa, vừa phải học chương trình bồi dưỡng HSG nên cũng gây ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình ôn tập của các em. 3. Giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả bồi dưỡng học sinh giỏi môn Địa lý trường THPT Thuận Hòa. Với kinh nghiệm qua một số năm bồi dưỡng HSG, tôi xin chia sẻ một số giải pháp nhằm góp phần nâng cao hiệu quả bồi dưỡng học sinh giỏi Địa lý. 3.1.Phát hiện, định hướng và tuyển chọn học sinh giỏi Địa lý. Trong công tác bồi dưỡng HSG khâu đầu tiên là khâu tuyển chọn học sinh tôi thông qua việc trao đổi với GVCN, tiết dạy để lựa chọn những em có khả năng, có lòng đam mê, có tính sáng tạo vào đội tuyển và làm nguồn cho năm học kế tiếp. Chính vì vậy, trong quá trình giảng dạy, nhiệm vụ của tôi là để ý để phát hiện những học sinh có khả năng về môn Địa lý và đồng thời định hướng cho học sinh có khả năng ban đầu ham thích học tập bộ môn. Để làm được công việc này tôi phải lựa chọn qua các giờ học cũng như qua các bài tập, bài kiểm tra, bài thi 3.2. Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng. - Ngay từ đầu năm học, tôi có kế hoạch rõ ràng, cụ thể cho việc bồi dưỡng học sinh giỏi (ôn 2 tiết/ tuần, ôn trong 10 tuần). - Giáo viên cần phải có sự chuẩn bị, lên kế hoạch cá nhân. Việc lập kế hoạch bồi dưỡng học sinh giỏi phù hợp là một việc khó nhưng khó hơn là việc thực hiện nó một cách có hệ thống để đem lại hiệu quả cao nhất . Bởi vậy cần phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa BGH, GVCN, GVBM, PHHS, đặc biệt là sự phối hợp giữa giáo viên giảng dạy HSG và học sinh là quan trọng nhất. 3.3. Sắp xếp, bố trí thời gian bồi dưỡng. Giáo viên phải sắp xếp thời gian bồi dưỡng một cách khoa học, tránh trùng lặp về nội dung và thời gian học các môn khác của các em. Cần phải sử dụng quỹ thời gian trên lớp thật hiệu quả, bồi dưỡng hướng dẫn học sinh những vấn đề trọng
3. tâm, giải quyết những vấn đề khó, mới lạ. Yêu cầu học sinh làm việc ở nhà bằng việc ra các bài tập hoặc nêu lên vấn đề để học sinh tự giải quyết. Giáo viên yêu cầu học sinh xây dựng thời gian tự học ở nhà một cách khoa học, yêu cầu quỹ thời gian một cách hợp lý. 3.4. Sử dụng các phương pháp bồi dưỡng học sinh giỏi Việc sử dụng các phương pháp trong bồi dưỡng học sinh giỏi Địa lý phải thể hiện vai trò chủ thể của học sinh trong việc lĩnh hội tri thức, tự lực giải quyết được vấn đề đặt ra. Hay nói một cách khác, giáo viên nên sử dụng các phương pháp phát huy tính tích cực của học sinh giỏi đồng thời cũng phải kết hợp các phương pháp truyền thống để cung cấp cho học sinh những kiến thức khó và mới. Bên cạnh đó, việc sử dụng phương tiện dạy học cũng vô cùng quan trọng đòi hỏi phải kết hợp sử dụng trong quá trình lựa chọn các phương pháp để bồi dưỡng. * Bồi dưỡng học sinh giỏi bằng các dạng đề tổng hợp: Với các dạng đề tổng hợp thường được dùng để hệ thống hóa lượng kiến thức đã được học, vận dụng một cách tổng hợp để có thể giải quyết được các vấn đề phức tạp. Với cách này thì học sinh phải lựa chọn kiến thức có liên quan trong một hệ thống kiến thức Địa lý có sẵn. Bước quan trọng của giáo viên là giúp học sinh xác định được vùng kiến thức tiếp cận với các vấn đề được hỏi. Dạng đề này phải sử dụng đến nhiều mối quan hệ Địa lý để giải thích. * Không nên bồi dưỡng dạng đề tủ: Với học sinh giỏi Địa lý nếu bồi dưỡng theo dạng tủ thì không thể gọi là bồi dưỡng học sinh giỏi. Bồi dưỡng học sinh giỏi phải bồi dưỡng tri thức, bồi dưỡng khả năng tìm tòi, khám phá, bồi dưỡng kỹ năng để thành thạo trong việc phát hiện và sử dụng kiến thức. Nói cách khác là bồi dưỡng những yếu tố cơ bản để học sinh có bản lĩnh làm bài 3.5. Rèn luyện các kỹ năng Địa lý ở học sinh giỏi: Trong dạy học Địa lý, việc hình thành kỹ năng đã là quan trọng và được xem như là nội dung dạy học. Đối với việc bồi dưỡng học sinh giỏi thì kỹ năng Địa lý lại càng quan trọng hơn. Trong dạy học Địa lý có nhiều kĩ năng cần rèn luyện cho
4. các em nhưng trong việc bồi dưỡng HSG thì việc rèn luyện kĩ năng phân tích, nhận xét các bảng số liệu, nhận dạng và vẽ các biểu đồ, kĩ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam là quan trọng nhất. 3.6. Hưỡng dẫn cách tự học, bồi dưỡng khả năng tự nghiên cứu cho học sinh giỏi. - Tôi cung cấp, giới thiệu tài liệu hay, cần thiết và bổ ích cho học sinh. Hướng dẫn cụ thể nguồn tìm, ưu -nhược điểm, giải thích nội dung khó hiểu đối với mỗi tài liệu để giúp học sinh khai thác. Đồng thời, hướng dẫn xây dựng đề cương, làm bảng tóm tắt tài liệu, biết hình dung các sơ đồ, lược đồ, bảng biểu trong nghiên cứu và ghi chép tài liệu. - Thường xuyên gắn lý thuyết với thực tế trong giảng dạy, yêu cầu học sinh vận dụng kiến thức để giải thích cho hiện tượng nhìn thấy trong thực tế, thắc mắc về bất tương đồng giữa lý luận trên lớp và thực tiễn quan sát. - Tôi hướng dẫn học sinh chú trọng hình thành thói quen xây dựng kế hoạch tự học (kế hoạch dài hạn, trung hạn hay ngắn hạn ) thật hợp lý. - Yêu cầu học sinh thường xuyên tích cực, tìm tòi tài liệu nghiên cứu (ở thư viện, các hiệu sách, ở thầy, ở bạn, báo đài ). Khi nghiên cứu, phải biết lựa chọn tài liệu mình cần, xác định được mục đích, mục tiêu cụ thể, rõ ràng. Lựa chọn nội dung phải phù hợp với trình độ bản thân, vừa đảm bảo độ sâu và chiều rộng của vấn đề cần nghiên cứu. - Khi tôi giảng, tôi yêu cầu học sinh cần tập trung chú ý và tích cực tư duy về vấn đề được nghe. Song song với nghe giảng, học sinh cần có sự ghi chép và có thể ghi theo cách riêng của mình. - Tôi tiến hành cho các em học nhóm để có thể bổ sung thiếu sót, chỉnh sửa cho nhau. - Thường xuyên tự kiểm tra, đánh giá kết quả tự học của mình để thấy được cái đúng-sai, phương pháp học, kỹ năng để kịp thời điều chỉnh. 3.7. Sự phối hợp giữa các tổ chức trong trường và phụ huynh học sinh.
5. - Để hỗ trợ tốt cho công tác dưỡng học sinh giỏi có hiệu quả, bản thân tôi luôn phối hợp chặt chẽ với các bộ phận trong trường: Ban giám hiệu, Công đoàn, Đoàn thanh niên, giáo viên chủ nhiệm, giáo viên bộ môn khác,... nhằm tạo điều kiện tốt cho thầy trò trong việc bồi dưỡng. Ví dụ như: giúp tôi nắm bắt được tình hình học tập của các em, tranh thủ được sự động viên khích lệ từ Ban giám hiệu, giáo viên chủ nhiệm, chủ động hơn trong việc sắp xếp lịch ôn cho các em,... - Thường xuyên có mối liên hệ với phụ huynh các em nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho các em yên tâm ôn luyện, để các em nhận được sự động viên, khích lệ từ cha mẹ của mình... 4. Kết luận. Tóm lại, qua những năm bồi dưỡng HSG, tôi nghĩ rằng: Người thầy giáo có vai trò quyết định nhất đối với kết quả HSG, các em học sinh có vai trò quyết định trực tiếp đối với kết quả của mình; Kết quả công tác bồi dưỡng học sinh giỏi có đạt hay không, điều đó còn phụ thuộc rất lớn ở các em học học sinh. Việc bồi dưỡng học sinh giỏi giống như chúng ta ươm một mầm non. Nếu chúng ta biết rào, biết thường xuyên chăm sóc, vun xới thì mầm non sẽ xanh tốt, phát triển; mà muốn được kết quả như mong muốn thì Người thầy cần không ngừng học hỏi và tự học hỏi để nâng cao trình độ đúc rút kinh nghiệm, thường xuyên xây dựng, bổ sung nội dung còn thiếu và sáng tạo trong phương pháp dạy. Trên đây là một số giải pháp bản thân tôi đã áp dụng và đã đạt được một số kết quả khả quan. Tuy nhiên, chắc hẳn chưa phải là giải pháp tối ưu nhất và tôi rất mong nhận được sự đóng góp chân thành của các đồng nghiệp để công tác bồi dưỡng HSG của tôi đạt được kết quả khả quan hơn nữa trong kì thi học sinh giỏi sắp tới.