Bài giảng môn Lịch sử lớp 10 - Bài 17: Quá trình hình thành và phát triển của nhà nước phong kiến (từ TK X đến TK XV)

Nội dung text: Bài giảng môn Lịch sử lớp 10 - Bài 17: Quá trình hình thành và phát triển của nhà nước phong kiến (từ TK X đến TK XV)

1. “D©n ta ph¶i biÕt sö ta Cho tưêng gèc tÝch nưíc nhµ ViÖt Nam”.
2. LỊCH SỬ VIỆT NAM TỪ X – NỬA ĐẦU XIX Nội dung 1. TÌNH HÌNH CHÍNH TRỊ
3. Triều đại Thời gian Người sáng lập Quốc hiệu Kinh đô
4. Triều đại Thời gian Người sáng lập Quốc hiệu Kinh đô Ngô 939 – 965 Ngô Quyền Cổ Loa Đinh 968 – 980 Đinh Bộ Lĩnh Đại Cồ Việt Hoa Lư Lê Hoàn Tiền Lê 980 – 1009 Đại Cồ Việt Hoa Lư Lý Công Uẩn Lý 1009 – 1225 Đại Việt Thăng Long Trần 1225 – 1400 Trần Thủ Độ Đại Việt Trần Cảnh Thăng Long Hồ 1400 – 1407 Hồ Quý Ly Đại Ngu Tây Đô Lê Lợi Lê sơ 1428 – 1527 Đại Việt Thăng Long Mạc 1527 – 1592 Mạc Đăng Dung Đại Việt Thăng Long Lê Trung 1533 – 1788 Nguyễn Kim Đại Việt hưng Lê Duy Ninh Tây Đô – Đông Kinh Tây Sơn 1788 – 1802 Nguyễn Huệ Đại Việt Phú Xuân Nguyễn 1802 – 1945 Nguyễn Ánh Việt Nam Đại Nam Huế
5. Triều đại Thời gian Người sáng lập Quốc hiệu Kinh đô Ngô 939 – 965 Ngô Quyền Cổ Loa Đinh 968 – 980 Đinh Bộ Lĩnh Đại Cồ Việt Hoa Lư Tiền Lê 980 – 1009 Lê Hoàn Đại Cồ Việt Hoa Lư Lý 1009 – 1225 Lý Công Uẩn Đại Việt Thăng Long Trần 1225 – 1400 Trần Thủ Độ Đại Việt Thăng Long Trần Cảnh Hồ 1400 – 1407 Hồ Quý Ly Đại Ngu Tây Đô Lê sơ 1428 – 1527 Lê Lợi Đại Việt Thăng Long Mạc 1527 – 1592 Mạc Đăng Dung Đại Việt Thăng Long Lê Trung 1533 – 1788 Nguyễn Kim Đại Việt Tây Đô – Đông hưng Lê Duy Ninh Kinh Tây Sơn 1788 – 1802 Nguyễn Huệ Đại Việt Phú Xuân Nguyễn 1802 – 1945 Nguyễn Ánh Việt Nam Huế
6. N¨m 939 Cæ Loa - §«ng Anh (Hµ Néi) - N¨m 939: Ng« QuyÒn xưng Vư¬ng, ®ãng ®« ë Cæ Loa - §«ng Anh  Më ®Çu thêi k× x©y nhµ níc ®éc lËp tù chñ.
7. I. Bíc ®Çu x©y dùng nhµ níc ®éc lËp ë thÕ kØ X. - N¨m 939: Ng« QuyÒn xng V¬ng, ®ãng ®« ë Cæ Loa - §«ng Anh.  Më ®Çu thêi k× x©y nhµ níc ®éc lËp tù chñ. - N¨m 968: §inh Bé LÜnh dÑp lo¹n 12 sø qu©n, sau ®ã xưng Vư¬ng, ®Æt quèc hiÖu lµ §¹i Cå ViÖt, ®ãng ®« ë Hoa Lư-Ninh Bình. - N¨ăm 980: Nhµ TiÒn Lª ®ưîc x¸c lËp. * Tæ chøc qu©n ®éi: Qu©n ®éi ®ưîc tæ chøc chÝnh quy theo hướng “ngụ binh ư nông”  Trong thÕ kØ X, bé m¸y nhµ níc qu©n chñ chuyªn chÕ phong kiÕn s¬ khai ®· ®ưîc h×nh thµnh.
8. ChiÕu dêi ®« “ §¹i La, ë gi÷a khu vùc trêi ®Êt, cã thÕ rång cuén hæ ngåi, ë gi÷a nam b¾c ®«ng t©y, tiÖn h×nh thÕ nói s«ng sau tríc, ®Êt réng mµ b»ng ph¼ng, chç cao mµ s¸ng sña, d©n c kh«ng khæ vÒ ngËp lôt, Lý Th¸i Tæ ( 974 – 1028) mu«n vËt rÊt thÞnh mµ phån vinh, xem kh¾p níc ViÖt, chç Êy lµ n¬i h¬n c¶. Thùc lµ chç héi häp cña bèn ph¬ng, lµ n¬i thîng ®« cña kinh s mu«n ®êi” (Lý C«ng UÈn)
9. N¨m 1054 Th¨ng Long §¹i ViÖt (Hµ Néi) Hoa L (Ninh B×nh) - N¨m 1054 Lý Th¸nh T«ng ®Æt quèc hiÖu §¹i ViÖt.
10. II. Ph¸t triÓn Vµ hoµn chØnh nhµ níc phong kiÕn ë C¸C thÕ kû XI ®Õn XV. * Thêi Lý, TrÇn, Hå. Nhà Lý: 1009- 1225 - N¨m 1009: Nhµ Lý x¸c lËp. - N¨m 1010: Lý C«ng UÈn dêi ®« tõ Hoa l vÒ Th¨ng Long. - N¨m 1054 Lý Th¸nh T«ng ®Æt quèc hiÖu §¹i ViÖt. Nhà Trần: 1225 - 1400 Nhà Hồ: 1400 - 1407  Bé m¸y Nhµ nưíc qu©n chñ chuyªn chÕ phong kiÕn thêi Lý, TrÇn, Hå ®· cã bưíc ph¸t triÓn.
11. 1 1. Tổ chức bộ máy nhàtoå chöùcnướcboä maùy nhaønöôùc Lyù-Traàn, Hoà so vôùi boä maùy nhaø nöôùc thôøi Ngoâ- Ñinh- Tieàn Leâ? Thêi Ng«, §inh, TiÒn Lª S¬ ®å bé m¸y nhµ níc thêi Lý, TrÇn, Hå Vua Vua TÓ Tưíng §¹i ThÇn Ban V¨n Ban Vâ T¨ng Ban S¶nh ViÖn §µi 10 §¹o Phủ,ch©u Lé, TrÊn (An phñ sø) Phñ, huyÖn, Ch©u X· Xã quan
12. II. Ph¸t triÓn Vµ hoµn chØnh nhµ níc phong kiÕn ë C¸C thÕ kû XI ®Õn XV. * Thêi Lª: - N¨m 1428: Sau khi laät ñoå ñöôïc aùch ñoâ hoä cuûa nhaø Minh, Leâ Lôïi leân ngoâi vua. Nhaø Lª ®îc thaønh lËp. Nhà nước quân chủ mới được tổ chức theo mô hình thời Trần, Hồ - Nh÷ng n¨m 60 cña thÕ kû XV, Lª Th¸nh T«ng tiÕn hµnh mét cuéc c¶i c¸ch hµnh chÝnh lín. ?
13. S¬ ®å bé m¸y nhµ níc thêi Lª S¬ VUA 6 Boä (L¹i,LÔ,Hé,H×nh,Binh, C«ng) §Þa phư¬ng 13 §¹o thõa tuyªn ( §« ti, HiÕn Ngù sö ®µi Hµn l©m viÖn ti, Thõa ti ) Phuû Huyeän Xaõ Xã trưởng
14. Bé m¸y nhµ níc qu©n chñ chuyªn chÕ phong kiÕn Em coù nhaän xeùt nhö theá naøo veà toå chöùc boä maùy nhaø nöôùc thêi Lª ®îcthôøix©y Leâ sôdùng sau cuoäcchaët caûi caùchcheõ cuûa Leâva Thaùnhøhoµn Toâng chØnh hôn. so vôùi boä maùy nhaø nöôùc thôøi Lyù-Traàn- Hoà ? Thêi Lý, TrÇn, Hå S¬ ®å bé m¸y nhµ níc thêi Lª S¬ Vua VUA TÓ Tíng Trung ¦¬ng §¹i ThÇn 6 Boä §Þa ph¬ng S¶nh ViÖn §µi 13 §¹o thõa tuyªn §Þa ph¬ng Ngù sö ®µi Hµn l©m viÖn Phuû Lé, TrÊn (An phñ sø) Huyeän Phñ, huyÖn, Ch©u Xaõ X·
15. §¬n vÞ hµnh chÝnh: Tuyªn Quang + Thêi Lª chia ®Êt níc thµnh 13 ®¹o thõa tuyªn. Th¸i Nguyªn L¹ng S¬n Hng Ho¸ An Bang S¬n T©y (HµKinh Néi) B¾c N¨m 1054 Th¨ng Long §¹i ViÖt H¶i D¬ng S¬n Nam Thanh Ho¸ NghÖ An Lª Th¸nh T«ng ThuËn Ho¸ Qu¶ng Nam
16. Cuoäc caûi caùch cuûa Leâ Thaùnh Toâng coù muïc ñích vaø yù nghóa nhö theá naøo? MUÏC ÑÍCH: Nhaèm cuûng coá cheá ñoä quaân chuû chuyeân cheá,xaây döïng ñaát nöôùc phoàn thònh. YÙNGHÓA: - Ñaây laø cuoäc caûi caùch toaøn dieän, chaán höng ñaát nöôùc. - Quyeàn löïc cuûa nhaø nöôùc ngaøy caøng ñöôïc cuûng coá, naâng cao - Boä maùy nhaø nöôùc ngaøy caøng chaët cheõ vaø hoaøn thieän hôn.
17. SỰ SỤP ĐỔ CỦA TRIỀU LÊ SƠ. NHÀ MẠC ĐƯỢC THÀNH LẬP ▪ - Năm 1527, Mạc Đăng Dung phế truất vua Lê, lập ra triều Mạc ▪ Xây dựng chính quyền theo mô hình cũ ▪ + Tổ chức thi cử chọn nhân tài ▪ + Xây dựng quân đội mạnh ▪ + Giải quyết ruộng đất cho nông dân. ▪ ➔ Bước đầu ổn định được tình hình đất nước.
18. ĐẤT NƯỚC BỊ CHIA CẮT ⚫ Chiến tranh Nam – Bắc Triều: ⚫ Kéo dài từ 1545 - 1592 ⚫ Nhà Mạc bị lật đổ, đất nước thống nhất. ⚫ Chiến tranh Trịnh – Nguyễn: -1627 chiến tranh Trịnh – Nguyễn triều bùng nổ - 1672 chiến tranh kết thúc. Hai bên lấy sông Gianh làm giới tuyến chia cắt đất nước làm 2 đàng ( trong và ngoài) .
19. Phong trào nông dân Tây Sơn: ▪ Năm 1771, khởi nghĩa bùng nổ. 3 anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ. Ấp Tây Sơn (Bình Định). Từ một cuộc khởi nghĩa => phát triển thành một phong trào nông dân rộng lớn, thu hút đông đảo nhân dân tham gia. + Năm 1777, lật đổ được chính quyền của Chúa Nguyễn ở Đàng Trong. + Từ năm 1786 – 1788, lần lượt đánh đổ hai tập đoàn phong kiến Trịnh, Lê. Sự nghiệp thống nhất đất nước bước đầu được hoàn thành.
20. TRUNG QUỐC TRUNG QUỐC Thăng Long Thăng Long Phú Xuân Quy Nhơn Quy Nhơn Sài Gòn Sài Gòn
21. Sự thành lập nhà Tây Sơn: - Năm 1778, Nguyễn Nhạc xưng Hoàng đế (hiệu Thái Đức) → Vương triều Tây Sơn thành lập. - Năm 1788, Nguyễn Huệ lên ngôi Hoàng đế (hiệu Quang Trung), thống trị vùng đất từ Thuận Hoá trở ra Bắc => chính thức xây dựng vương triều mới.
22. a. Sự thành lập nhà Nguyễn: - Năm 1802: Nguyễn Ánh lên ngôi vua lập ra nhà Nguyễn. - Đóng đô: Phú Xuân (Huế). b. Tổ chức bộ máy nhà nước: - Trung ương: theo mô hình thời Lê sơ.( gia tăng quyền lực của vua)
23. - Xây dựng và củng cố bộ máy nhà nước dưới triều Nguyễn (Gia Long, Minh Mạng, Thiệu Trị, Tự Đức) Chính quyền Trung ương được tổ chức theo mô hình Lê sơ với sự gia tăng quyền lực của vua. - Gia Long chia cả nước thành ba vùng: Bắc thành (Bắc Bộ), Gia Định thành (Nam Bộ), và các Trực doanh (Trung Bộ), đứng đầu là Tổng trấn - Minh Mạng: năm 1831 – 1832, chia cả nước thành 30 tỉnh và một phủ Thừa Thiên. Đứng đầu mỗi tỉnh là Tổng đốc. Tuần phủ. Các phủ, huyện, châu vẫn giữ như cũ.
24. GIA BẮC THÀNH Tổng trấn LONG TRỰC DOANH GIA ĐỊNH THÀNH Tổng trấn
25. THỜI MINH MẠNG
26. ĐẠI NAM NHẤT THỐNG ĐẠI NAM NHẤT THỐNG TOÀN ĐỒ 1934
27. Tõ thÕ kØ XI ®Õn thÕ kØ XV §¹i ViÖt ®· cã nh÷ng bé luËt nµo ? S A. H×nh luËt, luËt Gia Long, Quèc triÒu h×nh luËt. S B. H×nh Thư, luËt Gia Long, Quèc triÒu h×nh luËt. § C. H×nh thư, H×nh LuËt, Quèc triÒu h×nh luËt. S D. H×nh thư, H×nh luËt, luËt Gia long.
28. II II. LUẬT PHÁP VÀ QUÂN ĐỘI Thời Lý: N¨m 1042 Vua Lý Th¸nh T«ng ban hµnh H×nh thư (bé luËt ®Çu tiªn cña lÞch sö d©n téc) Thời Trần: Hình Luật. Thời Lê sơ: Quốc triều Hình luật (Luật Hồng Đức). Thời Nguyễn: Hoàng Việt luật lệ (Luật Gia Long)
29. -Khi xa gi¸ Vua ®i qua mµ x«ng vµo hµng ngêi ®i theo th× xö téi ®å, nÕu x«ng vµo ®éi cËn vÖ th× xö téi chÐm. LÇm lì th× gi¶m mét Quèc bËc. triÒu - B¸n ruéng ®Êt ë biªn c¬ng cho ngêi ngo¹i quèc th× bÞ xö chÐm. h×nh luËt - §µo trém ®ª ®Ëp lµm thiÖt h¹i nhµ cöa, lóa m¸ th× xö ®å, lu, b¾t ®Òn tæn h¹i
30. II II. LUẬT PHÁP VÀ QUÂN ĐỘI Thời Lý: N¨m 1042 Vua Lý Th¸nh T«ng ban hµnh H×nh thư (bé luËt ®Çu tiªn cña lÞch sö d©n téc) Thời Trần: Hình Luật. Thời Lê sơ: Quốc triều Hình luật (Luật Hồng Đức). Thời Nguyễn: Hoàng Việt luật lệ (Luật Gia Long) Nội dung: - bảo vệ quyền hành của giai cấp thống trị. - bảo vệ một số quyền lợi chân chính của nhân dân và an ninh đất nước - bảo vệ các tôn ti trật tự phong kiến.
31. II QUÂN ĐỘI - Gåm: CÊm binh ( B¶o vÖ kinh thµnh) vµ qu©n chÝnh quy (Ngo¹i binh b¶o vÖ ®Êt nưíc). - TuyÓn dông theo chÕ ®é ngô binh ư n«ng. - Thời Hồ, Lê đã có một vài loại súng. Thời Nguyễn quân đội được trang bị vũ khí đầy đủ, có đại bác, súng tay, thuyền chiến.
32. III. HOẠT ĐỘNG ĐỐI NỘI VÀ ĐỐI NGOẠI * §èi néi: - Coi träng, cñng cè quèc phßng ninh ®Êt níc. - Quan t©m ®Õn ®êi sèng cña nh©n d©n. - Lu«n quan t©m ®oµn kÕt c¸c d©n téc Ýt ngêi. - Kiªn quyÕt trÊn ¸p nh÷ng kÎ t¹o ph¶n. * §èi ngoaïi: -Đối với các triều đại phương Bắc: thực hiện chính sách vừa mềm dẻo vừa cứng rắn (MÒm dÎo: triÒu cèng, nhng lu«n tù chñ d©n téc, Cøng r¾n: quyÕt t©m b¶o vÖ tæ quèc) - Đối với các nước láng giềng phía Tây và Nam: luoân giöõ moái quan heä th©n thiÖn, cã lóc x¶y ra chiÕn tranh - Triều Nguyễn: phục tùng nhà Thanh, bắt Lào và Chân Lạp phục tùng.
33. §èi ngo¹i Trung Quèc - §èi víi c¸c nưíc lín phư¬ng B¾c: Thùc hiÖn chÝnh s¸ch võa §¹i ViÖt mÒm dÎo võa cøng r¾n Lan Xang MÒm dÎo: TriÒu cèng, nhưng lu«n tù chñ d©n téc Cøng r¾n: QuyÕt t©m b¶o vÖ tæ quèc Cham Pa - §èi víi Cham Pa, Lan Xang, Ch©n L¹p: luoân giöõ moái quan heä th©n thiÖn, cã lóc x¶y ra chiÕn tranh.
34. C©u1: Ng« QuyÒn xưng Vư¬ng vµo n¨m: S A. N¨m 938 § B. N¨m 939 S C. N¨m 968 S D. N¨m 969
35. C©u 2: Nh÷ngTriÒu ®¹i ®ưîc x¸c lËp ë thÕ kØ X: S A. Ng«, §inh, Lª. S B. Ng«, §inh, Lý. § C. Ng«, §inh, TiÒn Lª. S D. Ng«, §inh, TrÇn.
36. C©u 3: Bé m¸y nhµ nưíc thêi Ng«, §inh, TiÒn Lª mang tÝnh chÊt: § A. ThÓ chÕ qu©n chñ chuyªn chÕ Trung ư¬ng tËp quyÒn s¬ khai. S B. ThÓ chÕ qu©n chñ chuyªn chÕ Trung ư¬ng tËp quyÒn cã bưíc ph¸t triÓn. S C. ThÓ chÕ qu©n chñ chuyªn chÕ Trung ư¬ng tËp quyÒn hoµn chØnh. S D. TÊt c¶ ®Òu sai
37. C©u 4: Lý Th¸nh T«ng ®Æt quèc hiÖu lµ: S A. V¹n Xu©n S B. §¹i Cå ViÖt § C. §¹i ViÖt S D. §¹i Ngu
38. Gi¶i mËt m· LÞch sö Chñ ®Ò: C¸c triÒu ®¹i phong kiÕn ViÖt Nam
39. C©u 1: Tõ thÕ kØ XI ®Õn thÕ kØ XV, lÞch sö phong kiÕn ViÖt Nam tr¶i qua nh÷ng triÒu ®¹i nµo? §¸p ¸n: TriÒu ®¹i Lý, TrÇn, Hå, Lª.
40. C©u 2: VÞ vua nµo trong nh÷ng n¨m 60 cña thÕ kØ XV ®· thùc hiÖn mét cuéc c¶i c¸ch hµnh chÝnh lín? §¸p ¸n: Vua Lª Th¸nh T«ng
41. C©u 3: Bé m¸y nhµ níc qu©n chñ chuyªn chÕ phong kiÕn ë triÒu ®¹i nµo ®îc coi lµ hoµn chØnh nhÊt? §¸p ¸n: TriÒu ®¹i nhµ Lª