Bài giảng môn Ngữ văn lớp 11 - Tiết 13+14: Đọc văn: Bài ca ngất ngưởng (Nguyễn Công Trứ)

Nội dung text: Bài giảng môn Ngữ văn lớp 11 - Tiết 13+14: Đọc văn: Bài ca ngất ngưởng (Nguyễn Công Trứ)

1. §‘’Làm trai đứng ở trong trời đất §Phải có danh gì với núi sông.” § “Năm mươi năm trước, anh hai ba § (Ngũ thập niên tiền, nhị thập tam)” § “Kiếp sau xin chớ làm người § Làm cây thông đứng giữa trời mà reo § Giữa trời vách đá cheo leo § Ai mà chịu rét thì trèo với thông” § ”Đã mang tiếng ở trong trời đất, § Phái có danh gì với núi sông” § Nguyễn Công Trứ hay nói đến công danh: § “ Tang bồng hồ thỉ nam nhi trái, § Cái công danh là cái nợ lần”.
2. • Nguyễn Công Trứ (1778- 1858) • Quê : Hà Tĩnh, xuất thân trong một gia đình nhà nho nghèo. ( Gia đình riêng: ông có một vợ chính họ Đặng và 12 người vợ lẽ, cả thảy có 12 người con trai và 14 người con gái.) • Là người học giỏi ( đỗ Giải nguyên), có tài năng và nhiệt huyết trên nhiều lĩnh vực: từ văn hoá,kinh tế đến quân sự
3. • + Là người có cá tính mạnh mẽ, không chịu sống trong khuôn khổ của đạo lí phong kiến, mà luôn vươn tới khẳng định bản ngã. • + Có nhiều thăng trầm trên đường công danh hoạn lộ nhưng rất tận tâm với công việc và hết lòng vì nước vì dân. • + Là người có công đầu với thể loại ca trù.
4. • - Hoàn cảnh sáng tác: † Bài thơ sáng tác trong thời gian ông cáo quan về ở ẩn tại quê nhà. † Thể loại : hát nói là thể tổng hợp giữa ca nhạc và thơ, có tính chất tự do thích hợp với việc thể hiện con người cá nhân. † Đề tài : thái độ sống của bản thân theo lối tự thuật. • 3. Bố cục : 2 phần † 6 câu đầu : Quảng đời làm quan của Nguyễn Công Trứ. † 13 câu tiếp : Quảng đời khi cáo quan về hưu.
5. ØNêu cảm hứng chủ đạo của bài thơ “ Bài Ca Ngất Ngưởng” ? ØEm hiểu nghĩa của từ “ngất ngưởng” là gì ? Nêu ý nghĩa từ “ngất ngưởng” trong bài thơ ? Nghĩa của từ “ ngất ngưởng” đã một phần khái quát con người có cá tính của tác giả. Em nêu suy nghĩ của em về quan niệm sống, phong cách sống của tác giả qua sự cảm nhận của em?
6. Cảm hứng chủ đạo của bài thơ. • - Cảm hứng chủ đạo của bài thơ tập trung ở từ “ ngất ngưởng”: + “ Ngất ngưởng” ở đây thể hiện một phong cách sống, một thái độ sống khác đời của một con người có cá tính, có bản lĩnh. + “ Ngất ngưỡng” là phong cách sống nhất quán của nhà thơ trong lúc làm quan và cả khi nghỉ hưu, trở về cuộc sống đời thường.
7. II. ĐỌC HiỂU VĂN BẢN • - Xem việc làm Conquan đường là gò bó,lập mấtthân tự của do nhưng vẫn chọn con đườngcác làm nhà quan. nho Vì là gì ? Dù • + Nhà thơ xem rằngviệc làmtác giả quan chốn là điềuquan kiện, là phương tiện để thể hiện truong2hoài bão mất và tàitự do,năng gò của bó mình • + Xem việc làmnhưng quan làtại để sao thực NCT hiện vẫn trách nhiệm của kẻ sĩ đối vớichọn đời chọn con đường • Vì thế mà ông đãlàm nói quan rằng: để lập thân? •“ Vũ trụ nội mạc phi phận sự” • → Mọi việc trong trời đất đều là phận sự của ông.
8. II. ĐỌC HiỂU VĂN BẢN • => Nguyễn Công Trứ khẳng định vai trò, trách nhiệm của mình với dân với nước. ØTuyên ngôn về chí làm trai của nhà thơ. Quan niệm sống là hành động. • - Nêu những việc mình đã làm ở chốn quan trường và tài năng của mình: • + Tài học(thủ khoa). • + Tài chính trị (tham tán, tổng đốc) • + Tài quân sự (thao lược) đã làm ông thành “một tay” (con người nổi tiếng) về tài trí. • → Tự hào mình là một người tài năng lỗi lạc, danh vị vẻ vang, văn võ toàn tài.
9. II. ĐỌC HiỂU VĂN BẢN • => Sự “Ngất ngưỡng” của nhà thơ thể hiện ở chỗ: nhà thơ ý thức và tự hào về tài năng lỗi lạc của mình, khác hẳn và vượt xa tầng lớp quan lại ở chốn triều trung. - Cách sống theo ý chí và sở thích cá nhân: + Cưỡi bò đeo đạc ngựa. + Đi chùa có gót tiên theo sau. + Khi ca, khi tửu, khi cắt, khi tùng → giễu đời hưởng thú phiêu diêu trần tục.
10. II. ĐỌC HiỂU VĂN BẢN • - Quan niệm sống: • Không màng đến chuyện khen chê, được mất của thế gian, hay phú quí, bần hàn sống hết mình giữa cuộc đời, khẳng định lòng trung với vua, nhấn mạnh thái độ sống ngất ngưởng. Sống ung dung yêu đời vượt thế tục nhưng một lòng trung quân. • - Thái độ sống : • + “ chẳng trái Nhạc, ” • + Nghĩa vua tôi cho trọn đạo sơ chung. • + Trong triều ai ngất ngưỡng như ông. • → khẳng định tài năng sánh ngang bậc danh tướng.
11. II. ĐỌC HiỂU VĂN BẢN • => Từ ngất ngưỡng khẳng định cách sống tự do của bậc tài tử phong lưu,không ngần ngại khẳng định cá tính của mình. Thái độ sống ngất ngưỡng đầy thách thức trước những tôn ti phép tắc khắc kỉ của XHPK. III. Tổng kết: Con người Nguyễn Công Trứ thể hiện trong hình ảnh “ngất ngưỡng”: từng làm nên sự nghiệp lớn, tâm hồn tự do phóng khoáng, bản lĩnh sống mạnh, ít nhiều có sự phá cách về quan niệm sống, vượt qua khuôn sáo khắt khe của lễ giáo phong kiến.
12. Dặn dò: