Bài giảng môn Ngữ văn lớp 11 - Tiết 15: Đọc văn: Bài ca ngắn đi trên bãi cát (Cao Bá Quát)

Nội dung text: Bài giảng môn Ngữ văn lớp 11 - Tiết 15: Đọc văn: Bài ca ngắn đi trên bãi cát (Cao Bá Quát)

1. Tiết 15- Đọc văn Bài ca ngắn đi trên bãi cát ( Cao Bá Quát)
2. I/ Tìm hiểu chung 1.Tác giả Cao Bá Quát (1809 – 1855): - Quê:Bắc Ninh, hiệu: Chu Thần - Là nhà thơ có tài năng và bản lĩnh. Ông để lại cho đời 1400 bài thơ , hơn hai chục bài văn xuôi và một số bài phú Nôm và hát nói. - Nội dung thơ Cao Bá Quát phê phán mạnh mẽ sự bảo thủ, lạc hậu của chế độ phong kiến nhà Nguyễn.
3. 2. Văn bản: - Hoàn cảnh sáng tác: Hình thành và ra đời từ những lần nhà thơ đi thi Hội qua các tỉnh miền Trung đầy cát trắng như Qủang Bình, Qủang Trị.
4. - Thể loại : + Viết bằng chữ Hán. + Thể ca. - Bố cục : 3 phần + Đọan 1: 4 câu đầu –Tâm trạng của người đi đường. + Đoạn 2 : 6 câu tiếp - thực tế cuộc đời và tâm trạng của nhà thơ. + Đoạn 3 : Còn lại - Đường cùng của kẻ sĩ và tâm trạng bi phẫn của nhà thơ.
5. II/ Đọc hiểu văn bản 1. Đọc và tái hiện hình tượng : - Đọc. - Tái hiện hình tượng : Bãi cát dài và khách bộ hành.
6. 2. Phân tích văn bản : a. Hình tượng “bãi cát dài”: - Dài - Nối tiếp nhau như vô tận. Con đường khó đi. Phải vượt qua những con đường như vậy, bất cứ ai cũng cảm thấy gian nan, mệt mỏi và thậm chí chán nản.
7. - Việc đi trên cát : + “Đi một bước như lùi một bước”. khó hơn, mệt mỏi hơn, dùng sức nhiều hơn đi trên đường đất bình thường. bãi cát dài là ẩn dụ cho cuộc đời mênh mông, rộng lớn, đầy khó khăn, gian khổ. Đường đi trên cát: con “đường đời”, không bằng phẳng, nhiều chông gai. => Dụng ý nghệ thuật của nhà thơ để gửi gắm các ý nghĩa về triết lý nhân sinh .
8. * Trước Cao Bá Quát, đã xuất hiện nhiều hình ảnh bãi cát trong thơ ca. Ví dụ: - Trong “Chinh phụ ngâm” có câu : Ôm yên gối trống đã chồn Nằm vùng cát trắng, ngủ cồn rêu xanh. Vùng cát trắng diễn tả sự gian khổ của người chinh phu. Trong “Truyện Kiều” cũng có câu ; Bốn bề bát ngát xa trông Cát vàng cồn nọ, bụi hồng dặm kia . Cát vàng diễn tả nỗi buồn và tâm trạng cô đơn của nàng Kiều.
9. “bãi cát dài” là một sáng tạo riêng, mới mẻ, độc đáo, bắt nguồn từ chính cuộc sống hiện thực của Cao Bá Quát .
10. b.Hình tượng “khách”: - Là người đang đi trên con đường cát. - Là một kẻ sĩ đang đi tìm chân lý giữa cuộc đời mờ mịt. Cuộc đời đầy bọn danh lợi chen chúc,chỉ biết tranh nhau mưu sinh và hưởng thụ.
11. + mình >< kẻ chạy theo danh lợi. + Khẳng định: không thể hoà trộn với kẻ chạy theo danh lợi, cho dù phải cô độc. Khinh thường phường danh lợi.
12. - “Khách” ngao ngán, mệt mỏi, vì : + Đường đi dài, khó khăn. + Mặt trời lặn mà vẫn phải tất tả đi. + Chán ngán cảnh mưu cầu danh lợi tầm thường.
13. -Nhà thơ chán nản và miễn cưỡng đi thi bởi: + Sự xuống cấp của học thuật, khoa cử của nhà Nguyễn. + Phê phán, bất hợp tác với triều đình nhà Nguyễn. -Tác giả đặt ra câu hỏi: Đi tiếp hay dừng lại? Tính sao đây? Đường bằng mờ mịt. Tâm trạng đầy mâu thuẫn: học để thi; nhưng thi đỗ làm quan lại như phường danh lợi; thế thì học thi để làm gì?
14. -Suy nghĩ của nhà thơ thể hiện mâu thuẫn: + Khát vọng sống cao đẹp> Cô độc và bế tắc, không tìm thấy lối thoát trên đường đời
15. -Tâm trạng và thái độ của nhà thơ : + Chán ghét con đường mưu cầu danh lợi tầm thường. + Phê phán học thuật, khoa cử và chính sự của nhà Nguyễn. Khát khao một sự đổi mới tích cực hơn.
16. 3. Nghệ thuật - Hình tượng thơ độc đáo - Hình ảnh thơ vừa tả thực, vừa mang tính biểu tượng. - Thể thơ cổ thể, tự do - Âm điệu bi tráng