Bài giảng môn Ngữ văn lớp 11 - Tiết 35: Đọc văn: Chữ người tử tù (Nguyễn Tuân) - Trần Thị Hà

Nội dung text: Bài giảng môn Ngữ văn lớp 11 - Tiết 35: Đọc văn: Chữ người tử tù (Nguyễn Tuân) - Trần Thị Hà

1. Văn học 11 GV: TRẦN THỊ HÀ
2. NGUYỄN TUÂN
3. I. TÌM HIỂU CHUNG: 1.Tác giả: a. Cuộc đời : -Nguyễn Tuân (1910-1987)sinh ra trong một gia đình nhà nho khi Hán học đã tàn. -Quê ở làng Mọc, nay thuộc phường Nhân Chính,quận Thanh Xuân,Hà Nội. -Năm 1945, Nguyễn Tuân đến với cách mạng và dùng ngịi bút phục vụ hai cuộc kháng chiến của dân tộc. -Nguyễn Tuân là một nhà văn lớn, một nghệ sĩ suốt đời đi tìm cái đẹp; là cây bút cĩ phong cách nghệ thuật độc đáo, sở trường về thể loại tùy bút.
4. I. TÌM HIỂU CHUNG 1.Tác giả a. Cuộc đời b. Sự nghiệp sáng tác Những sáng tác chính : (sách giáo khoa) - Một chuyến đi (1938) - Vang bĩng một thời (1940) - Thiếu quê hương (1940) -
5. I. TÌM HIỂU CHUNG 1.Tác giả 2.Tác phẩm Chữ người tử tù (Ban đầu cĩ tên là Dịng chữ cuối cùng) là một truyện ngắn đặc sắc trong Vang bĩng một thời – xuất bản năm 1940, gồm 11 truyện ngắn viết về “một thời” đã qua nay chỉ cịnNếu cịn sống, năm nay nhà văn Nguyễn Tuân thọ đúng 95 tuổi (1910-2005), kỷ niệm sự kiện này, nhà “vang bĩng” . văn Đồn Minh Tuấn đã cho ra mắt bạn đọc tập “Với bác Nguyễn Tuân”.
6. I. TÌM HIỂU CHUNG. 1.Tác giả 2.Tác phẩm Tập truyện ngắn Vang bĩng một thời : Nhân vật chính là những nho sĩ cuối mùa cố giữ “thiên lương” và sự ”trong sạch tâm hồn” .
7. II. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN 1.Tĩm tắt truyện Chữ người tử tù  Huấn Cao- khí phách hiên ngang, nổi tiếng tài viết chữ đẹp, cầm đầu cuộc nổi loạn chống lại triều đình phong kiến nhưng thất bại, bị bắt giải đến đề lao.  Quản ngục – người phục vụ cho triều đình phong kiến, vốn say mê chữ đẹp, từng ao ước cĩ được chữ của ơng Huấn.  Viên quản ngục đã biệt đãi với Huấn Cao với tấm lịng đầy ngưỡng mộ nhưng thái độ lạnh nhạt, khinh bạc của Huấn Cao làm cho quản ngục rất khổ tâm, lại càng cháy bỏng đam mê được chữ.  Vào một buổi chiều lạnh, hiểu được nỗi lịng và sở nguyện của quản ngục, Huấn Cao đồng ý cho chữ và khuyên ngục quan bỏ nghề, về quê và giữ lấy thiên lương cho lành vững.
8. II. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN 1. Đọc - Tĩm tắt truyện Chữ người tử tù 2.Tình huống truyện Em hãy trình bày về tình huống gặp gỡ của hai nhân vật trong tác phẩm Chữ người tử tù?
9. Cuộc gặp gỡ khác thường của hai con người khác thường : - Diễn ra nơi tù ngục, trong thời gian cịn ít ngày Huấn Cao chịu án chém. - Trong tình thế éo le: + Viên quản ngục - kẻ đại diện cho bạo lực tăm tối nhưng lại khát khao ánh sáng của chữ nghĩa + Huấn Cao - người tử tù, cầm đầu cuộc nổi loạn, nổi tiếng cĩ khí phách và tài viết chữ đẹp. Xét trên bình diện xã hội : Họ là những kẻ đối địch.  Xét trên bình diện nghệ thuật : Họ là tri kỷ, tri âm đều yêu cái đẹp.
10. II. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN 1. Đọc - Tĩm tắt truyện Chữ người tử tù 2. Tình huống truyện Tình huống độc đáo gĩp phần:  Nổi bật vẻ đẹp của hình tượng Huấn Cao  sáng tỏ tấm lịng biệt nhỡn liên tài của viên quản ngục  Thể hiện sâu sắc chủ đề của tác phẩm.
11. II. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN 1. Đọc - Tĩm tắt truyện Chữ người tử tù 2.2. Tình huống truyện 3. Giới thiệu về nghệ thuật thư pháp ThThưư pháppháp:: nghnghệệ thuthuậậtt viviếếtt chchữữ đđẹẹpp Em hãy giới thiệu về nghệ thuật thư pháp?
12. II. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN 1. Đọc - Tĩm tắt truyện Chữ người tử tù 2. Tình huống truyện 3. Giới thiệu về nghệ thuật thư pháp - Mỗi lần đặt bút đối với nhà thư pháp là một lần sáng tạo. - Mỗi nét bút là tập trung cao độ, kết tụ tinh hoa và tinh huyết của người nghệ sĩ. - Mỗi nét chữ đều là hiện hình của những khát khao thầm kín mà mãnh liệt chất chứa trong sâu thẳm tâm hồn, nhân cách người viết.
13. Một số hình ảnh về nghệ thuật thư pháp Khải Thư Âu thể Nội dung: Hồi Đức Dịch nghĩa: Hồi mong cái Đức
14. Nghệ thuật thư pháp? CHỮ MƠ PHỎNG
15. Một số hình ảnh về nghệ thuật thư pháp Chữ Cần Chữ Đạo Chữ Lộc Nội dung: Cổ nhân duy cần Nội dung: Du sơn ngoạn thủy Nội dung: Bình tâm hữu cơng lộc tự nhiên (Ứng Hịa Dã Phu thư) quan thưởng Hoa mộc thử hữu chi đạo (Ứng Hịa Dã Phu dã thư)
16. Nguyễn Tuân đã miêu tả nét tài hoa ở Huấn Cao qua các chi tiết nào? Ca ngợi tài năng của Huấn Cao, nhà văn thể hiện quan niệm và tư tưởng nghệ thuật gì của mình?
17. 4. VẺ ĐẸP HÌNH TƯỢNG NHÂN VẬT HUẤN CAO a. Huấn Cao - một nghệ sĩ tài hoa trong nghệ thuật thi pháp:  Huấn Cao cĩ “tài viết chữ rất nhanh và đẹp”.  “Chữ ơng Huấn Cao đẹp lắm vuơng lắm’’  “Cĩ được chữ ơng Huấn mà treo là một báu vật trên đời”  Nét chữ nết người : “nét chữ vuơng tươi tắn nĩ nĩi lên cái hồi bão tung hồnh của một đời con người”  Kính trọng và ngưỡng mộ những bậc tài hoa; Trân trọng nghệ thuật thư pháp cổ truyền của cha ơng
18. 4.VẺ ĐẸP HÌNH TƯỢNG NHÂN VẬT HUẤN CAO Cĩ ngườingười cho cho rằng:Huấn rằng:Huấn Cao khơngkhơng chỉchỉ là là một một trang nghệ sĩanh thư hùng pháp dũng tài liệthoa, khí mà cịn làphách một hiên trang ngang anh bất hùng dũngkhuất ,màliệt ,cịn khí là pháchmột nghệ hiên ngangsĩ thư phápbất tàikhuất hoa. EmEm hãy hãy chứng minh?
19. 4.VẺ ĐẸP HÌNH TƯỢNG NHÂN VẬT HUẤN CAO b. Khí phách hiên ngang, bất khuất ( một trang anh hùng dũng liệt ) : • Là thủ lĩnh của phong trào khởi nghĩa chống lại triều đình suy đồi thối nát. • Ngay khi đặt chân vào nhà ngục: thái độ khơng thèm chấp trước câu nĩi của tên lính áp giải; lạnh lùng dỗ gơng. • Khi được Viên quản ngục biệt đãi “ thản nhiên nhận rượu thịt như việc vẫn làm trong cái hứng bình sinh”. • Trả lời quản ngục bằng thái độ khinh bạc, đến điều: “ Ngươi hỏi ta muốn gì? Ta chỉ muốn một điều là nhà ngươi đừng đạt chân vào đây”.
20. 4. VẺ ĐẸP HÌNH TƯỢNG NHÂN VẬT HUẤN CAO c. Thiên lương trong sáng, nhân cách cao cả. Là người cĩ tài viết chữ đẹp nhưng Huấn Cao mới chỉ cho chữ những ai ? Vì sao như vậy ?
21. “ Khơng vì vàng ngọc hay quyền thế mà phải ép mình viết câu đối” và mới chỉ cho chữ “ba người bạn thân”. Trọng nghĩa, khinh lợi, chỉ cho chữ những người tri kỉ.
22. 4. VẺ ĐẸP HÌNH TƯỢNG NHÂN VẬT HUẤN CAO c. Thiên lương trong sáng, nhân cách cao cả. Tại sao Huấn Cao lại vui vẻ nhận lời cho chữ quản ngục ? Điều đĩ nĩi lên vẻ đẹp nào trong con người ơng?
23.  Do cảm tấm lịng “biệt nhỡn liên tài ”và hiểu ra “sở thích cao quý” của quản ngục, Huấn Cao đã nhận lời cho chữ. Chỉ cho những người biết trân trọng cái tài và yêu quý cái đẹp.
24. 4.VẺ ĐẸP HÌNH TƯỢNG NHÂN VẬT HUẤN CAO c. Huấn Cao- nhân cách trong sáng, cao cả. Anh chị cảm nhận gì về câu nĩi của Huấn Cao với quản ngục: “thiếu chút nữa, ta đã phụ mất một tấm lịng trong thiên hạ”(về lối sống) ?
25. 4.VẺ ĐẸP HÌNH TƯỢNG NHÂN VẬT HUẤN CAO c. Huấn Cao- nhân cách trong sáng, cao cả. • Câu nĩi : “thiếu chút nữa, ta đã phụ mất một tấm lịng trong thiên hạ”: Bộc lộ lẽ sống của Huấn Cao : Sống là phải xứng đáng với những tấm lịng, phụ tấm lịng cao đẹp của người khác là khơng thể tha thứ.  Sự trân trọng đối với những người cĩ sở thích thanh tao, cĩ nhân cách cao đẹp.
26. Đánh giá nhân vật Huấn Cao Nếu phải phát biểu một - Huấn cao làcách nhân ngắn vật gọn lý về tưởng vẻ đẹp cĩ sự kết hợp hài hịacủa giữa nhân tâm vật Huấnvà tài Cao; hiên ngang bất khuất trướcsau khi cáiđã phân ac, cáitích ,xấu các nhưng mềm lịng trướcem sẽ nĩicái như thiện,cái thế nào? đẹp .
27. Đánh giá khái quát về nhân vật Huấn Cao - Quan điểm nghệ thuật : tài -tâm, đẹp -thiện khơng thể tách rời nhau. -Tác giả yêu mến Qua, ca nhân ngợi vật, tiếc nuối những người như ơng HuấnHuấn –người Cao, “kết tinh”, lưu giữ vẻ đẹp văn hĩa truyềnNguyễn thống Tuân của dân tộc. cịn muốn gởi  Điều này cũnggắm nĩi với lênchúng được tinh thần dân tộc, lịng yêu nướcta của điều nhà gì? văn được gởi gắm một cách kín đáo. Một nỗi buồn, một ước mơ của người dân yêu nước đang sống trong cảnh mất nước.
28. 5. NHÂN VẬT VIÊN QUẢN NGỤC - Cĩ tâm hồn nghệ sĩ, say mê và quý trọng cái đẹp : “sở nguyện cao quý” được một đơi câu đối do tay ơng Huấn Cao viết. Nhân vật viên quản ngục cĩ phẩm - Cĩ tấmchất lịng gì “khiếnbiết giáHuấn người Cao , biết trọng người ngaycảm”. kích?  Đây chính là phẩm chất khiến Huấn Cao cảm kích coi là “một tấm lịng trong thiên hạ” và tác giả thì xem ngục quan là “một thanh âm trong trẻo chen vào giữa bản đàn mà nhạc luật đều hỗ loạn xơ bồ”.
29. 5. NHÂN VẬT VIÊN QUẢN NGỤC QUAN NIỆM NGHỆ THUẬT CỦA NHÀ VĂN QUA NHÂN VẬT QUẢN NGỤC -Trong mỗi con người đều ẩn chứa tâm hồn yêu cái đẹp, Theocái tài các. Bên em cạnh, qua nhữngnhân cái chưa vật quản ngục, Nguyễn tốt, mỗi người cịn cĩ phần “thiên lương”. Tuân muốn thể hiện những suy nghĩ gì về cái -Đơi khi, cái đẹp tồnđẹp tại? ở trong mơi trường của cái ác, cái xấu, nhưng khơng vì thế mà nĩ lụi tàn, trái lại, nĩ càng mạnh mẽ và bền bỉ.
30. CẢNH CHO CHỮ 6. Cảnh cho chữ a. Cảnh tượng xưa nay chưa từng cĩ : -Hồn cảnh, địa điểm cho chữ: diễn ra ở giữa nhà tù- nơi ngự trị của bĩng tối, cái ác Nhà -Tư thế củavăn những người cho chữ, nhận chữ: đã + Ngườigọi nắm quyền sinh sát: khúm núm, sợ sệt cảnh cho + Tử tù chữ: ung dung đường bệ. Kẻ cĩ chứclà năng giáo dục tội phạm thì đang bị gì? tội phạm “giáoVì dục”. sao?
31. 6.Cảnh cho chữ b. Thủ pháp nghệ thuật khắc họa cảnh cho chữ: b1. Thủ pháp tương phản : - Sự đối lập giữa : + ánhNguyễn sáng - bĩngTuân tối đã ; sử + cáidụng hỗn độnthủ, phápxơ bồ, nghệnhơ bẩn - cái thanh khiết, cao cả củathuật nền nào lụa ?trắng, nét chữ đẹp đẽ. + kẻTác tử tù dụng đang củaban nĩphát ? cái đẹp và cái thiện - viên quan coi ngục đang khúm núm, lĩnh hội, vái lạy.  Làm nổi bật hình ảnh Huấn Cao, sự vươn lên, thắng thế của ánh sáng đối với bĩng tối, cái đẹp đối với cái xấu xa, nhơ bẩn, cái thiện đối với cái ác.
32. 6.Cảnh cho chữ b. Thủ pháp nghệ thuật khắc họa cảnh cho chữ: b2. Nhịp điệu chậm rãi, câu văn giàu hình ảnh. Nhịp điệu• gợiĐọc liên đoạn tưởng văn tảmột cảnh đoạn phim quay chậm : ơng Huấn cho chữ, cĩ -“Một buồng tối chật hẹp, ẩm ướt, tường đầy mạng người liên tưởng đến nhện, đất bừamột bãi đoạn phân phim chuột quay, phân gián”. -“Trong mộtchậm khơng. Em hiểu khí nhưkhĩi thế tỏa như đám cháy nhà, ánh sáng đỏnào rực về như ý kiến một này?(chú bĩ đuốc ý tẩm dầu rọi trên ba cái đầu ngườinhịp đang câu chămvăn, chất chú tạo trên một tấm lụa bạch ” hình trong ngơn ngữ) và - “Một ngườicĩ nhận tù, xétcổ đeogì về gơng chiều, chân vướng xiềng, đang dậm tơhướng nét chữ vận trên động tấm của lụa trắng tinh căng trên mảnh ván”. đoạn phim?  Từ bĩng tối đến ánh sáng.  Từ hơi hám, nhơ bẩn đến cái đẹp.
33. 6. Cảnh cho chữ c.Lời khuyên của Huấn Cao Sau khi viết xong bức Từ bỏ chốn ngục tù nhơ bẩn, châm, Huấn Cao đã khuyên quản ngục Tìm về chốn thanh tao điều gì? Tư tưởng của Giữ thiên lương cho lành vững. nhà văn ẩn trong lời khuyên ấy ? -Di huấn của người tử tù nhắn tới người đọc : Muốn chơi chữ phải giữ lấy thiên lương. Trong mơi trường của cái ác, cái đẹp khĩ cĩ thể tồn tại. Chơi chữ đâu chỉ là chuyện chữ nghĩa.Đĩ là chuyện cách sống, chuyện văn hĩa.
34. 5. Cảnh cho chữ d. Hành động bái lĩnh của ngục quan. Ngục quan đã đáp lại lời khuyên chân tình của Huấn Cao như thế nào? Cái đẹp, cái thiện cĩ sức mạnh cảm hĩa con Những biểu người. hiện đĩ gợi lên Niềm tin vững chắc vào con người, nhà văn trong lịng các em những suy nghĩ gì? khẳng định : thiên lương là bản tính tự nhiên của con người. Dù trong hồn cảnh nào, con người vẫn luơn khát khao hướng tới chân – thiện – mỹ. giá trị nhân văn của tác phẩm.
35. III. TỔNG KẾT Ghi nhớ: SGK Em hãy đọc chậm, to, rõ nội dung Ghi nhớ của sách giáo khoa trang 115.
36. IV. Luyện tập Cảm nghĩ về nhân vật Huấn Cao trong tác phẩm Chữ người tử tù. Gợi ý : Học sinh viết một đoạn trình bày cảm nghĩ sâu sắc nhất về nhân vật Huấn Cao (khơng cần phải nĩi đầy đủ về hình tượng Huấn Cao, chỉ nĩi về điều mình cho là ý nghĩa nhất.)