Bài giảng Ngữ văn 7 - Tiết 121: Liệt kê

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn 7 - Tiết 121: Liệt kê

1. CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ VỀ DỰ GIỜ Líp: 7A1
2. KiÓm tra bµi cò.
3. Câu hỏi Câu 1: Thế nào là dùng cụm C-V để mở rộng câu? Các trường hợp dùng cụm C-V để mở rộng câu? Câu 2: Câu sau đây cụm C-V mở rộng là thành phần gì trong câu: “Bố về là một tin vui.”
4. TIẾT 121
5. Sơ đồ bài học
6. Tiết 121: Tiếng Việt I.THẾ NÀO LÀ PHÉP LIỆT KÊ ? Bên cạnh ngài, mé tay trái, bát yến hấp đường phèn, để trong khay khảm, khói bay nghi ngút; tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông trông mà thích mắt.[ ] Ngoài kia, tuy mưa gió ầm ầm, dân phu rối rít, nhưng trong này xem chừng tĩnh mịch, nghiêm trang lắm[ ] (Phạm Duy Tốn) Tìm những sự vật được nói đến trong đoạn trích trên?
7. 1/ Ví dụ: Bªn c¹nh ngµi, mÐ tay tr¸i, b¸t yÕn hÊp ®êng phÌn, ®Ó trong khay kh¶m, khãi bay nghi ngót; tr¸p ®åi måi ch÷ nhËt ®Ó më, trong ng¨n b¹c ®Çy nh÷ng trÇu vµng, cau ®Ëu, rÔ tÝa, hai bªn nµo èng thuèc b¹c, nµo ®ång hå vµng, nµo dao chu«i ngµ, nµo èng v«i ch¹m, ngo¸y tai, vÝ thuèc, qu¶n bót, t¨m b«ng tr«ng mµ thÝch m¾t. [ ] Ngoài kia, tuy mưa gió ầm ầm, dân phu rối rít, nhưng trong này xem chừng tĩnh mịch, nghiêm trang lắm [ ]. - Khay kh¶m, trÇu vµng, cau ®Ëu, rÔ tÝa(Sống chết mặc bay – Phạm Duy Tốn) - Ngo¸y tai, vÝ thuèc, qu¶n bót, t¨m b«ng Tõ cïng lo¹i->Danh từ - B¸t yÕn hÊp ®êng phÌn - Tr¸p ®åi måi ch÷ nhËt - Ống thuèc b¹c, Côm tõ cïng lo¹i->Cụm Danh từ - Đång hå vµng, - Dao chu«i ngµ, - Ống v«i ch¹m
8. 1/ Ví dụ: Bªn c¹nh ngµi, mÐ tay tr¸i, b¸t yÕn hÊp ®êng phÌn, ®Ó trong khay kh¶m, khãi bay nghi ngót; tr¸p ®åi måi ch÷ nhËt ®Ó më, trong ng¨n b¹c ®Çy nh÷ng trÇu vµng, cau ®Ëu, rÔ tÝa, hai bªn nµo èng thuèc b¹c, nµo ®ång hå vµng, nµo dao chu«i ngµ, nµo èng v«i ch¹m, ngo¸y tai, vÝ thuèc, qu¶n bót, t¨m b«ng tr«ng mµ thÝch m¾t. [ ] Ngoài kia, tuy mưa gió ầm ầm, dân phu rối rít, nhưng trong này xem chừng tĩnh mịch, nghiêm trang lắm [ ]. - Khay kh¶m, trÇu vµng, cau ®Ëu, rÔ tÝa(Sống chết mặc bay – Phạm Duy Tốn) - Ngo¸y tai, vÝ thuèc, qu¶n bót, t¨m b«ng Tõ cïng lo¹i - B¸t yÕn hÊp ®êng phÌn Sắp xếp nối - Tr¸p ®åi måi ch÷ nhËt tiếp hàng - Ống thuèc b¹c, Côm tõ cïng lo¹i loạt - Đång hå vµng, - Dao chu«i ngµ, - Ống v«i ch¹m
9. * Nhận xét: Cấu tạo: Sắp xếp hàng loạt nối tiếp các từ, cụm từ cùng loại Ý nghĩa: Cùng nói về các đồ vật được bày biện xung quanh quan phủ. Tác dụng: Làm nổi bật sự xa hoa của viên quan, đối lập với tình cảnh của dân phu đang vất vả chống chọi với mưa lũ để hộ đê. Diễn tả đầy đủ, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế, hay tư tưởng tình cảm
10. - Khay kh¶m, trÇu vµng, cau ®Ëu, rÔ tÝa Tõ cïng lo¹i- - Ngo¸y tai, vÝ thuèc, qu¶n bót, t¨m b«ng >Danh từ Sắp xếp - B¸t yÕn hÊp ®êng phÌn nối tiếp - Tr¸p ®åi måi ch÷ nhËt hàng - Ống thuèc b¹c, loạt - Đång hå vµng, Côm tõ cïng lo¹i- - Dao chu«i ngµ, >Cụm Danh từ - Ống v«i ch¹m -Tác dụng: Diễn tả đầy đủ, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế, hay tư tưởng tình cảm.
11. Ghi nhớ: LiÖt kª lµ s¾p xÕp nèi tiÕp hµng lo¹t tõ hay côm tõ cïng lo¹i ®Ó diÔn t¶ ®Çy ®ñ h¬n, s©u s¾c h¬n nh÷ng khÝa c¹nh kh¸c nhau cña thùc tÕ hay tư tưởng, t×nh c¶m.
12. §oạn văn : “ Dân cư kể hàng trăm nghìn con người, từ chiều đến giờ hết sức giữ gìn, kẻ thì thuổng, người thì cuốc, kẻ đội đất, kẻ vác tre, nào đắp, nào cừ, bì bõm dưới bùn lầy ngập quá khuỷu chân, người nào người nấy lướt thướt như chuột lột. Tình cảnh trông thật là thảm.” (Sống chết mặc bay - Phạm Duy Tốn)
13. * Lưu ý : - Trong phép liệt kê người ta thường dùng thêm một số trợ từ (nào, thì) để nhấn mạnh. Ví dụ-:Giữa Mẹ tôi các đi bộ chợ phận mua liệtnào kê rau,thường nào dùng đậu, dấu nào phẩy hoặc dấu cá,chấm nào phẩy, thịt cũng có khi là kết thúc bằng dấu chấm lửng( ). Ví- dụPhép: Em liệt rất kê thích có thể ănđứng mãng sau cầu, từ “cóc, như ổi” vàmận dấu hai chấm(:) -VíCác dụ yếu: Ngoài tố liệt rakê còn phải có cùng các loạiđiệu ( clíùnhưng ch :ứlíc convụ ng sáo,ữ ph líá hoàip, cxuân,ùng t ừlí lohoàiại ho nam.ặc cùng nhóm ý nghĩa). Ví dụ: Em rất thích thơ của Nguyễn Trãi, Nguyễn Bỉnh Khiêm, Hồ Xuân Hương, Truyện Kiều.
14. Ví dụ 1: Vườn bách thú vẫn có đủ hạc, bồ nông, đại bàng, voi, vượn, khỉ, chồn, cáo, nai, hươu, hổ, VD2: Anh bộ đội bị thương hai phát: một phát ở đùi và một phát ở Quảng Trị. → VD2 là câu sai do không đáp ứng yêu cầu cùng loại giữa các yếu tố liệt kê.
15. Ví dụ: SGK a. Toµn thÓ d©n téc ViÖt Nam quyÕt ®em tÊt c¶ tinh thÇn, lùc lượng, tÝnh m¹ng, cña c¶i ®Ó gi÷ v÷ng quyÒn tù do, ®éc lËp. b. Toµn thÓ d©n téc ViÖt Nam quyÕt ®em tÊt c¶ tinh thÇn vµ lùc lượng , tÝnh m¹ng vµ cña c¶i ®Ó gi÷ v÷ng quyÒn tù do, ®éc lËp Êy.
16. Ví dụ: SGK a. Toµn thÓ d©n téc ViÖt Nam quyÕt ®em tÊt c¶ tinh thÇn, lùc lîng, tÝnh m¹ng, cña c¶i ®Ó gi÷ v÷ng quyÒn tù do, ®éc lËp. b. Toµn thÓ d©n téc ViÖt Nam quyÕt ®em tÊt c¶ tinh thÇn vµ lùc lưîng, tÝnh m¹ng vµ cña c¶i ®Ó gi÷ v÷ng quyÒn tù do, ®éc lËp Êy. Xét về cấu tạo: -Tinh thÇn, lùc lưîng, tÝnh m¹ng, cña c¶i->LiÖt kª kh«ng theo tõng cÆp -Tinh thÇn vµ lùc lưîng, tÝnh m¹ng vµ cña c¶i ->LiÖt kª theo tõng cÆp
17. Người ta thường dùng quan hệ từ: và,Nhậnvới, xéthay, vềNhững cách sựsử vậtdụnghiện tượng, hành động, trạng thái, tính chấtphép liệttrong kêliệt theokê thườngtừng cặp?có ý nghĩa bổ sung cho nhau.
18. VÝ dô: Tre, nứa, trúc, mai, vầu mÊy chôc lo¹i kh¸c nhau, nhng cïng mét mÇm non mäc th¼ng. TiÕng ViÖt cña chóng ta ph¶n ¸nh sù hình thành và trưởng thành cña x· héi ViÖt Nam vµ cña d©n téc ViÖt Nam, cña tËp thÓ nhá lµ gia đình, họ hàng, làng xóm vµ cña tËp thÓ lín lµ d©n téc, quèc gia.
19. VÝ dô: Mai, vầu , trúc, tre, nứa mÊy chôc lo¹i kh¸c nhau, nhng cïng mét mÇm non mäc th¼ng. => Dễ dàng thay đổi thứ tự các bộ phận liệt kê. TiÕng ViÖt cña chóng ta ph¶n ¸nh sù trưởng thành và hình thành cña x· héi ViÖt Nam vµ cña d©n téc ViÖt Nam, cña tËp thÓ nhá lµ làng xóm, họ hàng, gia đình vµ cña tËp thÓ lín lµ d©n téc, quèc gia. -> Không dễ dàng đổi các liệt kê, bởi các hiện tượng liệt kê được sắp xếp theo mức độ tăng tiến. * Xét về ý nghĩa: -Tre, nứa, trúc, mai, vầu ->LiÖt kª kh«ng t¨ng tiÕn -Hình thành và trưởng thành ->LiÖt kª t¨ng tiÕn -Gia đình->họ hàng-> làng xóm
20. - Khi sử dụng phép liệt kê tăng tiến cần sắp xếp các thành tố sao cho đúng trình tự tăng dần theo tiêu chí được chọn lựa. - Khi liệt kê về người, cần chú trọng đến tôn ti, tuổi tác, thân sơ, nội ngoại
21. Phân loại: C¸c kiÓu liÖt kª XÐt theo cÊu t¹o XÐt theo ý nghÜa KiÓu liÖt KiÓu liÖt KiÓu liÖt KiÓu liÖt kª theo kª kh«ng kª t¨ng kª kh«ng tõng cÆp theo tõng tiÕn t¨ng tiÕn cÆp
22. III. Luyện tập Bài 1: Trong bài Tinh thần yêu nước của nhân dân ta, để chứng minh luận điểm “Yêu nước là một truyền thống quý báu của ta”, Chủ tịch Hồ Chí Minh nhiều lần đã sử dụng phép liệt kê. Em hãy chỉ ra những phép liệt kê ấy? Nhóm 1 Đoạn 1 của văn bản Nhóm 2 Đoạn 2 của văn bản Nhóm 3 Đoạn 3 của văn bản Nhóm 4 Đoạn 4 của văn bản
23. III. LuyÖn tËp: 1. Tìm phép liệt kê trong bài Tinh thần yêu nước của nhân dân ta: N1: nã kÕt thµnh mét lµn sãng v« cïng m¹nh mÏ, to lín, nã lít qua mäi sù nguy hiÓm, khã kh¨n, nã nhÊn ch×m tÊt c¶ lò b¸n níc vµ cíp nước. Liệt kê không theo cặp →Kh¼ng ®Þnh søc m¹nh cña lßng yªu níc.
24. III. LuyÖn tËp: N2: Bµ Trng, Bµ TriÖu, TrÇn Hng §¹o, Lª Lîi, Quang Trung Liệt kê tăng tiến theo thời gian → Lßng tù hµo vÒ những trang lịch sử vẻ vang qua tấm gương các vị anh hùng dân tộc. N3: Từ các cụ già tóc bạc quyên ruộng đất cho chính phủ. Liệt kê theo từng cặp →Sự đồng tâm nhất trí của mọi tầng lớp nhân dân đứng lên đánh giặc.
25. giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, Nhóm 4
26. 2. Tìm phép liệt kê trong đoạn trích sau đây? a) Và đó cũng là lần đầu tiên trong đời mình, hai con mắt của ông Va-ren được thấy hiển hiện cái huyền diệu của một thành phố Đông Dương, dưới lòng đường, trên vỉa hè, trong cửa tiệm. Những cu li xe kéo xe tay phóng cật lực, đôi bàn chân trần giẫm lạch bạch trên mặt đường nóng bỏng; những quả dưa hấu bổ phanh đỏ lòm lòm; những xâu lạp xường lủng lẳng dưới mái hiên các hiệu cơm; cái rốn một chú khách trưng ra giữa trời; một viên quan uể oải bước qua, tay phe phẩy cái quạt, ngực đeo tấm Bắc Đẩu bội tinh hình chữ thập. Thật là lộn xộn! Thật là nhốn nháo! => Liệt kê không theo từng cặp (Nguyễn Ái Quốc)
27. 3. Hãy đặt câu có sử dụng phép liệt kê để: Kể các hoạt động trên sân trường giờ ra chơi Sân trường đang yên tĩnh, vắng lặng bỗng ồn ào, nhộn nhịp hẳn lên vì các trò chơi: đá bóng, nhảy dây, cầu lông, bịt mắt bắt dê,
28. 3. Hãy đặt câu có sử dụng phép liệt kê để: Trình bày nội dung truyện ngắn: Nêu cảm xúc của em về hình tượng “Những trò lố hay là Va-ren và Phan nhà cách mạng Phan Bội Châu Bội Châu” Va-ren: tên toàn quyền, kẻ phản Phan Bội Châu: kiên cường, bội, kẻ ruồng bỏ giai cấp, tên thực bất khuất, là bậc anh hùng, vị dân cáo già, viên quan cai trị xảo thiên sứ, đấng xả thân vì độc trá, bịp bợm, lố bịch, bất lương lập.
29. Bài tập trắc nghiệm 1. Liệt kê là gì? A. Là việc kể ra hàng loạt sự vật, hiện tượng. B. Là việc sắp xếp từ, cụm từ nhằm diễn tả sự phong phú của đời sống tư tưởng, tình cảm. C. Là sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ cùng loại để diễn tả được đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhaunhau củacủa thực thực tế tếhay hay của của tư tư tưởng, tưởng, tình tình cảm. cảm. D. Là sự xen kẽ các từ hay cụm từ nhằm thể hiện ý đồ của người viết.
30. 2. Phép liệt kê có tác dụng gì? A. Diễn tả sự phức tạp, rắc rối của sự vật, hiện tượng. B. Diễn tả sự giống nhau của các sự vật, hiện tượng. C. Diễn tả sự tương phản của các sự vật, hiện tượng. D. Diễn tả đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của sự vật, hiện tượng.
31. 3. Trong câu văn sau tác giả đã sử dụng phép liệt kê nào? “Thể điệu ca Huế có sôi nổi, tươi vui, có buồn cảm, bâng khuâng, có tiếc thương, ai oán ” A. Liệt kê không tăng tiến B. Liệt kê không theo từng cặp C. Liệt kê tăng tiến D. Liệt kê theo từng cặp
32. 4. Câu văn : “ Cô gái Huế nội tâm thật phong phú và âm thầm, kín đáo, sâu thẳm.” có phải được diễn đạt bằng phép liệt kê? A. Đúng B. Sai
33. Sơ đồ bài học
34. Hướng dẫn tự học : - Đối với bài vừa học: + Học nội dung phần ghi nhớ. .- Đối với bài học ở tiết tiếp theo. + Chuẩn bị bài “Dấu chấm lửng và dấu chấm phảy”. + Chú ý: * Cách sử dụng dấu chấm lửng và dấu chấm phẩy. * Trả lời câu hỏi SGK/121.
35. GIỜ HỌC ĐẾN ĐÂY LÀ KẾT THÚC CẢM ƠN QUÝ THẦY CÔ CÙNG TẤT CẢ CÁC EM!