Bài giảng Ngữ văn 8 - Bài dạy 23: Hành động nói

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn 8 - Bài dạy 23: Hành động nói

1. • Đoạn trích : Mẹ con Lí Thông đang ngủ, bỗng nghe tiếng gọi cửa. Ngỡ là hồn oan của Thạch Sanh hiện về, mẹ con hắn hoảng sợ, van lạy rối rít. Khi Thạch Sanh vào nhà kể cho nghe chuyện giết chằn tinh, chúng mới hoàn hồn. Nhưng Lí Thông bỗng nảy ra kế khác. Hắn nói : − Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu. Thạch Sanh lại thật thà tin ngay. Chàng vội vã từ giã mẹ con Lí Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi thân. (Thạch Sanh)
2. − (1) Con trăn ấy là của vua nuôi Lí Thông tìm đã lâu. (2) Nay em giết nó, tất cách đuổi Thạch Sanh đi để cướp không khỏi bị tội chết. (3) Thôi, công của Thạch bây giờ nhân trời chưa sáng em Sanh. hãy trốn ngay đi. (4) Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.
3. • Đoạn trích : Mẹ con Lí Thông đang ngủ, bỗng nghe tiếng gọi cửa. Ngỡ là hồn oan của Thạch Sanh hiện về, mẹ con hắn hoảng sợ, van lạy rối rít. Khi Thạch Sanh vào nhà kể cho nghe chuyện giết chằn tinh, chúng mới hoàn hồn. Nhưng Lí Thông bỗng nảy ra kế khác. Hắn nói : − Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu. Thạch Sanh lại thật thà tin ngay. Chàng vội vã từ giã mẹ con Lí Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi thân. (Thạch Sanh)
4. − (1) Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. (2) Nay em giết nó, tất không Lí Thông khỏi bị tội chết. (3) Thôi, bây giờ tìm cách đuổi Thạch Sanh nhân trời chưa sáng em hãy trốn đi để cướp ngay đi. (4) Có chuyện gì để anh ở công của nhà lo liệu. Thạch Sanh. Có Lời nói Mục đích Hành động nói
5. 1. Xác định hành động nói - mục đích nói của Lí Thông : Lời nói của Lí Thông HĐN - Mục đích (1)Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Trình bày (kể) (2)Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. Điều khiển (đe dọa) (3)Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy. trốn đi ngay đi. Điều khiển (cầu khiến) (4)Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu. Hứa hẹn Đẩy Thạch Sanh đi để mình hưởng lợi
6. 2. Xác định hành động nói, mục đích nói của chị Dậu và cái Tí trong đoạn trích – SGK / 63. Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống : - Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ? Điểm thêm một “giây” nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa : - Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị Thôn Đoài. Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và òa lên khóc. [ ] Chừng như lúc nãy thấy bắt cả chó lớn, chó con, cái Tí vẫn tưởng những con vật ấy sẽ đi thế mạng cho mình, cho nên nó đã vững dạ ngồi im. Bây giờ nghe mẹ nó giục nó phải đi, nó lại nhếch nhác, mếu khóc : - U nhất định bán con đấy ư ? U không cho con ở nhà nữa ư ? Khốn nạn thân con thế này ! Trời ơi ! ( Ngô Tất Tố, Tắt đèn )
7. LỜI NÓI HĐN, MĐNÓI • Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ? Hỏi , bộc lộ cảm xúc • Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài . Trình bày ( báo tin ) • U nhất định bán con đấy ư ? Hỏi, bộc lộ cảm xúc • U không cho con ở nhà nữa ư ? Hỏi, bộc lộ cảm xúc • Khốn nạn thân con thế này ! Trời ơi ! Bộc lộ cảm xúc
8. BÀI TẬP TÌNH HUỐNG A hỏi B: - Mấy giờ rồi? B có thể ứng xử như sau: (1) B im lặng không trả lời. (2) B nói: Xin lỗi, tôi không biết. (3) B nói: 3 giờ rồi. - Lệ thuộc vào người nghe có chịu cộng tác với người nói hay không. - Vốn hiểu biết và khả năng suy đoán của người nghe có đủ để tiếp nhận lời nói của người nói hay không. => Chú ý: Khi thực hiện hành động nói có thể đạt được mục đích nói mà cũng có thể không. Vì vậy, trong quá trình giao tiếp cần xác định rõ đối tượng giao tiếp để có hành động nói phù hợp, nhằm đạt hiệu quả giao tiếp cao.
9. Bài tập 1 : Trần Quốc Tuấn viết Hịch tướng sĩ để khích lệ tướng sĩ học tập Binh thư yếu lược do ông biên soạn. Câu thể hiện rõ nhất mục đích ấy : Nếu các ngươi biết chuyên tập sách này, theo lời dạy bảo của ta, thì mới phải đạo thần chủ ; nhược bằng khinh bỏ sách này, trái lời dạy bảo của ta, tức là kẻ nghịch thù. => Khích lệ lòng yêu nước, quyết chiến, quyết thắng kẻ thù xâm lược.
10. Bài tập 2: Chỉ ra các hành động nói và mục đích của mỗi hành động nói trong đoạn trích sau : a) Tiếng chó sủa vang các xóm. Bà lão láng giềng lại lật đật chạy sang: - Bác trai đã khá rồi chứ ? - Cảm ơn cụ, nhà cháu đã tỉnh táo như thường. Nhưng xem ý hãy còn lề bề lệt bệt chừng như vẫn mỏi mệt lắm. - Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn. - Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì. - Thế thì phải giục anh ấy ăn mau lên đi, kẻo nữa người ta sắp sửa kéo vào rồi đấy ! Rồi bà lão lật đật trở về với vẻ mặt băn khoăn. ( Ngô Tất Tố - Tắt đèn )
11. - (1) Bác trai đã khá rồi chứ ? => Hỏi - (2) Cảm ơn cụ, nhà cháu đã tỉnh táo như thường. Nhưng xem ý hãy còn lề bề lệt bệt chừng như vẫn mỏi mệt lắm.=> Cảm ơn, trình bày - (3) Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn.=> Cầu khiến (khuyên bảo) - (4) Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn. => Trình bày ( dự đoán tình hình ) -(5) Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì. => Trình bày. - (6) Thế thì phải giục anh ấy ăn mau lên đi, kẻo nữa người ta sắp sửa kéo vào rồi đấy ! => Điều khiển ( thúc giục, khuyên bảo )
12. b) Lê Thận nâng gươm lên ngang đầu nói với Lê Lợi : - Đây là trời phó thác cho minh công làm việc lớn. Chúng tôi nguyện đem xương thịt của mình theo minh công, cùng với thanh gươm thần này để báo đền Tổ quốc! (Sự tích Hồ Gươm) Hµnh ®éng nãi Môc ®Ých §©y lµ trêi cã ý lµm viÖc lín. Trình bày Chóng t«i nguyÖn Tæ quèc! Hứa hẹn
13. c) H«m sau l·o H¹c sang nhµ. Võa thÊy t«i, l·o b¸o ngay: - CËu Vµng ®i ®êi råi, «ng gi¸o ¹! - Cô b¸n råi ? - B¸n råi ! Hä võa b¾t xong. ( ) - ThÕ nã cho b¾t µ ? MÆt l·o ®ét nhiªn co róm l¹i. Nh÷ng vÕt nh¨n x« l¹i víi nhau, Ðp cho níc m¾t ch¶y ra. C¸i ®Çu l·o ngoÑo vÒ mét bªn vµ c¸i miÖng mãm mÐm cña l·o mÕu nh con nÝt. L·o hu hu khãc - Khèn n¹n ¤ng gi¸o ¬i ! Nã cã biÕt g× ®©u ! Nã thÊy t«i gäi th× ch¹y ngay vÒ, vÉy ®u«i mõng. T«i cho nã ¨n c¬m. Nã ®ang ¨n th× th»ng Môc nÊp trong nhµ, ngay ®»ng sau nã, tãm lÊy hai c¼ng sau nã dèc ngîc nã lªn. (Nam Cao - L·o H¹c)
14. HÀNH ĐỘNG NÓI MỤC ĐÍCH NÓI - Cậu Vàng đi đời rồi, ông giáo ạ ! Trình bày (Báo tin) - Cụ bán rồi ? Hỏi - Bán rồi ! Trình bày (Xác nhận) Họ vừa bắt xong. Trình bày (Báo tin) - Thế nó cho bắt à ? Hỏi - Khốn nạn Bộc lộ cảm xúc Ông giáo ơi ! Bộc lộ cảm xúc (Than thở) Nó có biết gì đâu! Trình bày(Nhận định) Nó thấy tôi gọi thì về ngay, vẫy đuôi mừng. Trình bày (Tả) Tôi cho nó ăn cơm. Trình bày (Kể) Nó đang ăn thì thằng Mục nấp trong nhà, ngay đằng sau nó, tóm lấy hai cẳng sau nó, Trình bày (Kể, tả) dốc ngược nó lên.
15. Bài tập 3 : Đoạn trích dưới đây có ba câu chứa từ hứa. Hãy xác định kiểu hành động nói trong mỗi câu ấy. Em đi nhanh về chiếc giường, đặt con Em Nhỏ quàng tay vào con Vệ Sĩ. - Em để nó ở lại - Giọng em ráo hoảnh - Anh phải hứa với em không bao giờ để chúng ngồi cách xa nhau. Anh nhớ chưa? Anh hứa đi. - Anh xin hứa. Tôi mếu máo trả lời và đứng như chôn chân xuống đất, nhìn theo cái bóng bé nhỏ liêu xiêu của em tôi trèo lên xe. (Khánh Hoài, Cuộc chia tay của những con búp bê) LỜI NÓI HÀNH ĐỘNG NÓI - Anh ph¶i høa víi em kh«ng bao giê ®Ó chóng ngåi c¸ch xa nhau. Hµnh ®éng ®iÒu khiÓn - Anh høa ®i. Hµnh ®éng ®iÒu khiÓn. - Anh xin høa. Hµnh ®éng høa.
16. Bµi tËp më réng: A. CËu võa ®i du lÞch vÒ ®Êy µ? B. (GËt ®Çu.) A. Cã vui kh«ng? B. (L¾c ®Çu.) Em h·y cho biÕt ®o¹n v¨n trªn cã nh÷ng hµnh ®éng nãi nµo? -> Cã hµnh ®éng hái vµ hµnh ®éng gËt ®Çu, l¾c ®Çu (x¸c nhËn vµ b¸c bá). => Như vậy hành động nói có thể diễn ra bằng lời nói tương ứng với các kiểu câu, cũng có thể bằng cử chỉ, điệu bộ, nhưng dạng điển hình của hành động nói vẫn là bằng lời nói.
17. Bài tập về nhà: Viết đoạn văn ngắn sử dụng hành động nói phù hợp để trình bày những suy nghĩ, nhận định của cá nhân mình về thực trạng hiện nay có một số bạn học sinh ham mê trò chơi điện tử quá mức. Hãy giúp các bạn ấy chuyên tâm học tập hơn.
18. B¸o tin, kÓ, t¶, CÇu khiÕn, ®e do¹, nªu ý kiÕn, dù ®o¸n, th¸ch thøc, § iÒu iÒu khiÓn Lµ hµnh ®éng ®îc thùc hiÖn b»ng lêi nãi nh»m môc ®Ých nhÊt ®Þnh. C¸c kiÓu hµnh ®éng nãi thêng gÆp Kh¸i niÖm Hµnh ®éng nãi