Bài giảng Ngữ văn 8 - Tiếng Việt: Câu nghi vấn (tiếp theo)

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn 8 - Tiếng Việt: Câu nghi vấn (tiếp theo)

1. Trong các câu nghi vấn sau, câu nào dùng để hỏi? a/ Bạn có thể cho tôi mượn cây viết được không? b/ Nó không lấy thì ai lấy? c/ Bạn đã làm bài tập chưa?
2. - Kiến thức: Hiểu rõ câu nghi vấn không chỉ dùng để hỏi mà còn dùng để cầu khiến, khẳng định, phủ định, đe dọa, bộc lộ tình cảm, cảm xúc, - Kỹ năng: vận dụng kiến thức đã học về câu nghi vấn để đọc - hiểu và tạo lập văn bản. - Thái độ: Biết sử dụng câu nghi vấn phù hợp với tình huống giao tiếp
3. 1. Ví dụ: SGK/ 20-21 ? Hãy tìm câu nghi vấn a. Năm nay đào lại nở, Không thấy ông đồ xưa. trong các ví dụ đã cho. Những người muôn năm cũ Hồn ở đâu bây giờ ? b. Cai lệ không để cho chị được nói hết câu , trợn ngược hai mắt, hắn quát : - Mày định nói cho cha mày nghe đấy à? Sưu của nhà nước mà dám mở mồm xin khất! c. Đê vỡ rồi ! Đê vỡ rồi, thời ông cách cổ chúng mày , thời ông bỏ tù chúng mày ! Có biết không? Lính đâu? Sao bay dám để cho nó chạy xồng xộc vào đây như vậy? Không còn phép tắc gì nữa à? d. Một người hằng ngày chỉ cặm cụi lo lắng vì mình, thế mà khi xem truyện hay ngâm thơ có thể vui , buồn, mừng, giận cùng những người ở đâu đâu, vì những chuyện ở đâu đâu, há chẳng phải là chứng cớ cho cái mãnh lực lạ lùng của văn chương hay sao? e. Đến lượt bố tôi ngây người ra như không tin vào mắt mình. - Con gái tôi vẽ đây ư ? Chả lẽ lại đúng là nó, cái con Mèo hay lục lọi ấy!
4. a. Năm nay đào lại nở, Không thấy ông đồ xưa. Những người muôn năm cũ Hồn ở đâu bây giờ ? b. Cai lệ không để cho chị được nói hết câu , trợn ngược hai mắt, hắn quát : - Mày định nói cho cha mày nghe đấy à? Sưu của nhà nước mà dám mở mồm xin khất! c. Đê vỡ rồi ! Đê vỡ rồi, thời ông cách cổ chúng mày , thời ông bỏ tù chúng mày ! Có biết không? Lính đâu? Sao bay dám để cho nó chạy xồng xộc vào đây như vậy? Không còn phép tắc gì nữa à? d. Một người hằng ngày chỉ cặm cụi lo lắng vì mình, thế mà khi xem truyện hay ngâm thơ có thể vui , buồn, mừng, giận cùng những người ở đâu đâu, vì những chuyện ở đâu đâu, há chẳng phải là chứng cớ cho cái mãnh lực lạ lùng của văn chương hay sao? e. Đến lượt bố tôi ngây người ra như không tin vào mắt mình. - Con gái tôi vẽ đây ư ? Chả lẽ lại đúng là nó, cái con Mèo hay lục lọi ấy!
5. a. Năm nay đào lại nở, Dựa vào đặc điểm hình thức Không thấy ông đồ xưa. Những người muôn năm cũ nào mà em xác định được đó Hồn ở đâu bây giờ ? là những câu nghi vấn? b. Cai lệ không để cho chị được nói hết câu , trợn ngược hai mắt, hắn quát : - Mày định nói cho cha mày nghe đấy à? Sưu của nhà nước mà dám mở mồm xin khất! c. Đê vỡ rồi ! Đê vỡ rồi, thời ông cách cổ chúng mày , thời ông bỏ tù chúng mày ! Có biết không? Lính đâu? Sao bay dám để cho nó chạy xồng xộc vào đây như vậy? Không còn phép tắc gì nữa à? d. Một người hằng ngày chỉ cặm cụi lo lắng vì mình, thế mà khi xem truyện hay ngâm thơ có thể vui , buồn, mừng, giận cùng những người ở đâu đâu, vì những chuyện ở đâu đâu, há chẳng phải là chứng cớ cho cái mãnh lực lạ lùng của văn chương hay sao? e. Đến lượt bố tôi ngây người ra như không tin vào mắt mình. - Con gái tôi vẽ đây ư ? Chả lẽ lại đúng là nó, cái con Mèo hay lục lọi ấy!
6. ? Các câu nghi vấn a. Những người muôn năm cũ trong đoạn trích trên Hồn ở đâu bây giờ ? có dùng để hỏi không? b. Mày định nói cho cha mày nghe đấy à ? Nếu không dùng c. Có biết không ? Lính đâu ? Sao bay dám để cho nó chạy xồng xộc vào đây như vậy ? Không còn phép để hỏi thì dùng tắc gì nữa à ? để làm gì? d. Một người hằng ngày chỉ cặm cụi lo lắng vì mình, thế mà khi xem truyện hay ngâm thơ có thể vui , buồn, mừng giận cùng những người ở đâu đâu , vì những chuyện ở đâu đâu, há chẳng phải là chứng cớ cho cái mãnh lực lạ lùng của văn chương hay sao ? e - Con gái tôi vẽ đây ư ? Chả lẽ lại đúng là nó, cái con Mèo hay lục lọi ấy !
7. => Bộc lộ tình cảm, cảm xúc: sự hoài niệm, nuối a. Những người muôn năm cũ tiếc Hồn ở đâu bây giờ ? => Đe doạ, chửi mắng. b. Mày định nói cho cha mày nghe đấy à ? c. Có biết không ? Lính đâu ? Sao bay dám để cho => Đe doạ nó chạy xồng xộc vào đây như vậy ? Không còn phép tắc gì nữa à ? d. Một người hằng ngày chỉ cặm cụi lo lắng vì mình, => Khẳng định: sức mạnh thế mà khi xem truyện hay ngâm thơ có thể vui , buồn, của văn chương mừng giận cùng những người ở đâu đâu , vì những chuyện ở đâu đâu, há chẳng phải là chứng cớ cho cái mãnh lực lạ lùng của văn chương hay sao ? => Bộc lộ cảm xúc: sự e. - Con gái tôi vẽ đây ư ? Chả lẽ lại đúng là nó, cái ngạc nhiên con Mèo hay lục lọi ấy !
8. 2/ Kết luận a/ Con gái tôi vẽ đây ư ? Chả lẽ lại đúng là nó, cái con Mèo hay lục * Chức năng khác: Ngoài dùng để hỏi câu lọi ấy ! nghi vấn còn dùng để: ( Bức tranh của em gái tôi) - Bộc lộ tình cảm, cảm xúc b/ Nhớ ai góc bể quê người - Đe doạ Nhớ ai góc bể bên trời bơ vơ . - Khẳng định Không yêu cầu (Tản Đà) trả lời - Phủ định c/ Và rồi con thấy điều gì xảy ra - Cầu khiến. (Buổi học cuối cùng) * Kết thúc câu: Nếu không dùng để hỏi thì trong một số trường hợp câu nghi vấn có thể kết thúc câu bằng dấu chấm, dấu chấm than, dấu chấm Ghi nhớ: SGK/ 22 lửng
9. IV. Bài tập Bài tập 1: Tìm câu nghi vấn trong các đoạn trích và cho biết câu nghi vấn đó dùng để làm gì.
10. IV. Luyện tập: Bài tập 1: Xác định câu nghi vấn và chức năng của nó: a/ " Hỡi ơi lão Hạc! Thì ra đến lúc cùng lão cũng có thể làm liều như ai hết Một người như thế ấy ! Một người đã khóc vì trót lừa một con chó! Một người nhịn ăn để tiền lại làm ma, bởi không muốn liên luỵ đến hàng xóm, láng giềng Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư đểđể cócó ănăn ưư ?? Cuộc đời quả thật cứ mỗi ngày một thêm đáng buồn (Lão Hạc- Nam Cao) → Bộc lộ tình cảm, cảm xúc.( sự ngạc nhiên) b/ Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan? Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn => Cả khổ thơ Ta lặng ngắm giang san ta đổi mới? đều là câu nghi vấn Đâu những bình minh cây xanh nắng gội (chỉ riêng “Than ôi !”) Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng? Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt”, → Phủ định, bộc lộ tình Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật? cảm , cảm xúc -Than ôi!Thời oanh liệt nay còn đâu? (Thế Lữ , Nhớ rừng)
11. Bài tập 1(SGK/22-23): Tìm câu nghi vấn và chức năng c. Mỗi chiếc lá rụng là một cái biểu hiện cho một cảnh biệt ly. Vậy thì sự biệt ly không chỉ có một nghĩa buồn rầu, khổ sở. Sao ta không ngắm sự biệt ly theo tâm hồn một chiếc lá nhẹ nhàng rơi ? (Khái Hưng, Lá rụng) → Dùng để cầu khiến, bộc lộ tình cảm, cảm xúc d. Vâng, thử tưởng tượng một quả bong bóng không bao giờ vỡ, không thể bay mất, nó cứ còn mãi như một vật lì lợm Ôi, nếu thế thì còn đâu là quả bóng bay ? (Hoàng Phủ Ngọc Tường, Người ham chơi) → Dùng để phủ định và bộc lộ tình cảm, cảm xúc
12. 2. Bài tập 2: Xét những đoạn trích sau và trả lời câu hỏi a) – Sao cụ lo xa thế? Cụ còn khoẻ lắm, chưa chết đâu mà sợ! Cụ cứ để tiền ấy mà ăn, lúc chết hãy hay! Tội gì bây giờ nhịn đói mà tiền để lại? - Không, ông giáo ạ! Ăn mãi hết đi thì đến lúc chết lấy gì mà lo liệu? (Nam Cao, Lão Hạc) b) Nghe con giục, bà mẹ đến hỏi phú ông. Phú ông ngần ngại. Cả đàn bò giao cho thằng bé không ra người, không ra ngợm ấy, chăn dắt làm sao? (Sọ Dừa) c) Dưới gốc tre, tua tủa những mầm măng. Măng trồi lên nhọn hoắt như một mũi gai khổng lồ xuyên qua đất luỹ mà trỗi dậy, bẹ măng bọc kín thân cây non, ủ kĩ như áo mẹ trùm lần trong ngoài cho đứa con non nớt. Ai dám bảo thảo mộc tự nhiên không có tình mẫu tử? (Ngô Văn Phú, Luỹ làng) d/ Vua sai lính điệu em bé vào, phán hỏi: - Thằng bé kia, mày có việc gì? Sao lại đến đây mà khóc? (Em bé thông minh) ? Hãy xác định câu nghi vấn trong các đoạn trích trên.
13. 2. Bài tập 2: Đặc điểm hình thức nào cho biết đó là câu nghi vấn. a. Sao cụ lo xa quá thế? Tội gì bây giờ nhịn đói mà để tiền lại? Ăn mãi hết đi thì đến lúc chết lấy gì mà lo liệu? → Phủ định b. Cả đàn bò giao cho thằng bé không ra → Băn khoăn, ngần ngại ngừơi không ra ngợm ấy, chăn dắt làm sao? c. Ai dám bảo thảo mộc tự nhiên không có tình mẫu tử? → Khẳng định d. Thằng bé kia mày có việc gì ? Sao lại đến đây mà khóc? → Dùng để hỏi ? Những câu nghi vấn đó được dùng để làm gì?
14. ? Trong những câu nghi vấn đó, câu nào có thể thay thế được bằng một câu không phải là câu nghi vấn mà có ý nghĩa tương đương a/ Sao cụ lo xa quá như thế Cụ không phải lo xa quá như thế Tội gì bây giờ nhịn đói mà tiền Không nên nhịn đói mà để để lại ? tiền lại. Ăn mãi hết đi thì đến lúc Ăn hết thì lúc chết không có chết lấy gì mà lo liệu ? tiền để lo liệu. c/ Ai dám bảo thảo mộc tự nhiên Thảo mộc tự nhiên cũng có không có tình mẫu tử ? tình mẫu tử.
15. IV. Luyện tập: Bài tập 3: Đặt 2 câu nghi vấn không dùng để hỏi mà để: - Yêu cầu bạn kể lại một nội dung của một bộ phim vừa được trình chiếu. - Bộc lộ tình cảm cảm xúc trước số phận của một nhân vật văn học. → Bạn có thể kể cho mình nghe nội dung bộ phim “Cánh đồng hoang” được không? → Sao cuộc đời lão Hạc khốn khổ đến thế ?
16. *Sơ đồ tư duy CÂU NGHI VẤN ĐẶC ĐIỂM HÌNH THỨC CHỨC NĂNG DẤU KẾT THÚC CÂU Có những từ nghi vấn Chức năng chính: Dấu chấm hỏi (ai, gì, nào, sao, hả, dùng để hỏi chứ ) hoặc từ hay (nối các quan hệ lựa Chức năng khác : chọn) Dấu chấm, dấu dùng để cầu khiến, chấm than hoặc khẳng định, phủ định, dấu chấm lửng đe doạ, bộc lộ tình cảm, cảm xúc,mỉa mai.
17. Hướng dẫn về nhà * Đối với bài học ở tiết học này: Học bài theo ghi nhớ, hoàn thành các bài tập * Đối với bài học ở tiết học tiếp theo: + Chuẩn bị bài : “Thuyết minh về một phương pháp (cách làm)” + Một quả thông khô, hạt vải, hạt nhãn, cành cây khô, miếng gỗ nhỏ, tăm tre, keo dán và một vài phụ liệu khác.
18. Chúc các em luôn học tốt. Chào tạm biệt các em!