Bài giảng Ngữ văn 8 - Tiết 89: Hành động nói

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn 8 - Tiết 89: Hành động nói

1. Tiết 89 Tiếng Việt HÀNH ĐỘNG NÓI
2. Tiết 89: HÀNH ĐỘNG NÓI I. Hành động nói là gì 1. Khảo sát ngữ liệu: SGK/62 Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi: Mẹ con Lí Thông đang ngủ, bỗng nghe có tiếng gọi cửa. Ngỡ là hồn oan của Thạch Sanh hiện về, mẹ con hắn hoảng sợ, van lạy rối rít. Khi Thạch Sanh vào nhà kể cho nghe chuyện giết chằn tinh, chúng mới hoàn hồn. Nhưng Lí Thông bỗng nảy ra kế khác. Hắn nói : - Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu. Thạch Sanh lại thật thà tin ngay. Chàng vội vã từ giã mẹ con Lí Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi thân. (Thạch Sanh)
3. Tiết 89: HÀNH ĐỘNG NÓI _ (1) Con trăn ấy là của Đẩy vua nuôi đã lâu. (2) Nay em Thạch giết nó, tất không khỏi bị tội Mục đích Sanh đi chết. (3) Thôi, bây giờ nhân để mình trời chưa sáng em hãy trốn hưởng ngay đi. (4) Có chuyện gì để lợi anh ở nhà lo liệu.
4. Tiết 89: HÀNH ĐỘNG NÓI _ (1) Con trăn ấy là của Đẩy vua nuôi đã lâu. (2) Nay em Thạch giết nó, tất không khỏi bị tội Mục đích chết. (3) Thôi, bây giờ nhân Sanh đi trời chưa sáng em hãy trốn để mình ngay đi. (4) Có chuyện gì để hưởng anh ở nhà lo liệu. lợi Có Mục đích Hành động nói
5. Tiết 89: HÀNH ĐỘNG NÓI I. Hành động nói là gì 1. Khảo sát ngữ liệu: SGK/62: Hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định 2. Ghi nhớ SGK/63
6. A: Bạn ơi!Đường đi ra hải đăng Vĩnh Thực lối nào vậy bạn? B: Đi đến ngã ba rồi rẽ phải sau đó đi thẳng là đến. Đạt mục đích B: Xin lỗi!Tớ không biết bạn nhé! Không đạt mục đích B: Im lặng (Không nói gì) Không đạt mục đích
7. II.Một số kiểu hành động nói thường gặp ? Em hãy xác định mục đích trong các câu văn chứa hành động nói của Lí Thông trong phần ví dụ 1 SGK trang 62 “ – Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn đi. Có chuyện gì anh ở nhà lo liệu.”
8. Lời nói của Lí Thông Mục đích Con trăn ấy là của vua nuôi đã Thông báo lâu. Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. Đe dọa Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. Cầu khiến điều khiển Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu. Hứa hẹn
9. Chỉ ra các hành động nói trong đoạn trích và cho biết mục đích của mỗi hành động: Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống: - Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ? Điểm thêm một “giây” nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa: - Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài. Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và òa lên khóc. ( ) Chừng như lúc nãy thấy bắt cả chó lớn, chó con, cái Tí vẫn tưởng những con vật ấy sẽ đi thế mạng cho mình, cho nên nó đã vững dạ ngồi im. Bây giờ nghe mẹ giục nó phải đi, nó lại nhếch nhác, mếu khóc: - U nhất định bán con đấy ư? U không cho con ở nhà nữa ư? Khốn nạn thân con thế này! Trời ơi! ( Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
10. II.Một số kiểu hành động nói thường gặp Hành động nói Mục đích Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ? Hỏi Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài. Báo tin U nhất định bán con đấy ư ? U không cho con ở nhà nữa ư ? Hỏi Khốn nạn thân con thế này! Trời ơi ! Bộc lộ cảm xúc
11. Các kiểu hành động nói Mục đích Hành động nói Hỏi Hành động hỏi Báo tin, kể, tả, nêu ý kiến, Hành động trình bày dự đoán Cầu khiến, đe dọa, thách Hành động điều khiển thức Hứa hẹn Hành động hứa hẹn Bộc lộ cảm xúc Hành động bộc lộ cảm xúc
12. Lời nói của Lí Thông Mục đích Kiểu hành động nói Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Thông báo Hành động trình bày (báo tin) Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội Đe dọa Hành động điều chết. khiển (đe dọa) Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em Cầu khiến Hành động điều hãy trốn ngay đi. khiển (cầu khiến) Có chuyện gì để Hành động anh ở nhà lo liệu. Hứa hẹn hứa hẹn
13. • Bài tập nhanh • Cho một đoạn hội thoại sau: Lớp trưởng: Cô giáo nhắc cả lớp chiều nay đi sinh hoạt đội. ==> Hành động thông báo ( trình bày) Tập thể: Cô báo mấy giờ đi ? ==>Hành động hỏi Lớp trưởng: 2 giờ ==> Hành động thông báo
14. Luyện tập BT 1: ( Sgk/63) Trần Quốc Tuấn viết Hịch tướng sĩ nhằm mục đích gì? Hãy xác định mục đích của hành động nói thể hiện một câu trong bài Hịch và vai trò của câu ấy đối với mục đích chung.
15. Câu: ‘ Nếu các ngươi biết chuyên tập sách này, theo lời dạy bảo của ta, thì mới phải đạo thần chủ; nhược bằng khinh bỏ sách này, trái lời dạy bảo của ta, tức là kẻ nghịch thù - Mục đích: + Khích lệ tướng sĩ học tập Binh thư yếu lược + Khích lệ lòng yêu nước của tướng sĩ Khích lệ tinh thần yêu nước, chống giặc ngoại xâm.
16. Bài 3 - Anh phải hứa với em không bao giờ được để chúng cách xa nhau. (điều khiển) Anh hứa đi. (điều khiển) - Anh xin hứa. (hứa) -> Muốn xác định kiểu hành động nói cần phải xác định được mục đích nói và ngữ cảnh giao tiếp
17. III. Cách thực hiện hành động nói 1. Bài tập: SGK/trang 70 ? Đọc kĩ đoạn văn trong SGK, đánh số thứ tự trước mỗi câu trần thuật và xác định mục đích nói của những câu ấy bằng cách đánh dấu + vào ô thích hợp và dấu – vào ô không thích hợp.
18. (1)Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý.(2)Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy.(3) Nhưng cũng có khi cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm.(4) Bổn phận của chúng ta là làm cho những của quý kín đáo ấy đều được đưa ra trưng bày.(5) Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến. ( Hồ Chí Minh, Tinh thần yêu nước của nhân dân ta)
19. (1)Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý.(2)Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy.(3) Nhưng cũng có khi cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm.(4) Bổn phận của chúng ta là làm cho những của quý kín đáo ấy đều được đưa ra trưng bày.(5) Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến. ( Hồ Chí Minh, Tinh thần yêu nước của nhân dân ta) câu Mục đích 1 2 3 4 5 Hỏi Trình bày Điều khiển Hứa hẹn Bộc lộ cảm xúc
20. ? Cho các câu sau: - Sao mà bạn ấy giỏi thế nhỉ? -> Nghi vấn - Tôi chắc chắn tôi sẽ không quên lời hứa với anh. -> Trần thuật - Hãy nói cho tôi biết sao tôi khổ thế này! -> Cầu khiến - Ôi, bạn ấy giỏi lắm đấy! -> Cảm thán Kiểu câu Nghi vấn Cầu khiến Cảm thán Trần thuật Kiểu hđ nói Hỏi Trình bày + + Điều khiển + Hứa hẹn + Bộc lộ cảm xúc → Hành động nói có thể thực hiện trực tiếp hoặc gián tiếp
21. 2. Ghi nhớ: SGK/trang 71 Mỗi hành động nói có thể thực hiện bằng kiểu câu có chức năng chính phù hợp với hành động đó (cách dùng trực tiếp) hoặc bằng kiểu câu khác (cách dùng gián tiếp)
22. II. LUYỆN TẬP Bài 1. Tìm các câu nghi vấn trong bài “Hịch tướng sĩ” của Trần Quốc Tuấn; + Cho biết những câu ấy được dùng làm gì? + Vị trí của mỗi câu nói trong từng đoạn văn có liên quan như thế nào đến mục đích nói của nó?
23. CÂU NGHI VẤN MỤC ĐÍCH “ Từ xưa các bậc trung thần nghĩa sĩ bỏ mình vì nước đời nào không có?” Hỏi để khẳng định “Lúc bấy giờ, dẫu các ngươi muốn vui Hỏi để phủ định vẻ phỏng có được không? “Lúc bấy giờ, dẫu các ngươi không Hỏi để khẳng định muốn vui vẻ phỏng có được không?” “Vì sao vậy?” Hỏi để nêu vấn đề, thu hút sự chú ý “Nếu vậy rồi đây sau khi giặc giã dẹp yên, muôn đời để thẹn, há còn mặt mũi Hỏi để phủ định nào đứng trong trời đất nữa? ” * Những câu nghi vấn ở cuối đoạn dùng để khẳng định (hoặc phủ định) điều được nêu ra trong câu ấy. * Câu nghi vấn mở đầu đoạn: nêu vấn đề cho tướng sĩ chuẩn bị tư tưởng đọc (nghe) phần lí giải của tác giả, thu hút sự chú ý.
24. Bài 2 a) Vì vậy, nhiệm vụ thiêng liêng của toàn dân ta lúc này là phải nâng cao tinh thần quyết chiến quyết thắng, quyết tâm giải phóng miền Nam, bảo vệ miền Bắc, tiến tới hoà bình thống nhất Tổ quốc. Hễ còn một tên xâm lược trên đất nước ta, thì ta còn phải tiếp tục chiến đấu, quét sạch nó đi. Đồng bào và chiến sĩ miền Nam anh hùng, dưới ngọn cờ vẻ vang của Mặt trận Dân tộc giải phóng, liên tục tiến công, liên tục nổi dậy, kiên quyết tiến lên, giành lấy thắng lợi hoàn toàn. Quân và dân miền Bắc quyết ra sức thi đua yêu nước, xây dựng chủ nghĩa xã hội và làm tròn nghĩa vụ của mình đối với đồng bào miền Nam ruột thịt ( ) ( Lời kêu gọi cả nước tiến lên đánh thắng giặc Mĩ xâm lược) Các câu trần thuật trong đoạn văn trên đều có mục đích cầu khiến
25. Câu có mục đích cầu khiến: -“Song anh có cho phép em mới dám nói.” →câu trần thuật -“Được, chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào.”→câu cầu khiến -“Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái nghách sang bên nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang”. →câu trần thuật -“Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi.” →câu cầu khiến *Mối quan hệ giữa các nhân vật và tính cách: -Dế Choắt: yếu ớt, coi mình -Dế Mèn: huênh hoang và là vai dưới nên phải đề nghị hách dịch nên bày tỏ thái độ khiêm nhường, nhã nhặn bằng những câu cầu khiến. bằng những câu trần thuật
26. Bài tập 4: Trong các cách hỏi dưới đây, em nên dùng những cách nào để hỏi người lớn? a) Bác có biết bưu điện ở đâu không ạ? b)b Bác làm ơn chỉ giùm cháu bưu điện ở đâu được không ạ? c) Bưu điện ở đâu, hả bác? d) Chỉ giùm cháu bưu điện ở đâu với ! e)e Bác có thể chỉ giúp cháu bưu điện ở đâu không ạ? Cách b, e mang tính lịch sự, kính trọng, lễ phép hơn.
27. Bài tập 5: Trong quán ăn, một người nói với người bên cạnh: “Anh có thể chuyển giúp tôi lọ gia vị không ạ?”. Theo em, trong những hành động dưới đây, người nghe nên chọn hành động nào? a) Lẳng lặng đưa lọ gia vị cho người kia. b) Trả lời người kia: “ Có chứ ạ. Cái lọ ấy không nặng đâu mà !” c)c Đưa lọ gia vị cho người kia và nói: “ Mời anh.”( hoặc “Mời chị.”, “Mời bác.” )