Bài giảng Ngữ văn 8 - Tiết 97: Hành động nói

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn 8 - Tiết 97: Hành động nói

1. TIẾT : 97
2. MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Kiến thức - Nhớ được những kiểu hành động nói cơ bản: hỏi, trình bày, điều khiển, hứa hẹn, bộc lộ cảm xúc. - Trình bày được cách thức thực hiện hành động nói bằng những kiểu câu có chức năng chính phù hợp với hành động đó bằng cách trực tiếp hoặc gián tiếp. 2. Kĩ năng - Xác định được hành động nói và cách thực hiện hành động nói trong những trường hợp cụ thể. - Sử dụng linh hoạt cách thực hiện hành động nói sao cho phù hợp với mục đích giao tiếp. 3. Thái độ - Rèn kĩ năng sử dụng tiếng Việt hiệu quả.
3. I. Cách thực hiện hành động nói 1. Bài tập: SGK/trang 70 ? Đọc kĩ đoạn văn trong SGK, đánh số thứ tự trước mỗi câu trần thuật và xác định mục đích nói của những câu ấy bằng cách đánh dấu + vào ô thích hợp và dấu – vào ô không thích hợp.
4. (1)Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý.(2)Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy.(3) Nhưng cũng có khi cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm.(4) Bổn phận của chúng ta là làm cho những của quý kín đáo ấy đều được đưa ra trưng bày.(5) Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến. ( Hồ Chí Minh, Tinh thần yêu nước của nhân dân ta)
5. (1)Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý.(2)Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy.(3) Nhưng cũng có khi cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm.(4) Bổn phận của chúng ta là làm cho những của quý kín đáo ấy đều được đưa ra trưng bày.(5) Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến. ( Hồ Chí Minh, Tinh thần yêu nước của nhân dân ta) câu Mục đích 1 2 3 4 5 Hỏi Trình bày Điều khiển Hứa hẹn Bộc lộ cảm xúc
6. ? Cho các câu sau: - Sao mà bạn ấy giỏi thế nhỉ? -> Nghi vấn - Tôi chắc chắn tôi sẽ không quên lời hứa với anh. -> Trần thuật - Hãy nói cho tôi biết sao tôi khổ thế này! -> Cầu khiến - Ôi, bạn ấy giỏi lắm đấy! -> Cảm thán Kiểu câu Nghi vấn Cầu khiến Cảm thán Trần thuật Kiểu hđ nói Hỏi Trình bày + + Điều khiển + Hứa hẹn + Bộc lộ cảm xúc → Hành động nói có thể thực hiện trực tiếp hoặc gián tiếp
7. 2. Ghi nhớ: SGK/trang 71 Mỗi hành động nói có thể thực hiện bằng kiểu câu có chức năng chính phù hợp với hành động đó (cách dùng trực tiếp) hoặc bằng kiểu câu khác (cách dùng gián tiếp)
8. II. LUYỆN TẬP Bài 1. Tìm các câu nghi vấn trong bài “Hịch tướng sĩ” của Trần Quốc Tuấn; + Cho biết những câu ấy được dùng làm gì? + Vị trí của mỗi câu nói trong từng đoạn văn có liên quan như thế nào đến mục đích nói của nó?
9. CÂU NGHI VẤN MỤC ĐÍCH “ Từ xưa các bậc trung thần nghĩa sĩ bỏ mình vì nước đời nào không có?” Hỏi để khẳng định “Lúc bấy giờ, dẫu các ngươi muốn vui Hỏi để phủ định vẻ phỏng có được không? “Lúc bấy giờ, dẫu các ngươi không Hỏi để khẳng định muốn vui vẻ phỏng có được không?” “Vì sao vậy?” Hỏi để nêu vấn đề, thu hút sự chú ý “Nếu vậy rồi đây sau khi giặc giã dẹp yên, muôn đời để thẹn, há còn mặt mũi Hỏi để phủ định nào đứng trong trời đất nữa? ” * Những câu nghi vấn ở cuối đoạn dùng để khẳng định (hoặc phủ định) điều được nêu ra trong câu ấy. * Câu nghi vấn mở đầu đoạn: nêu vấn đề cho tướng sĩ chuẩn bị tư tưởng đọc (nghe) phần lí giải của tác giả, thu hút sự chú ý.
10. Bài 2 a) Vì vậy, nhiệm vụ thiêng liêng của toàn dân ta lúc này là phải nâng cao tinh thần quyết chiến quyết thắng, quyết tâm giải phóng miền Nam, bảo vệ miền Bắc, tiến tới hoà bình thống nhất Tổ quốc. Hễ còn một tên xâm lược trên đất nước ta, thì ta còn phải tiếp tục chiến đấu, quét sạch nó đi. Đồng bào và chiến sĩ miền Nam anh hùng, dưới ngọn cờ vẻ vang của Mặt trận Dân tộc giải phóng, liên tục tiến công, liên tục nổi dậy, kiên quyết tiến lên, giành lấy thắng lợi hoàn toàn. Quân và dân miền Bắc quyết ra sức thi đua yêu nước, xây dựng chủ nghĩa xã hội và làm tròn nghĩa vụ của mình đối với đồng bào miền Nam ruột thịt ( ) ( Lời kêu gọi cả nước tiến lên đánh thắng giặc Mĩ xâm lược) Các câu trần thuật trong đoạn văn trên đều có mục đích cầu khiến
11. b. Cuèi cïng, t«i ®Ó l¹i mu«n vµn t×nh th©n yªu cho toµn d©n, toµn §¶ng, cho toµn thÓ bé ®éi, cho c¸c ch¸u thanh niªn vµ nhi ®ång. ( ) §iÒu mong muèn cuèi cïng cña t«i lµ : Toµn §¶ng, toµn dân ta ®oµn kÕt phÊn ®Êu, x©y dùng mét nưíc ViÖt Nam hoµ b×nh, thèng nhÊt, ®éc lËp, d©n chñ vµ giàu m¹nh, vµ gãp phÇn xøng ®¸ng vµo sù nghiÖp c¸ch m¹ng thÕ giíi. ( Di chúc ) => C¸ch dïng gi¸n tiÕp nµy như nh÷ng lêi t©m sù cña B¸c víi mäi ngưêi, t¹o ra sù ®ång c¶m s©u s¾c, nã khiÕn cho nh÷ng nguyÖn väng cña l·nh tô trë thµnh nguyÖn väng cña mçi ngưêi.
12. Bµi 3: T×m c¸c c©u cã môc ®Ých cÇu khiÕn trong ®o¹n trÝch sau. Mçi c©u Êy thÓ hiÖn mèi quan hÖ gi÷a c¸c nh©n vËt vµ tÝnh c¸ch nh©n vËt như thÕ nµo? DÕ Cho¾t tr¶ lêi t«i b»ng mét giäng rÊt buån rÇu: -Thưa anh, em còng muèn kh«n nhưng kh«n kh«ng ®ưîc. §ông ®Õn viÖc lµ em thë råi, kh«ng cßn h¬i søc ®©u mµ ®µo bíi n÷a [ .]. Hay b©y giê em nghÜ thÕ nµy .Song anh cho phÐp em míi d¸m nãi Råi DÕ Cho¾t loanh quanh, b¨n kho¨n. T«i ph¶i b¶o: - §ưîc, chó mµy cø nãi th¼ng thõng ra nµo. DÕ Cho¾t nh×n t«i mµ r»ng: - Anh ®· nghÜ thư¬ng em như thÕ th× hay lµ anh ®µo gióp cho em mét c¸i ng¸ch sang bªn nhµ anh, phßng khi t¾t löa tèi ®Ìn cã ®øa nµo ®Õn b¾t n¹t th× em ch¹y sang Chưa nghe hÕt c©u , t«i ®· hÕch r¨ng lªn, x× mét h¬i râ dµi. Råi, víi bé ®iÖu khinh khØnh, t«i m¾ng: - Høc ! Th«ng ng¸ch sang nhµ ta? DÔ nghe nhØ! Chó mµy h«i như có mÌo như thÕ nµy, ta nµo chÞu ®ưîc. Th«i, im c¸i ®iÖu h¸t mưa dÇm sïi sôt Êy ®i. §µo tæ n«ng th× cho chÕt! T«i vÒ, kh«ng mét chót bËn t©m.
13. Câu có mục đích cầu khiến: -“Song anh có cho phép em mới dám nói.” →câu trần thuật -“Được, chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào.”→câu cầu khiến -“Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái nghách sang bên nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang”. →câu trần thuật -“Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi.” →câu cầu khiến *Mối quan hệ giữa các nhân vật và tính cách: -Dế Choắt: yếu ớt, coi mình -Dế Mèn: huênh hoang và là vai dưới nên phải đề nghị hách dịch nên bày tỏ thái độ khiêm nhường, nhã nhặn bằng những câu cầu khiến. bằng những câu trần thuật
14. Bài tập 4: Trong các cách hỏi dưới đây, em nên dùng những cách nào để hỏi người lớn? a) Bác có biết bưu điện ở đâu không ạ? b)b Bác làm ơn chỉ giùm cháu bưu điện ở đâu được không ạ? c) Bưu điện ở đâu, hả bác? d) Chỉ giùm cháu bưu điện ở đâu với ! e)e Bác có thể chỉ giúp cháu bưu điện ở đâu không ạ? Cách b, e mang tính lịch sự, kính trọng, lễ phép hơn.
15. Bài tập 5: Trong quán ăn, một người nói với người bên cạnh: “Anh có thể chuyển giúp tôi lọ gia vị không ạ?”. Theo em, trong những hành động dưới đây, người nghe nên chọn hành động nào? a) Lẳng lặng đưa lọ gia vị cho người kia. b) Trả lời người kia: “ Có chứ ạ. Cái lọ ấy không nặng đâu mà !” c)c Đưa lọ gia vị cho người kia và nói: “ Mời anh.”( hoặc “Mời chị.”, “Mời bác.” )
16. * CÇn nhí : Hµnh ®éng nãi Kh¸i niÖm C¸c kiÓu hµnh C¸ch thùc hiÖn hµnh ®éng nãi ®éng nãi Hái Trình Điều Høa Béc lé Trùc Gi¸n c¶m bày khiển hÑn xóc tiÕp tiÕp
17. HƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ - Học thuộc ghi nhớ, làm các bài tập vào vở. - Viết một đoạn văn ngắn có chứa hành động nói cầu khiến và chỉ rõ cách thức thực hiện hành động nói trong đoạn văn. - Chuẩn bị bài “Ôn tập về luận điểm”: Ôn lại luận điểm, luận cứ,lập luận.