Bài giảng Ngữ văn 9 - Bài: Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn 9 - Bài: Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)

1. Kiểm tra bài cũ: Em hãy phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý. ⚫Nhận xét tình huống sau: A: Đi xem phim với tớ đi. B: Mình rất nhiều bài tập.
2. Tiết 128:
3. I.Điều kiện sử dụng hàm ý: * Đọc đoạn trích và trả lời câu hỏi: Chị Dậu vừa nói vừa mếu: - Thôi u không ăn, để phần con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn ăn tranh của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u. Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống: - Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ? Điểm thêm một “giây” nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa: - Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài. - Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và òa lên khóc: - U bán con thật đấy ư ? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con.
4. Hàm ý của những câu in đậm: - Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. Sau bữa này con không còn được ở nhà với thầy mẹ và các em nữa. Mẹ đã bán con. - Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài. Mẹ đã bán con cho nhà cụ Nghị thônĐo ài.
5. *Ghi nhớ: Đê ̉̀ sử dụng hàm ý, cần có hai điều kiện sau đây: - Người nói (người viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói. - Người nghe (người đọc) có năng lực giải đoán hàm ý.
6. Một anh sờ lên cổ áo, thấy con rận. Sợ người ta cười vội vàng hất nó xuống đất nói: - Tưởng là con rận, hoá ra không phải. Có người cúi xuống đất cố tình tìm được con rận nhặt lên: - Tưởng là không phải, hoá ra con rận. (Truyện cười dân gian Việt Nam) - Tưởng là con rận, hoá ra không phải. - Tưởng là không phải, hoá ra con rận. - Mình không ở bẩn làm gì có rận ! - Tưởng là không bẩn, thế mà có rận !
7. Tìm hàm ý của câu in đậm sau đây. Cho biết hàm ý câu đã được tạo ra bằng cách cố ý vi phạm phương châm hội thoại nào? Tuấn hỏi Nam: - Cậu thấy đội bóng này chơi có hay không? Nam bảo: - Tớ thấy họ ăn mặc đẹp. Câu trả lời có hàm ý: Họ chơi không hay-> vi phạm phương châm
8. II. Luyện tập: Bài 1: Xác định hàm ý a/ - Anh nói nữa đi. Ông giục. - Báo cáo hết ! – Người con trai vụt trở lại giọng vui vẻ. – Năm phút nữa là mười. Còn hai mươi phút thôi. Bác và cô vào trong nhà. Chè đã ngấm rồi đấy. Thì giờ ngắn ngủi còn lại thúc giục cả chính người họa sĩ già. Ông theo liền anh thanh niên vào trong nhà, đảo nhìn qua một lượt trước khi ngồi xuống ghế. - Hàm ý: Mời bác và cô vào uống nước.
9. ⚫ b/ - [ ] Anh Tấn này ! Anh bây giờ sang trọng rồi, còn cần quái gì các thứ đồ gỗ hư hỏng này nữa. Chuyên chở lịch kịch lắm. Cho chúng tôi khuân đi thôi. Chúng tôi nhà nghèo dùng được tất. - Có gì đâu mà sang trọng ! Chúng tôi cần phải bán các thứ này đi để - Ái chà! Anh bây giờ làm quan rồi mà bảo không sang trọng ? Những ba nàng hầu. Mỗi lần đi đâu là ngồi kiệu lớn tám người khiêng, còn bảo là không sang trọng ? Hừ ! Chẳng cái gì giấu nổi chúng tôi đâu ! Tôi biết không thể nói làm sao được đành ngậm trong miệng, đứng trầm ngâm. - Ôi dào ! Thật là càng giàu có càng không dám rời một đồng xu ! Càng không dám rời đồng xu lại càng giàu có. ⚫ - Hàm ý: Chúng tôi không thể cho được.
10. c/ Thoắt trông nàng đã chào thưa: “Tiểu thư cũng có bây giờ đến đây ! Đàn bà dễ có mấy tay, Đời xưa mấy mặt đời này mấy gan ! Dễ dàng là thói hồng nhan, Càng cay nghiệt lắm càng oan trái nhiều.” Hoạn Thư hồn lạc phách xiêu, Khấu đầu dưới trướng liệu điều kêu ca. * Hàm ý: - Câu 1: Quyền quý như tiểu thư cũng có lúc phải đến trước “Hoa Nô” này ư ? -> giễu cợt - Câu 2: Làm điều độc ác sẽ gặp sự báo oán Hãy chuẩn bị nhận sự báo oán thích đáng,
11. Bài 2: Xác định hàm ý Nó nhìn dáo dác một lúc rồi kêu lên: - Cơm sôi rồi, chắt nước giùm cái ! – Nó cũng lại nói trổng. Tôi lên tiếng mở đường cho nó: - Cháu phải gọi “Ba chắt nước giùm con”, phải nói như vậy. Nó như không để ý đến câu nói của tôi, nó lại kêu lên: - Cơm sôi rồi nhão bây giờ ! Anh Sáu vẫn ngồi im [ ] - Hàm ý: chắt giùm nước để cơm khỏi nhão
12. Bài 3: Điền vào lượt lời của B một câu có hàm ý từ chối. A: Mai về quê với mình đi ! B: / / A: Đành vậy. * Điền: - Mình còn rất nhiều bài tập. - Mai mình phải trông nhà. - Mình sắp thi rồi.
13. Bài 4: Tìm hàm ý của Lỗ Tấn qua việc ông so sánh “hy vọng” với “con đường” Tôi nghĩb ụng: Đã gọi là hi vọng thì không thể nói đâu là thực, đâu là hư. Cũng giống như những con đường trên mặt đất ; kì thực trên mặt đất vốn làm gì có đường. Người ta đi mãi thì thành đường thôi. - Hàm ý: Tuy hi vọng chưa thể nói là thực hay hư, nhưng nếu cố gắng thực hiện thì có thể đạt được.
14. Bài 5: Tìm câu có hàm ý mời mọc, câu có hàm ý từ chối trong đoạn đối thoại giữa em bé với mây và sóng - Câu có hàm ý mời mọc: + Bọn tớ chơi từ khi thứcd ậy cho đến lúc chiều tà + Bọn tớ ca hát từ sáng sớm cho đến hoàng hôn - Câu có hàm ý từ chối: + Mẹ mình đang ở đợi ở nhà. + Làm sao có thể rời mẹ mà đến được ?.
15. Củng cố: Điều kiện sử dụng hàm ý Hướng dẫn học ở nhà: - Hoàn thiện bài tập - Học bài; chuẩn bị bài Kiểm tra Văn (Phần thơ)