Bài giảng Ngữ văn 9 - Các phưương châm hội thoại

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn 9 - Các phưương châm hội thoại

1. KiÓm tra bµi cò C©u1: Yªu cÇu" khi giao tiÕp cÇn chó ý nãi ng¾n gän, rµnh m¹ch, tr¸nh c¸ch nãi m¬ hå" thuéc vÒ phư¬ng ch©m héi tho¹i nµo ? A. Phương châm về lượng. B. Phương châm về chất . C. PC cách thức. D. PC quan hệ. E. PC lịch sự. C©u 2: Lêi tho¹i sau ®· kh«ng tu©n thñ phư¬ng ch©m héi tho¹i nµo ? A.Bµi to¸n nµy khã qu¸ ph¶i kh«ng cËu ? B. Tí ®ưîc t¸m phÈy m«n V¨n.
2. KiÓm tra bµi cò C©u1: Yªu cÇu" khi giao tiÕp cÇn chó ý nãi ng¾n gän, rµnh m¹ch, tr¸nh c¸ch nãi m¬ hå" thuéc vÒ phư¬ng ch©m héi tho¹i nµo ? A. Phư¬ng ch©m vÒ lưîng . B. Phư¬ng ch©m vÒ chÊt . C. Phư¬ng ch©m c¸ch thøc. D. Phư¬ng ch©m quan hÖ. E. Phư¬ng ch©m lÞch sù. C©u 2: Lêi tho¹i sau ®· kh«ng tu©n thñ phư¬ng ch©m héi tho¹i nµo ? A. Bµi to¸n nµy khã qu¸ ph¶i kh«ng cËu ? B.Tí ®ưîc t¸m phÈy m«n V¨n.
3. KiÓm tra bµi cò C©u1: Yªu cÇu" khi giao tiÕp cÇn chó ý nãi ng¾n gän, rµnh m¹ch, tr¸nh c¸ch nãi m¬ hå" thuéc vÒ phư¬ng ch©m héi tho¹i nµo ? A. Phư¬ng ch©m vÒ lưîng . B. Phư¬ng ch©m vÒ chÊt . C. Phư¬ng ch©m c¸ch thøc. D. Phư¬ng ch©m quan hÖ. E. Phư¬ng ch©m lÞch sù. C©u 2: Lêi tho¹i sau ®· kh«ng tu©n thñ phư¬ng ch©m héi tho¹i nµo ? A. Bµi to¸n nµy khã qu¸ ph¶i kh«ng cËu ? B. Tí ®ưîc t¸m phÈy m«n V¨n. - Lêi tho¹i ®· kh«ng tu©n thñ phư¬ng ch©m quan hÖ
4. Phương châm hội thoại nào bị vi phạm trong mẩu chuyện sau: Khoảng 10 giờ tối, bác sĩ nhận được điện thoại của một khách quen ở vùng quê. Ông khách nói, giọng hốt hoảng: - Thưa bác sĩ, thằng bé nhà tôi nuốt cây bút bi của tôi rồi.Bây giờ biết làm thế nào ? Xin bác sĩ đến ngay cho. -Tôi lên đường ngay.Nhưng trời đang mưa to, đường vào làng ông lại lầy lội, phải một tiếng rưỡi nữa tôi mới đến nơi được. -Thế trong khi chờ bác sĩ, tôi biết làm thế nào? -Ông chịu khó dùng tạm bút chì vậy. Câu trả lời của bác sĩ không đúng yêu cầu cần trả lời của câu hỏi, vi phạm phương châm quan hệ.
5. Vận dụng các phương châm hội thoại đã học, giải quyết tình huống hội thoại sau: Có một nhà sư đang ngồi thì thấy một con nai hớt hải chạy qua. Vừa ngay sau ấy, nhà sư lại thấy một người thợ săn cầm súng đuổi theo con nai. Trông thấy nhà sư đang ngồi. Người thợ săn hỏi: -Sư thầy có thấy một con nai vừa chạy qua đây không? Theo em, nhà sư sẽ trả lời thế nào?
6. Ng÷ v¨n-TiÕt .13 . C¸c phư¬ng ch©m héi tho¹i I. Quan hÖ gi÷a phư¬ng Chµo hái ch©m héi tho¹i víi t×nh Anh chµng nä ë nhµ vî t¹i mét huèng giao tiÕp. vïng quª, ®ưîc ngưêi nhµ dÆn lµ 1. VÝ dô: ph¶i lu«n chµo hái mäi ngưêi xung 2.NhËn xÐt: quanh. Mét h«m, anh ta ra ®ưêng vµ thÊy mét ngưêi ®ang ®èn cµnh trªn mét c©y cao, liÒn ra dÊu gäi. Ngưêi kia dõng viÖc, lËt ®Ët trÌo xuèng, hái: -Cã chuyÖn g× thÕ? -Cã g× ®©u! B¸c lµm viÖc vÊt v¶ lắm ph¶i kh«ng? ( TruyÖn cưêi d©n gian ViÖt Nam)
7. Ng÷ v¨n-TiÕt .13 . C¸c phư¬ng ch©m héi tho¹i I. Quan hÖ gi÷a phư¬ng ch©m héi tho¹i víi t×nh huèng giao - C©u hái cã tu©n thñ phư¬ng tiÕp. ch©m lÞch sù v× nã thÓ hiÖn sù quan t©m ®Õn ngưêi kh¸c. 1. VÝ dô: 2.NhËn xÐt: - Sö dông kh«ng ®óng lóc ®óng chç v× ngưêi ®ưîc hái ®ang ë trªn cµnh c©y cao nªn ph¶i vÊt v¶ trÌo xuèng ®Ó tr¶ lêi. =>Gây phiền hà cho người khác .
8. Ng÷ v¨n-TiÕt .13 . C¸c phư¬ng ch©m héi tho¹i I. Quan hÖ gi÷a phư¬ng ch©m héi tho¹i víi t×nh huèng giao tiÕp. => VËn dông c¸c phư¬ng ch©m 1. VÝ dô: héi tho¹i ph¶i phï hîp víi ®Æc 2. NhËn xÐt: ®iÓm cña t×nh huèng giao tiÕp 3. Ghi nhí: SGK-36 + Nãi víi ai, nãi khi nµo, nãi ë ®©u, nãi nh»m môc ®Ých g×?
9. Đọc mẫu chuyện sau: BÉ AN VÀ BÁC ĐƯA THƯ Trời nóng oi bức, An đang ở trong nhà thì nghe tiếng chuông cửa reo lên. Chạy ngay ra cổng, An nhìn thấy bác đưa thư mồ hôi ướt đẫm đang đứng trước cổng. Mở cổng nhà ra, An mời bác đưa thư vào nhà. Vào đến nhà, vừa ngồi xuống, bác đưa thư nói: -Hôm nay, nhà cháu có thư của bố gửi về này. An đưa hai tay lễ phép nhận thư và nói với bác đưa thư: -Bác chờ cháu một tí nhé! An chạy xuống nhà dưới, nhanh tay rót một cốc nước thật mát lên mời bác đưa thư: -Cháu mời bác uống nước cho đỡ mệt ạ! Nhìn bác đưa thư vội vã uống nước để đi sang nhà khác trong khi trời đang nắng gắt, An cảm động hỏi tiếp: -Bác làm công việc đưa thư này có vất vả lắm không ? Bác đưa thư trả lời: -Vất vả và mệt lắm cháu ạ! Nhưng nhờ li nước của cháu bác không thấy mệt nữa. Cảm ơn cháu nhé!
10. Ng÷ v¨n-TiÕt .13 . C¸c phư¬ng ch©m héi tho¹i I. Quan hÖ gi÷a phư¬ng ch©m héi tho¹i víi t×nh huèng giao tiÕp. 1. VÝ dô: 2. NhËn xÐt: 3. Ghi nhí: SGK-36 II.Nh÷ng trường hîp kh«ng tu©n thñ phư¬ng ch©m héi tho¹i. 1. Bµi tËp
11. b: An: - CËu cã biÕt chiÕc m¸y bay ®Çu tiªn ®ưîc chÕ t¹o vµo n¨m nµo kh«ng? Ba:- §©u kho¶ng ®Çu thÕ kØ XX NhËn xÐt: - C©u tr¶ lêi cña Ba kh«ng ®¸p øng ®ưîc yªu cÇu cña An. - Phư¬ng ch©m vÒ lưîng kh«ng ®ưîc tu©n thñ. -V× Ba kh«ng biÕt chiÕc m¸y bay ®Çu tiªn ®ưîc chÕ t¹o vµo n¨m nµo. §Ó tu©n thñ phư¬ng ch©m vÒ chÊt nªn Ba ph¶i tr¶ lêi chung chung như vËy. = > Ngưêi nãi thiÕu hiÓu biÕt
12. c: Gi¶ sö cã 1 ngưêi bÖnh m¾c bÖnh ung thư ®· ®Õn giai ®o¹n cuèi ( cã thÓ s¾p chÕt ) th× sau khi kh¸m bÖnh, b¸c sÜ cã nªn nãi thËt cho ngưêi Êy biÕt hay kh«ng ? T¹i sao? NhËn xÐt: -B¸c sÜ kh«ng nªn nãi thËt v× cã thÓ sÏ khiÕn cho bÖnh nh©n ho¶ng sî, tuyÖt väng. - B¸c sÜ kh«ng tu©n thñ phư¬ng ch©m vÒ chÊt ( nãi ®iÒu m×nh tin lµ kh«ng ®óng) - Cã thÓ chÊp nhËn ®ưîc v× nã cã lîi cho bÖnh nh©n, gióp cho ngưêi bÖnh l¹c quan trong cuéc sèng. = >Ph¶i ưu tiªn cho mét phư¬ng ch©m héi tho¹i hoÆc mét yªu cÇu kh¸c quan träng h¬n.
13. d. ? Khi nãi: " TiÒn b¹c chØ lµ tiÒn b¹c " th× cã ph¶i ngưêi nãi kh«ng tu©n thñ phư¬ng ch©m vÒ lưîng kh«ng ? ? Theo em, nªn hiÓu ý nghÜa c©u nµy như thÕ nµo ? NhËn xÐt. - NÕu xÐt nghÜa bÒ mÆt th× c¸ch nãi nµy kh«ng tu©n thñ phư¬ng ch©m vÒ lưîng v× nã dưêng như kh«ng cho ngưêi nghe thªm mét th«ng tin nµo. - NÕu xÐt theo nghÜa hµm ý th× c¸ch nãi nµy vÉn tu©n thñ phư¬ng ch©m vÒ lưîng.  TiÒn b¹c chØ lµ phư¬ng tiÖn ®Ó sèng chø kh«ng ph¶i lµ môc ®Ých cuèi cïng cña con ngưêi. C©u nµy cã ý nghÜa r¨n d¹y con ngưêi ta kh«ng nªn ch¹y theo tiÒn b¹c mµ quªn tÊt c¶. => Muèn g©y mét sù chó ý, ®Ó ngưêi nghe hiÓu c©u nãi theo mét hµm ý nµo ®ã
14. Ng÷ v¨n-TiÕt .13 . C¸c phư¬ng ch©m héi tho¹i I. Quan hÖ gi÷a phư¬ng ch©m héi tho¹i víi t×nh huèng giao tiÕp. Ngưêi nãi: 1. VÝ dô: 2. NhËn xÐt: + V« ý, vông vÒ, thiÕu v¨n ho¸ giao 3. Ghi nhí: SGK-36 tiÕp. II.Nh÷ng trờng hîp kh«ng + ThiÕu hiÓu biÕt tu©n thñ phư¬ng ch©m héi tho¹i. + Ph¶i ưu tiªn cho mét phư¬ng ch©m héi tho¹i hoÆc mét yªu cÇu * Ghi nhí : SGK- 37 kh¸c quan träng h¬n + Muèn g©y mét sù chó ý, ®Ó ngêi nghe hiÓu c©u nãi theo mét hµm ý nµo ®ã
15. Ng÷ v¨n-TiÕt .13 . C¸c phư¬ng ch©m héi tho¹i I. Quan hÖ gi÷a phư¬ng ch©m héi tho¹i víi t×nh huèng giao tiÕp. 1. VÝ dô: 2. NhËn xÐt: 3. Ghi nhí: SGK-36 II.Nh÷ng trừ¬ng hîp kh«ng tu©n thñ phư¬ng ch©m héi tho¹i. * Ghi nhí : SGK- 37 III) LuyÖn tËp :
16. Bµi 1: Mét cËu bÐ 5 tuæi kh«ng thÓ nhËn biÕt ®ưîc TuyÓn tËp truyÖn ng¾n Nam Cao ®Ó mµ t×m qu¶ bãng. V× vËy c©u nãi cña «ng bè kh«ng tu©n thñ phư¬ng ch©m c¸ch thøc . C¸ch nãi cña «ng bè ®èi víi cËu bÐ lµ kh«ng râ. Cßn ®èi víi nh÷ng ngưêi ®· ®i häc th× ®©y cã thÓ lµ c©u tr¶ lêi ®óng, râ rµng. Bµi2. - Th¸i ®é cña : Ch©n, Tay, Tai, M¾t lµ bÊt hoµ víi l·o MiÖng. - Lêi nãi cña : Ch©n, Tay , Tai, M¾t kh«ng tu©n thñ phư¬ng ch©m lÞch sù. - ViÖc kh«ng tu©n thñ ®ã lµ kh«ng thÝch hîp víi t×nh huèng giao tiÕp -> thËt v« lÝ, kh¸ch ®Õn nhµ ph¶i chµo hái chñ nhµ råi míi nãi chuyÖn kh¸c, ë ®©y th¸i ®é vµ lêi nãi cña c¸c vÞ kh¸ch thËt hå ®å, kh«ng cã lÝ do chÝnh ®¸ng.
17. Bµi 3: HÕt bao l©u Mét bµ giµ tíi phßng b¸n vÐ m¸y bay hái: - Xin lµm ¬n cho biÕt tõ Anh tíi MÜ bay hÕt bao l©u? Nh©n viªn ®ang bËn ®¸p: - 1 phót nhÐ. -Xin c¶m ¬n! - Bµ giµ ®¸p vµ ®i ra. (truyÖn cưêi T©y Ban Nha) Nh©n viªn vi ph¹m phư¬ng ch©m lÞch sù -> Ngưêi nãi thiÕu v¨n ho¸ giao tiÕp
18. Đọc mẩu chuyện sau và trả lời câu hỏi: GIẤU CÀY Lão kia cày ruộng. Đến buổi vợ gọi về ăn cơm. Lão nói lớn lên rằng: “Được rồi. Để tao giấu cái cày ở dưới bụi tre đã.” Vợ giận lắm trách: “Từ giờ có giấu cày ở đâu thì phải làm thinh, chớ la lối lên như vậy, người ta nghe thấy ăn cắp đi, còn gì.” Lão nghe vợ nói cho là có lí. Lát sau, ăn cơm xong, lão lại chạy ra ruộng thì người ta lấy mất cái cày rồi. Hốt hoảng, lão chạy một mạch về nhà, nói thật nhỏ vào tai vợ: “ Cày của ta đã bị chúng lấy mất rồi”. (Truyện cười dân gian Việt Nam) -Cách nói của nhân vật “lão” trong truyện có phù hợp với tình huống giao tiếp không? Vì sao? Trả lời: Không hợp tình huống. Vì khi cần nói nhỏ lại nói to và khi không cần nói nhỏ lại nói nhỏ.
19. Híng dÉn vÒ nhµ : -Häc thuéc néi dung hai ghi nhí ®Ó n¾m néi dung c¬ b¶n cña tiÕt häc. - Lµm hoµn thiÖn c¸c bµi tËp trong SGK vµ bµi tËp bæ sung SBT vµo vë - Xem tríc néi dung tiÕt TiÕng ViÖt: " Xưng h« trong héi tho¹i"