Bài giảng Ngữ văn 9 - Tác giả: Nguyễn Đình Chiểu

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn 9 - Tác giả: Nguyễn Đình Chiểu

1. Nguyễn Đình Chiểu I.Tiểu sử: 1. Thân thế Nguyễn Đình Chiểu (chữ Hán: 阮廷炤) ( 1822- 1888) - Tục gọi là Đồ Chiểu (khi dạy học), tự Mạch Trạch, hiệu Trọng Phủ, Hối Trai(sau khi bị mù). - Quê:: quê mẹ + làng Tân Thới , phủ Tân Bình, huyện Bình Dương, tỉnh Gia Định (thuộc phường Cầu Kho, Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh ngày nay) quê bố +làng Bồ Điền, xã Phong An , huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên (nay thuộc huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Huế ) - Gia đình:Ông xuất thân trong gia đình nhà nho. Cha ông là Nguyễn Đình Huy, người làng Bồ Điền, xã Phong An huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên; nay thuộc huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên-Huế. + Lớn lên, ông cưới vợ ở đây và đã có hai con (một trai và một gái). Mùa hạ, tháng 5 năm Canh Thìn (1820) Tả quân Lê Văn Duyệt được triều đình Huế phái vào làm Tổng trấn Gia Định Thành. + Đến đầu mùa thu, Nguyễn Đình Huy đi theo Tả quân, để tiếp tục làm thư lại ở Văn hàn ty thuộc dinh Tổng trấn. +Ở Gia Định, ông Huy có thêm người vợ thứ là bà Trương Thị Thiệt, người làng Tân Thới, sinh ra bảy con (4 trai, 3 gái) và Nguyễn Đình Chiểu chính là con đầu lòng.
2. Hình ảnh Nguyễn Đình Chiểu ( 1822-1888)
3. - 2. Cuộc đời -Thuở bé, Nguyễn Đình Chiểu được má nuôi dạy. Năm lên 6, 7 tuổi, ông theo học với một ông thầy đồ ở làng. -Năm 1832, Tả quân Lê Văn Duyệt mất. Năm sau (1833), con nuôi Tả quân là Lê Văn Khôi, vì bất mãn đã làm cuộc nổi dậy chiếm thành Phiên An ở Gia Định, rồi chiếm cả Nam Kỳ. Trong cơn binh biến, bố của Nguyễn Đình Chiểu bỏ trốn ra Huế, nên bị cách hết chức tước. Song vì thương con, cha ông lén trở vào Nam, đem ông ra gửi cho một người bạn đang làm Thái phó ở Huế để tiếp tục việc học. Nguyễn Đình Chiểu sống ở Huế từ 11 tuổi (1833) đến 18 tuổi (1840), thì trở về Gia Định. Năm Quý Mão (1843), ông đỗ Tú tài ở trường thi Gia Định lúc 21 tuổi. Khi ấy, có một nhà họ Võ hứa gả con gái cho ông [4]. Năm 1847, ông ra Huế học để chờ khoa thi năm Kỷ Dậu (1849). Lần này, ông cùng đi với em trai là Nguyễn Đình Tựu (10 tuổi). -Ngày rằm tháng 11 năm Mậu Thân (31 tháng 12 năm 1848), má Nguyễn Đình Chiểu mất ở Gia Định. Được tin, ông bỏ thi, dẫn em theo đường bộ trở về Nam chịu tang mẹ. -Trên đường trở về, vì quá thương khóc mẹ, vì vất vả và thời tiết thất thường, nên đến Quảng Nam thì Nguyễn Đình Chiểu bị ốm nặng. Trong thời gian nghỉ chữa bệnh ở nhà một thầy thuốc vốn dòng dõi Ngự y, tuy bệnh không hết, nhưng ông cũng đã học được nghề thuốc. Lâm cảnh mù mắt, hôn thê bội ước, cửa nhà sa sút -Nguyễn Đình Chiểu đóng cửa chịu tang mẹ cho đến năm 1851, thì mở trường dạy học và làm thuốc ở Bình Vi (Gia Định). Truyện thơ Lục Vân Tiên(SGK ngữ văn 9) của ông có lẽ được bắt đầu sáng tác vào thời gian này . -Năm 1854, Nguyễn Đình Chiểu cưới Lê Thị Điền (1835-1886), người làng Thanh Ba, huyện Cần Giuộc, trước thuộc Gia Định; nay thuộc tỉnh Long An) làm vợ. Bà Điền là em gái thứ năm của Lê Tăng Quýnh, học trò ông, vì cảm phục và mến thương thầy, đã xin gia đình tác hợp. Truyện thơ Dương Từ-Hà Mậu của ông có lẽ được bắt đầu sáng tác vào thời gian này ➔ NGHỊ LỰC PHI THƯỜNG
4. -Ngày 17 tháng 2 năm 1859, Pháp chiếm thành Gia Định. Ông cùng gia đình chạy về quê vợ ở làng Thanh Ba, huyện Cần Giuộc. Cũng tại nơi đây, ông đã sáng tác Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc, được nhiều người đánh giá cao. -Khi 3 tỉnh miền Đông rơi vào tay quân Pháp, không chịu sống trong vùng bị chiếm đóng, Nguyễn Đình Chiểu cùng gia đình xuôi thuyền về làng An Đức, tổng Bảo An, tỉnh Vĩnh Long (nay là huyện Ba Tri, tỉnh Bến Tre). Tại đây, ông tiếp tục dạy học, bốc thuốc, đồng thời vẫn giữ mối liên hệ với những sĩ phu yêu nước như Phan Văn Trị, Nguyễn Thông và các lực lượng kháng chiến; từ chối trước mọi cám dỗ của đối phương. =>Nguyễn Đình Chiểu tích cực tham gia các phong trào kháng chiến, cùng các nghĩa quân bàn việc đánh giặc, đồng thời sáng tác thơ văn khích lệ tinh thần nghĩa sĩ.➔ YÊU NƯỚC -Ông mất năm 1888 tại Ba Trì-Bến Tre. - - Một tấm gương sáng ngời về nghị lực và đạo đức: sống cao cả, vì dân vì nước Một thầy giáo mẫu mực: lấy việc dạy người cao hơn dạy chữ KẾT LUẬN Một thầy lang lấy việc chăm lo sức khỏe cho nhân dân làm y đức Một chiến sĩ trên mặt trận văn hóa và tư tưởng- lá cờ đầu cho văn học yêu nước chống Pháp
5. 2. Sự nghiệp văn học 1. Quan niÖm v¨n ch¬ng: Dïng v¨n ch¬ng biÓu hiÖn ®¹o lÝ vµ chiÕn ®Êu cho sù nghiÖp chÝnh nghÜa. Chë bao nhiªu ®¹o thuyÒn kh«ng kh¼m §©m mÊy th»ng gian bót ch¼ng tµ (D¬ng Tõ – Hµ MËu) Häc theo ngßi bót chÝ c«ng, Trong th¬ cho ngô tÊm lßng Xu©n Thu (Ng TiÒu y thuËt vÊn ®¸p)  V¨n ch¬ng ph¶i lµ nh÷ng s¸ng t¹o nghÖ thuËt cã tÝnh thÈm mÜ, ®Ó ph¸t huy c¸c gi¸ trÞ tinh thÇn. V¨n ch¬ng ai ch¼ng muèn nghe Phun ch©u nh¶ ngäc b¸u khoe tinh thÇn (Ng TiÒu y thuËt vÊn ®¸p)  Híng tíi sù phãng kho¸ng, ®a d¹ng vÒ h×nh thøc.  Quan ®iÓm v¨n ch¬ng t¶i ®¹o, gióp ®êi, cã tÝnh chiÕn ®Êu tÝch cùc.  §îc ý thøc tù gi¸c, s©u s¾c, ®îc thùc thi bÒn bØ trong suèt cuéc ®êi s¸ng t¹o nghÖ thuËt cña nhµ th¬.
6. 1. Quan niÖm v¨n ch¬ng: 2. TÊm lßng th¬ng d©n, yªu níc: a. Tríc khi thùc d©n Ph¸p x©mlîc: ❖ TruyÖn Lôc V©n Tiªn: - Tãm t¾t: - Gi¸ trÞ cña t¸c phÈm: + Lµ khóc ca chiÕn th¾ng cña nh÷ng ngêi kiªn quyÕt v× chÝnh nghÜa mµ chiÕn ®Êu + Lµ b¶n ¸n kÕt téi nh÷ng kÎ bÊt nh©n phi nghÜa - Søc sèng cña t¸c phÈm: ❖ D¬ng Tõ – Hµ MËu: - Bá tµ ®¹o, trë vÒ chÝnh ®¹o (Nho) Cïng nhau bµn luËn viÖc ®êi Theo ®êng nh©n nghÜa bá vêi dÞ ®oan
7. 1. Quan niÖm v¨n ch¬ng: 2. TÊm lßng th¬ng d©n, yªu níc: a. Tríc khi thùc d©n Ph¸p x©mlîc: b. Tõ khi thùc d©n Ph¸p x©m lîc: Sù ®êi thµ khuÊt ®«i trßng thÞt Lßng ®¹o xin trßn mét tÊm g¬ng  Ph¶n ¸nh th¶m ho¹ mÊt níc T¸c phÈm tiªu biÓu:  Lªn ¸n m¹nh mÏ qu©n x©m lîc -Ch¹y giÆc Dï ®ui mµ gi÷ ®¹o nhµ  Phª ph¸n triÒu ®×nh nhu nhîc Cßn h¬n cã m¾t «ng cha kh«ng thê  Ngîi ca tinh thÇn nghÜa khÝ vµ nh÷ng tÊm g¬ng chiÕn ®Êu-Ngãng giã ®«ngDï ®ui mµ khái danh nh¬ cña nh©n d©n -V¨n tÕ nghÜaCßn h¬n sÜ cã CÇn m¾t Giuéc ¨n d¬ tanh r×nh  Nªu cao tinh thÇn bÊt hîp t¸c -V¨n tÕ Tr¬ngDï ®ui §Þnh mµ ®Æng trän m×nh  Nu«i dìng niÒm tin vµ ý chÝ chiÕn ®Êu -V¨n tÕ nghÜaCßn h¬n sÜ cã trËn m¾t ®æivong h×nh tãc r©u Ph¹t cho ®Õn ngêi hÌn kÎ khã, th©u cña quay treo; téi ch¼ng tha conLôc nÝt tØnh ®µn bµ, Trêi ®«ng mµ giã T©y qua ®èt nhµ b¾t vËt -Th¬ ®iÕu Phan Tßng Hai h¬i Êm m¸t ch¼ng hoµ, ®au d©n KÓ mêi mÊy n¨m trêi khèn khæ, bÞ tï, bÞ ®µy, bÞ giÕt, trÎ giµ nghe nµo-Ng xiÕtTiÒu ®Õm y tªnthuËt vÊn ®¸p  Nhí c©u v¹n bÖnh håi xu©n §em ba tÊc h¬i män báV liÒu,¨n hoÆc ch¬ng s«ng, = hoÆc vò biÓn, khÝ hoÆc chiÕn nói, hoÆc ®Êu rõng, cho quen ®éc l¹ lËp, tù do. §ßi ngµy luèng ®îi §«ng Qu©n cøu ®êi th¶y ®Òu r¬ikhÝch níc m¾t lÖ lßng ngêi. (V¨n tÕ nghÜa sÜ trËn vong Lôc tØnh)
8. 1. Quan niÖm v¨n ch¬ng: 2. TÊm lßng th¬ng d©n, yªu níc: 3. NghÖ thuËt th¬ v¨n giµu søc truyÒn c¶m: • Thµnh c«ng trªn nhiÒu thÓ lo¹i: th¬ §êng luËt, v¨n tÕ, truyÖn th¬ N«m • B×nh dÞ, méc m¹c, giµu lêi ¨n tiÕng nãi cña quÇn chóng nh©n d©n (kÕt hîp víi tÝnh cæ ®iÓn: tÒ chØnh, trang nh·, hµm sóc) • Mang ®Ëm tÝnh chÊt ®¹o ®øc – tr÷ t×nh. • Mang ®Ëm s¾c th¸i Nam Bé ®éc ®¸o Th¬ v¨n Ng §×nh ChiÓu lµ “v× sao cã ¸nh s¸ng kh¸c thêng con m¾t cña chóng ta ph¶i ch¨m chó nh×n th× míi thÊy vµ cµng nh×n cµng thÊy s¸ng” (Ph¹m V¨n §ång) NguyÔn ThÞ Ch©m – Trêng Chuyªn H¹ Long – 2008
9. Mét con ngêi tËt nguyÒn nh vËy, nÕu chØ sèng b×nh thêng, trong s¹ch còng lµ quý, kh«ng ai nì ®ßi hái ph¶i g¸nh v¸c viÖc ®êi. Êy mµ cô ®· sèng vµ ®· lµm viÖc víi ba c¬ng vÞ trÝ thøc, lu«n lu«n cã mÆt ë phÝa tríc, lu«n lu«n g¬ng mÉu, cèng hiÕn kh«ng kÓ m×nh, vµ nh vËy cho ®Õn ngµy tõ gi· câi ®êi. Cßn cã tÊm g¬ng ngêi mï nµo ®¸ng soi h¬n cho ngêi cã ®ñ hai m¾t (Lª TrÝ ViÔn) NguyÔn ThÞ Ch©m – Trêng Chuyªn H¹ Long – 2008