Bài giảng Ngữ văn lớp 12 - Tiết 77+78: Đọc văn: Hồn Trương Ba, da hàng thịt (Lưu Quang Vũ)

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn lớp 12 - Tiết 77+78: Đọc văn: Hồn Trương Ba, da hàng thịt (Lưu Quang Vũ)

1. Đọc văn TiẾT 77 - 78 Lưu Quang Vũ
2. I. Đọc - hiểu chung 1. Tác giả : - Tiểu sử: Lưu Quang Vũ (1948 - 1988), tại Phú Thọ trong một gia đình trí thức, cha là nhà viết kịch Lưu Quang Thuận. - Sự nghiệp văn học: + Là một nghệ sĩ đa tài: vẽ tranh, làm thơ, viết truyện, kịch Từ 1980, ông chuyển hẳn sang lĩnh vực sân khấu trở thành nhà soạn kịch tài năng nhất của nền văn học Việt Nam hiện đại. + Tác phẩm: Sgk. + PCNT: Sự kết hợp giữa tính hiện đại với các giá tri truyền thống, sự phê phán mạnh mẽ, quyết liệt và chất trữ tình đằm thắm, bay bổng. + Được tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật năm 2000. Lưu Quang Vũ – Xuân Quỳnh
3. Lưu Quang Vũ - Tố Uyên (người vợ đầu tiên) và con trai Lưu Minh Vũ
4. Lưu Quang vũ và gia đình
5. Một số hình ảnh về các vở kịch của Lưu Quang Vũ Cảnh trong vở “Hồn Trương Ba, da hàng thịt”
6. Một số hình ảnh về các vở kịch của Lưu Quang Vũ Kịch “Sống mãi tuổi 17”
7. Một số hình ảnh về các vở kịch của Lưu Quang Vũ Cảnh trong vở “Nàng Xita”
8. Một số hình ảnh về các vở kịch của Lưu Quang Vũ Cảnh trong vở “Mùa hạ cuối cùng”
9. Một số hình ảnh về các vở kịch của Lưu Quang Vũ Cảnh trong vở “ Tôi và chúng ta”
10. Một số hình ảnh về các vở kịch của Lưu Quang Vũ Cảnh trong vở “ Lời thề thứ 9”
11. Dòng người đổ đến rạp xem kịch của Lưu Quang Vũ
12. Bút tích Lưu Quang Vũ
13. 2. Vở kịch "Hồn Trương Ba, da hàng thịt”: a. Hoàn cảnh sáng tác: - Viết năm 1981, công diễn 1984. - Vở kịch mượn cốt truyện dân gian, nhưng có nhiều sáng tạo b. Tóm tắt nội dung vở kịch:
14. Tóm Tắt Trương Ba - một cao cờ Xác hàng thịt đòi về nhà dưới hạ giới đã kết thân Trương Ba. Mọi người với Đế Thích –người đánh ngỡ ngàng song đành cờ rất giỏi trên thiên đình phải chấp nhận Lý trưởng sách nhiễu Do Nam Tào cẩu thả Trương Ba phải ở nhà hàng nên đã gạch nhầm tên thịt đến đêm mới được người chết là Trương Ba về nhà Nam Tào sửa sai bằng Bị thể xác xui khiến, cách cho hồn Trương Ba Trương ba định xuôi theo nhập vào xác hàng thịt ở lại với vợ hàng thịt để sống lại Trương Ba bắt đầu thay đổi tâm tính khiến mọi người trong gia đình, bạn bè, xa lánh chán ghét, bản thân vô cùng đau khổ. Quyết định giải thoát chấp nhận cái chết, hồn Trương Ba nhập vào màu xanh cây cỏ.
15. c. Vị trí và bố cục đoạn trích: * Vị trí đoạn trích: Cảnh 7 và đoạn kết của vở kịch * Bố cục Hồn Trương Ba – Xác hàng thịt Hồn Trương Ba – Người thân 4 màn đối thoại Hồn Trương Ba – Đế Thích Màn kết
16. Nhân hậu, trong sạch, ngay thẳng Thô lỗ, phũ phàng Trương Trú nhờ thể Ba xác dung tục của hàng thịt Thú vui tao nhã, trí Uống rượu nhiều, tuệ, chơi cờ với ham bán thịt, không nước đi khoáng hoạt mặn mà với chơi cờ Đau khổ đến cùng cực, thấm thía ước ao tách ra
17. II. Đọc - hiểu chi tiết: 1. Màn đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác hàng thịt Nhận xét cuộc đối thoại giữa hồn và xác trên các phương diện sau: Lý lẽ Cách Giọng Hành Vị thế xưng hô điệu động
18. CÁC PHƯƠNG Hồn Trương Ba Xác hàng thịt DiỆN Lên án sự dung tục, tầm thường Khẳng định sức mạnh và vai Lí lẽ của Xác, khẳng định linh hồn trò quan trọng của Xác đối trong sạch-“ caoôngquýkhông tách ra khỏi tôivớiđượcHồn đâu, dù tôi chỉ là thân xác ”. Xưng -“ Mày khôngMày – tacó tiếng nói, mà chỉ là xácÔngthịt- tôi : hô => -khinh“ Khibỉông, coiđứngthườngbên cạnh vợ tôiNgang, tayhàngchân, tháchrun thức đui rẩymù, ” hơi thở nóng rực, cổ họng nghẹn lại ” - Tám- “lờiMày-thoại“ Chẳngchỉđầulà cái:lẽ Giậnôngvỏdữbênkhông, mắngngoàixao, khôngxuyến- Ngạo cónghễcáiý nghĩamón, ranh mãnh, mỉa mỏ. mai, cười nhạo gì hếttiết, khôngcanh, cổcó hũtư,tưởng khấu ,đuôi không ” có cảm xúc!”. Giọng - Những- “ Talời vẫnthoạicósauđời: Lờisốngthoạiriêngngắn,: nguyên vẹn, trong - “ Hai ta đã hòa với nhau làm-Giọngmộtan” ủi, dỗ dành hồn điệu hoặcsạchra lệnh, thẳnghoặc bỏthắnlửng” giữa chừng kèm theo- tiếng“ Tôithan.đã cho ông sức mạnhTrương ông tátBathằngthỏa hiệp => Bất lựccon, tuyệt ôngvọngtóe máu mồm, máu mũi ” Hành Ôm đầu, bịt tai, nhìn chân tay, thân Lắc đầu, an ủi => Tỏ ra động thể => uất ức, đau khổ thương hại, giễu cợt Bị động, đuối lý, thua cuộc, phải Thắng thế, lấn át hồn, buộc Vị thế chấp nhận trở lại xác hàng thịt hồn Trương Ba phải quy thuận.
19. b. Ý nghĩa: - Cuộc đối thoại đã khẳng định mối quan hệ khăng khít giữa hồn và xác: Linh hồn là cao quý, nhưng thể xác cũng vô cùng quan trọng. Hồn và xác phải tồn tại hòa hợp. + Hồn: Biểu tượng cho tâm hồn, lý trí, biểu tượng cho những cao thượng nhân văn. + Xác: Biểu tượng cho phần bản năng, dục vọng. = > Con người phải luôn đấu tranh với cái dung tục, tầm thường để giữ tròn nhân phẩm, hoàn thiện nhân cách. - Tác giả cảnh báo: Khi con người sống trong dung tục thì tâm hồn nhân hậu, thanh cao dễ bị nhiễm độc, tha hóa.
20. CỦNG CỐ LUYỆN TẬP Bài tập : Từ nội dung vở kịch “ Hồn Trương Ba, da hàng thịt” em hãy phát biểu khái quát về mối quan hệ giữa thể xác và linh hồn của con người. Từ đó suy nghĩ rộng hơn về nội dung và hình thức trong sự vật, trong đời sống. Gợi ý: -Thể xác và linh hồn là hai phần gắn bó hữu cơ làm nên con người. Thể xác là nơi trú ngụ của linh hồn: linh hồn tạo nên sự sống, hoạt động của thể xác và điều khiển thể xác. Tuy vậy thể xác cũng có tính tương đối độc lập của nó, nếu linh hồn không giữ vững ý chí, thì những nhu cầu đòi hỏi của thể xác có thể tác động, làm thay đổi linh hồn. Sự đấu tranh giữa hồn và xác để đạt tới sự hòa hợp thống nhất giúp con người làm chủ bản thân, hoàn thiện nhân cách. - Mối quan hệ giữa nội dung và hình thức trong mỗi sự vật đời sống: + Khi nội dung và hình thức phù hợp thì sự vật tồn tại phát triển. + Khi nội dung và hình thức không phù hợp thì sự phát triển bị kìm hãm, có thể bị đe dọa. +Hình thức là phương tiện biểu hiện nội dung; nội dung đóng vai trò chủ đạo quyết định hình thức. => Nội dung và hình thức phải thống nhất, hài hòa, giống như con người luôn cần sự hài hòa giữa thể xác và linh hồn.
21. HƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ - Làm bài tập phần củng cố - Học bài nắm được nội dung của bài - Chuẩn bị cuộc đối thoại của hồn Trương Ba với người thân, với Đế Thích, màn kết của vở kịch
22. XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN CÁC THẦY CÔ VÀ CÁC EM
23. TRÍCH ĐOẠN “HỒN TRƯƠNG BA, DA HÀNG THỊT”
24. 2. Màn đối thoại của Hồn Trương Ba với người thân Với vợ Hồn . Cháu gái Trương Ba Chị con dâu
25. * Màn đốiNGƯỜI thoại THÂN giữa hồn Trương BaTRƯƠNG và người BA MQHthân : Phản ứng N.nhân Tâm trạng N.nhân Vợ Buồn bã, đau Nhận thấy sự -Vẻ mặt : Hiểu khổ,- muốn“Không chết, cần thay đến đổi cái của đời sốngthẩn do thờ,mày những gì bỏ đi, địnhÔng Con bâychồng sợ giờ vàlắm, đaucòn khổbởi biết con lặngđến ngắt ai mình đã, mang lại! Không cần!”. nhườngÔngcảm nội chồng thấy,tôinữa chếttrước đau! đi rồi. cảnhđớn biệt Nếu chồng thấy mỗi ông để nội nhưông tôitảng ngày hiện đá. đang và cho cô hàng thịt chung sẽ làm về được,-thầy"Mày mộthồn đã thắngôngđổi nộikhác thế tôi dần,rồi sẽ đấy,bóp mất - cổCửcái mát ông lúcchỉ thân dần,: tay được thảnh thơi với cô hàng thịt cho ông chiết cây cam, bàn tay giết lợn củaôm đầu. ông làm gãy Con tất xáccả cứ không Ôngnhư Thấu lệchphảiđâu hiểu cònlạc,của nhưng lànhòata ôngạ mờ ”nữa dần ? đi, đếnngười Thông cảm dâutiệt cái nỗichồi có non, lúc chân đauchính lòng ông con nhận to bè cũng như không- Giọngcái xẻng, điệu nhận giẫmthân là và -xót“Nhưng thương cóthấy thật bố ngày là không một còn cách lên nát cả cây sâmra thầyquý mớinữa ươm: nhẫn ! Ông nhục, nội rất tệ hại tôinào đời khác? nào thôkhác Có lỗ, thật phũ không phàng còn cầunhư cứucách vậy ! mặc dù Cháu nào khác?”Tâm hồn tuổi thơ không → Vô cùng gái Quyết liệt trong sạch, không hề đau đớn, bế và dữ dội chấp nhận sự muốn. dung tục tắc.
26. NX -Tất cả mọi người trong gia đình, dù đã cố chịu đựng và thích nghi với hoàn cảnh mới nhưng càng không thể chấp nhận sự thật quái gở trong nhà mình. - Đối thoại với 3 người thân yêu của mình làm cho hồn Trương Ba càng thêm đau khổ, tuyệt vọng vì hoàn cảnh trớ trêu mà mình đã dấn thân vào
27. 3- Màn đối thoại giữa Hồn Trương Ba và Đế Thích HỒN TRƯƠNG BA ĐẾ THÍCH - Kiên quyết từ chối cuộc sống chắp - Ngạc nhiên, bất ngờ trước yêu cầu vá, “không thể sống “bên trong một của Hồn Trương Ba, đằng, bên ngoài một nẻo” . - Khuyên Trương Ba nên chấp nhận - Vạch ra sai lầm của Đế Thích “Ông hoàn cảnh chỉ nghĩ đơn giản là cho tôi sống nhưng - Gợi ý hồn Trương Ba nhập vào xác sống thế nào thì ông chẳng cần biết” cu Tị và vẽ ra một tương lai hấp dẫn ” - Hồn Trương Ba yêu cầu trả lại sự - Chấp nhận yêu cầu của Trương Ba sống cho anh hàng thịt. Kiên quyết từ và thắc mắc : “Con người hạ giới các chối nhập vào xác cu Tị. ông thật kì lạ” => Ý thức sâu sắc, về ý nghĩa của sự sống => Có cái nhìn hời hợt, phiếm diện về cuộc sống * Ý nghĩa cuộc đối thoại: Được sống là đáng quý nhưng được sống là mình toàn vẹn còn quý giá hơn rất nhiều. Con người phải đấu tranh với cám dỗ, nghịch cảnh để hoàn thiện nhân cách và tỏa sáng.
28. Ý nghĩa sâu sắc về lẽ sống : + Con người là một thể thống nhất giữa hồn và xác hài hòa. Không thể có một tâm hồn thanh cao trong một thể xác phàm tục, tội lỗi. + Sống thực là mình, trung thực thật khó khăn. Sống nhờ, sống gửi, giả dối thì dù có sung sướng về vất chất đến đâu, cuộc sống ấy vẫn đầy day dứt, đau khổ và vô nghĩa. → Hồn Trương Ba quyết định ngay và dứt khoát việc chết đi để cu Tị được sống lại vì cu Tị vừa mới qua đời, xác chưa bị phân hủy, dẫn đến tính hợp lí của câu chuyện.
29. * Màn kết : -Cái Gái lấy những hạt na vùi xuống đất “ cho nó mọc thành cây mới Những cây sẽ nối nhau mà lớn khôn. Mãi mãi ”. → Niềm tin vào tương lai, niềm tin vào sự chiến thắng của cái Thiện, cái Đẹp và của sự sống đích thực. ➔ Ngôn ngữ nhân vật nhẹ nhàng, sâu lắng giàu chất trữ tình, đằm thắm bay bổng. "Màn kết với chất thơ sâu lắng đã đem lại âm hưởng thanh thoát cho một bi kịch lạc quan đồng thời truyền đi thông điệp về sự chiến thắng của cái Thiện, cái Đẹp và của sự sống đích thực."
30. III-Tổng kết : 1. Nội dung: Từ một truyện cổ dân gian Lưu Quang Vũ đã đưa ra một quan niệm cao đẹp về cách sống : Hãy sống chân thật với chính mình, phải biết đấu tranh với nghịch cảnh, với chính bản thân, chống lại sự dung tục để hoàn thiện nhân cách và vươn tới nhưng giá trị tinh thần cao quý 2- Nghệ thuật : - Xung đột giàu kịch tính - Ngôn ngữ đặc trưng cho ngôn ngữ kịch - Sự kết hợp tính hiện đại với các giá trị truyền thống - Chất thơ, chất trữ tình bay bổng
31. Củng cố luyện tập 1. Anh chị có đồng ý với đoạn kết của vở kịch không? Giải thích?
32. HƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ - Làm bài tập phần củng cố - Học bài nắm được nội dung của bài - Chuẩn bị diễn đạt trong văn nghị luận (tiếp)
33. XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN CÁC THẦY CÔ VÀ CÁC EM