Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 109-113: Văn bản Mùa xuân nho nhỏ

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 109-113: Văn bản Mùa xuân nho nhỏ

1. CHỦ ĐỀ THƠ HIỆN ĐẠI: VĂN BẢN: MÙA XUÂN NHO NHỎ THANH HẢI
2. Văn bản MÙA XUÂN NHO NHỎ * Thanh Hải I. ĐỌC HIỂU CHÚ THÍCH 1. Tác giả: -Thanh Hải tên thật Phạm Bá Ngoãn (1930-1980) quê ở Phong Điền, Thừa Thiên – Huế. -Là một trong những cây bút có công xây dựng nền văn học cách mạng miền Nam từ những ngày đầu. 2. Tác phẩm
3. Văn bản MÙA XUÂN NHO NHỎ * Thanh Hải Mọc giữa dòng sông xanh Một bông hoa tím biếc Ơi con chim chiền chiện Hót chi mà vang trời Ta làm con chim hót Từng giọt long lanh rơi Ta làm một cành hoa Tôi đưa tay tôi hứng. Ta nhập vào hoà ca Một nốt trầm xao xuyến. Mùa xuân người cầm súng Lộc giắt đầy quanh lưng Một mùa xuân nho nhỏ Mùa xuân người ra đồng Lặng lẽ dâng cho đời Lộc trải dài nương mạ Dù là tuổi hai mươi Tất cả như hối hả Dù là khi tóc bạc. Tất cả như xôn xao... Mùa xuân -ta xin hát Ðất nước bốn nghìn năm Câu Nam ai, Nam bình Vất vả và gian lao Nước non ngàn dặm mình Ðất nước như vì sao Nước non ngàn dặm tình Cứ đi lên phía trước. Nhịp phách tiền đất Huế.
4. Văn bản MÙA XUÂN NHO NHỎ * Thanh Hải I. ĐỌC- CHÚ THÍCH VĂN BẢN 1. Tác giả: 2. Tác phẩm: Bài thơ Mùa xuân nho nhỏ viết vào tháng 11/1980 khi Thanh Hải nằm trên giường bệnh, không lâu sau nhà thơ qua đời. 3. Thể thơ: năm chữ.
5. Văn bản MÙA XUÂN NHO NHỎ * Thanh Hải * Bố cục bài thơ: Khổ 1: cảm xúc trước mùa xuân của thiên nhiên đất trời. Khổ 2,3: cảm xúc về mùa xuân của đất nước con người. Khổ 4,5:suy nghĩ và ước nguyện của nhà thơ trước mùa xuân đất nước. Khổ thơ cuối: lời ngợi ca quê hương xứ Huế.
6. Văn bản: MÙA XUÂN NHO NHỎ Thanh Hải II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN: 1. Cảm xúc trước mùa xuân của thiên nhiên đất trời( khổ 1) a. Khung cảnh mùa xuân - Hình ảnh mùa xuân của thiên nhiên: + Dòng sông xanh. + Bông hoa tím biếc. + Con chim chiền chiện Từ mọc - đảo ngữ => có tác dụng nhấn mạnh sự khỏe khoắn một sức sống vươn lên. - Màu sắc sông xanh, tím biếc : màu đặc trưng của xứ Huế. - Âm thanh: tiếng chim chiền chiện hót vang trời. => Gợi ra không gian cao rộng, màu sắc tươi thắm, âm thanh vang vọng vui tươi.
7. Văn bản MÙA XUÂN NHO NHỎ Thanh Hải II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN: 1. Cảm xúc trước mùa xuân của thiên nhiên đất trời( khổ 1) b. Cảm xúc của tác giả - Được diễn tả tập trung ở chi tiết tạo hình: Từng giọt long lanh rơi Tôi đưa tay tôi hứng Nghệ thuật: Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác :Tiếng chim từ chỗ là âm thanh (cảm nhận được bằng thính giác) chuyển thành từng giọt (hình và khối, cảm nhận được bằng thị giác), từng giọt ấy lại long lanh ánh sáng và màu sắc, có thể cảm nhận bằng cả xúc giác -> Nhà thơ đưa tay hứng từng giọt âm thanh tiếng chim => niềm say sưa, ngây ngất trước vẻ đẹp của đất trời vào xuân, sự trân trọng vẻ đẹp của thi nhân.
8. Văn bản MÙA XUÂN NHO NHỎ Thanh Hải II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN: -Từ cảm thán “Ơi chi” thể hiện niềm xúc động của tác giả trước vẻ đẹp của thiên nhiên. => Thể hiện tình yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống tha thiết nồng nàn.
9. Văn bản: MÙA XUÂN NHO NHỎ Thanh Hải II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN: 2. Cảm xúc về mùa xuân của đất nước, cách mạng ( Khổ 2,3) - Mùa xuân của đất nước : + Hình ảnh người cầm súng => nói đến những người lính chiến đấu bảo vệ quê hương. + Hình ảnh người ra đồng => nói đến những người lao động xây dựng đất nước. => Đây là hai lực lượng chính của đất nước gắn liền với hai nhiệm vụ bảo vệ và xây dựng đất nước. + Lộc non là hình ảnh thực gắn với con người Lộc giắt đầy trên lưng Lộc trải dài nương mạ => gợi lên sức sống tươi trẻ trong thiên nhiên tạo vật, gợi liên tưởng đến những điều tốt đẹp, thành quả quả lao động con người.
10. Văn bản: MÙA XUÂN NHO NHỎ Thanh Hải II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN: 2. Cảm xúc về mùa xuân của đất nước, cách mạng ( Khổ 2,3) - Nghệ thuật: + Điêp̣ ngữ: mù a xuân, lôc̣ , tất cả như ; +Từ lá y: hối hả, xôn xao; + Lăp̣ cấu trú c cú phá p: C1 – C3, C2 – C4, C5 – C6 ; + So sánh; dấu chấm lử ng đươc̣ đăṭ ở cuối khổ thơ gơị bao điều chưa nói hết. ÞTD: Làm nổi bật nhịp điệu hối hả, tươi vui, tràn đầy sức sống. Con người hăng say chiến đấu bảo vệ, xây dựng Tổ quốc. - Hình ảnh so sánh đẹp, kết hợp với nhân hóa Đất nước như vì sao- Cứ đi lên phía trước => Một đất nước đã trải qua bao thăng trầm của lịch sử với bốn nghìn năm vất vả, gian lao mà không bao giờ chịu khuất phục trước bất cứ một thế lực nào.... => Niềm tự hào và tin vào tương lai đất nước của tác giả.
11. Văn bản: MÙA XUÂN NHO NHỎ Thanh Hải II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN: 3. Suy nghĩ và ước nguyện của nhà thơ trước mùa xuân đất nước (Khổ 4,5) - Đại từ xưng hô từ tôi chuyển thành ta: cá nhân nhỏ bé -> nói thay ước nguyện chung của tất cả mọi người ->lời thơ trang trọng thiêng liêng thật đáng trân trọng. - Điệp cấu trúc: ta làm: + Làm con chim hót + Làm một nhành hoa + Nhập một nốt trầm xao xuyến ÞThể hiện khát vọng được hòa nhập vào cuộc sống của đất nước, cống hiến phần tốt đẹp cho cuộc đời, cho đất nước. - NT: Ẩn dụ: mùa xuân nho nhỏ ; Hoán dụ “tuổi hai mươi”(trẻ), “khi tóc bạc”(già) Þ Quan niêṃ cống hiến của nhà thơ: phải cống hiến những gì là tinh túy tốt đep̣ nhất cho cuộc đời chung, cho đất nước (như mùa xuân). Niềm mong muốn được sống có ích, cống hiến cho đời như là một lẽ tự nhiên - con chim mang đến tiếng hót, bông hoa toả hương sắc cho đời. Cống hiến cả khi còn trẻ tớ i lúc đa ̃ già. ÞTâm niệm chân thành, tha thiết
12. Văn bản: MÙA XUÂN NHO NHỎ Thanh Hải II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN: 4. Lời ngợi ca quê hương xứ Huế (Khổ thơ cuối) - Nhịp thơ chậm dần kết hợp với cách gieo vần phối âm khá độc đáo: kết thúc câu đầu và câu cuối bằng hai thanh trắc (hát, Huế) -> Đó là lời tự tình với quê hương, lời tâm tình với đất nước qua khúc ca xứ Huế quen thuộc - Lời ngợi ca quê hương giàu truyền thống văn hóa, vẻ đẹp non sông gấm vóc ( Nước non ngàn dặm mình/ Nước non ngàn dăm tình) thể hiện niềm tự hào, nặng tình với quê hương đất nước.
13. Văn bản: MÙA XUÂN NHO NHỎ Thanh Hải III. TỔNG KẾT 1. Nghệ thuật - Thể thơ 5 chữ, âm hưở ng nhe ̣nhàng tha thiết, gieo vần liền. - Kết hơp̣ những hình ảnh tư ̣ nhiên giản di ̣từ thiên nhiên vớ i những hình ảnh giàu ý nghiã biểu trưng, khái quát. - Giọng điệu luôn biến đổi phù hợp với ý thơ. 2. Nội dung Bµi th¬ Mïa xu©n nho nhá lµ tiÕng lßng tha thiÕt yªu mÕn vµ g¾n bã víi ®Êt n­íc, víi cuéc ®êi cña Thanh H¶i; thÓ hiÖn ­íc nguyÖn ch©n thµnh cña nhµ th¬ ®­îc cèng hiÕn cho ®Êt n­íc, gãp mét mïa xu©n nho nhá cña m×nh vµo mïa xu©n lín cña d©n téc.
14. Ý NGHĨA NHAN ĐỀ: - Mùa xuân nho nhỏ là một sáng tạo độc đáo, một phát hiện mới mẻ củaThanh Hải. - Nhà thơ muốn làm một mùa xuân, nghĩa là sống đẹp, sống với tất cả sức sống tươi trẻ của mình nhưng rất khiêm nhường là mùa xuân nhỏ góp vào mùa xuân lớn của đất nước, của cuộc đời chung.
15. Hướng dẫn học ở nhà: - Phân tích được mạch cảm xúc của bài thơ, chỉ ra nét đặc sắc của nội dung, nghệ thuật bài thơ. - Trình bày cảm nhận của em về 3 khổ thơ đầu.