Chuyên đề Rèn luyện kĩ năng sử dụng bản đồ môn Địa Lí

Nội dung text: Chuyên đề Rèn luyện kĩ năng sử dụng bản đồ môn Địa Lí

1. PHÒNG GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO PHONG ĐIỀN TRƯỜNG THCS THỊ TRẤN PHONG ĐIỀN ĐỊA LÍ Tổ. Hóa – Sinh – Địa lí Giáo viên: Nguyễn Thân Tân
2. I. ĐẶT VẤN ĐỀ II. TẦM QUAN TRỌNG CỦA BẢN ĐỒ TRONG DẠY- HỌC ĐỊA LÍ III. THỰC TRẠNG VỀ KĨ NĂNG BẢN ĐỒ TRONG DẠY- HỌC HIỆN NAY IV. CÁC BƯỚC KĨ NĂNG BẢN ĐỒ HỌC SINH CẦN ĐẠT ĐƯỢC V. THỰC HIỆN TIẾT DẠY MINH HỌA.
3. I. ĐẶT VẤN ĐỀ - Để góp phần nâng cao chất lượng dạy- học cũng như thực hiện hiệu quả của phong trào thi đua tiếp tục “đổi mới phương pháp dạy học, dạy học theo chuẩn kiến thức kĩ năng và đổi mới kiểm tra đánh giá” + Là phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo của học sinh trong học tập + Rèn luyện kĩ năng sống, kĩ năng làm việc nhóm, rèn luyện sức khỏe -Thực hiện nhiệm vụ năm học, nâng cao chất lượng gắn với rèn luyện phẩm chất đạo đức lối sống nhân văn, thì rèn luyện các kĩ năng bản đồ địa lí góp phần giúp học sinh lĩnh hội kiến thức nhanh chóng, hiệu quả cao theo ba cấp độ nhận biết, thông hiểu và vận dụng.
4. II.Tầm quan trọng của bản đồ địa lí trong dạy- học. - Bản đồ địa lí là mô hình kí hiệu hình tượng không gian của các đối tượng và hiện tượng tự nhiên, kinh tế xã hội được tổng hợp hóa theo một cơ sở toán học nhất định nhằm phản ánh vị trí và mối tương quan về các hiện tượng, cả những biến đổi của chúng theo thời gian và không gian. -Trong dạy – học bản đồ địa lí không chỉ là phương tiện mà là nguồn cung cấp tri thức quan trọng, là ngôn ngữ thứ 2 của môn địa lí như nhà địa lí học người Nga N.Nbaranxki đã nói “Dạy- học địa lí là mở đầu bằng bản đồ và kết thúc bằng bản đồ” Nguồn: Tư liệu dạy- học địa lí 6 NXBGD 2003
5. II.Tầm quan trọng của bản đồ địa lí trong dạy- học. - Giúp giáo viên chuyển tải được một khối lượng tri thức địa lí cho học sinh một cách nhẹ nhàng, thân thiện, sinh động và hiệu quả. - Vì vậy. Việc rèn luyện kĩ năng bản đồ giúp học sinh phát huy tính tích cực chủ động, sáng tạo, phát triển tư duy địa lí khả năng quan sát, phân tích tổng hợp và khái quát hóa. + Học sinh hiểu nhanh và nhớ lâu vì đã qua một quá trình suy nghĩ tìm tòi, phân tích só sánh nhằm trau dồi kiến thức dần dần sẽ hình thành trong kí ức các em một cái “nền kiến thức vững chắc” trong học tập và trong cuộc sống. + Rèn luyện kĩ năng bản đồ cho học sinh là một quá trình lâu dài, liên tục và mang tính kế thừa từ lớp này lên lớp khác để đạt mục đích cuối cùng là biết sử dụng bản đồ như là một nguồn cung cấp kiến thức mới. - Kĩ năng bản đồ chỉ có thể trở thành thuần thục thông qua thực hành. - Kĩ năng bản đồ có thể thực hiện qua ba bước cơ bản. 1. Rèn luyện kĩ năng nhận biết, chỉ đọc tên các đối tượng địa lí trên bản đồ. 2. Rèn luyện kí năng xác định vị trí, mô tả các yếu tố tự nhiên, kinh tế xã hội. 3. Rèn luyện kĩ năng phát hiện các mối liên hệ địa lí trên bản đồ. Nguồn: Rèn luyện kĩ năng địa lí NXBGD- 1999
6. III.Thực trạng về kĩ năng bản đồ trong dạy - hiện nay Nói đến việc rèn luyện các kĩ năng cho học sinh trong các môn học nói chung và môn địa lí trong nhà trường nói riêng vẫn còn nhiều hạn chế, nhiều trăn trở của giáo viên. Là chưa đạt được hiệu quả cao theo tinh thần đổi mới phương pháp dạy học, dạy học lấy học sinh làm trung tâm, đặc biệt là phát triển kĩ năng thực hành.
7. III.Thực trạng về kĩ năng bản đồ trong dạy - hiện nay -Về giáo viên: + Còn lo “cháy giáo án” khi cho học sinh thực hành. + Chưa thương xuyên sử dụng đồ dùng dạy học.(đặc biệt là bản đồ) + Lạm dụng công nghệ thông tin. -Về học sinh: + Các kĩ năng sống chưa cao ảnh hưởng đến kĩ năng bản đồ + Chưa thực sự mạnh dạn khi trình bày một vấn đề về địa lí (học sinh còn thấy mới mẻ và phức tạp) + Chưa quan tâm đến kĩ năng bản đồ và học vở bài tập về bản đồ
8. IV. Các bước kĩ năng bản đồ học sinh cần đạt được Đây là kĩ năng ban đầu hình thành cho học sinh các 1. Rèn luyện kĩ năng nhận biểu tượng, được áp dụng cho các lớp đầu cấp và được biết, chỉ đọc tên các đối phát triển tiếp tục ở các lớp trên. tượng địa lí trên bản đồ - Bước 1. Hướng dẩn học sinh đọc bảng chú giải - Bước 2. Giáo viên lưu ý cho học sinh đến các đặc điểm hình thù để dể ghi nhớ. (giống cái gì?) 2. Rèn luyện kĩ năng xác định vị trí mô tả các yếu Ví dụ. Bán đảo Xcan-di-na-vi tố tự nhiên, kinh tế, xã hội. giống hình con “hổ” 3. Rèn luyện kĩ năng phát Ví dụ. Bán đảo I-ta-li-a giống hiện các mối liên hệ địa lí hình chiếc “ủng” trên bản đồ.
9. IV. Các bước kĩ năng bản đồ học sinh cần đạt được 1. Rèn luyện kĩ năng nhận biết, chỉ đọc tên các đối tượng địa lí trên bản đồ 2. Rèn luyện kĩ năng xác định vị trí mô tả các yếu tố tự nhiên, Việt Nam có hình chữ S kinh tế, xã hội. Đảo Mê-la-nê-di có hình con Cang-gu-ru 3. Rèn luyện kĩ năng phát hiện các mối liên hệ địa lí trên bản đồ.
10. IV. Các bước kĩ năng bản đồ học sinh cần đạt được 1. Rèn luyện kĩ năng nhận - Bước 3. Hướng dẩn học sinh cách chỉ, đọc biết, chỉ đọc tên các đối tên trên bảo đồ. tượng địa lí trên bản đồ + Tư thế đứng xác định là phải quay mặt về lớp và nếu đứng bên phải bản đồ (nhìn theo 2. Rèn luyện kĩ năng xác hướng bản đồ) thì xác định tay trái, nếu đứng định vị trí mô tả các yếu bên trái thì chỉ (xác định) tay phải. tố tự nhiên, kinh tế, xã hội. + Xác định kí hiệu điểm (thủ đô, sân bay, nhà máy thủy điện ) thì phải chỉ ngay vào 1 điểm 3. Rèn luyện kĩ năng phát đó. Nếu kí hiệu đường thì phải chỉ hết đường hiện các mối liên hệ địa lí đó và nếu kí hiệu diện tích (vùng trồng lúa, trên bản đồ. vùng trồng cây CN ) thì phải khoanh hết nơi có kí hiệu đó.
11. IV. Các bước kĩ năng bản đồ học sinh cần đạt được 1. Rèn luyện kĩ năng nhận biết, chỉ đọc tên các đối tượng địa lí trên bản đồ 2. Rèn luyện kĩ năng xác định vị trí mô tả các yếu tố tự nhiên, kinh tế, xã hội. 3. Rèn luyện kĩ năng phát hiện các mối liên hệ địa lí trên bản đồ.
12. IV. Các bước kĩ năng bản đồ học sinh cần đạt được 1. Rèn luyện kĩ năng nhận -Vị trí địa lí của một đối tượng là mối quan hệ biết, chỉ đọc tên các đối không gian đối với những đối tượng khác ở tượng địa lí trên bản đồ xung quanh và có quan hệ đến nó hoặc về mặt toán học, hoặc về mặt tự nhiên, hoặc về mặt 2. Rèn luyện kĩ năng xác kinh tế chính trị quốc phòng định vị trí mô tả các yếu tố tự nhiên, kinh tế, xã -Vị trí địa lí là nhân tố đem lại bản săc riêng hội. cho từng châu lục, từng khu vực và giữa quốc gia này với quốc gia khác. 3. Rèn luyện kĩ năng phát - Rèn luyện kĩ năng xác định vị trí địa lí được hiện các mối liên hệ địa lí bắt đầu từ chương trình lớp 7 và tiếp tục lên trên bản đồ. các lớp trên.
13. IV. Các bước kĩ năng bản đồ học sinh cần đạt được 2. Rèn luyện kĩ năng xác định vị trí mô tả các yếu tố tự nhiên, kinh tế, xã hội trên bản đồ a. Kĩ năng xác định vị trí về mặt tự nhiên thì phải dựa vào hệ thống kinh vĩ tuyến. Ví dụ 1. Dựa vào hệ thống kinh tuyến và vĩ tuyến xác định vị trí địa lí của châu Phi ?
14. IV. Các bước kĩ năng bản đồ học sinh cần đạt được 2. Rèn luyện kĩ năng xác định vị trí mô tả các yếu tố tự nhiên, kinh tế, xã hội trên bản đồ b. Kĩ năng xác định vị trí địa lí về mặt kinh tế thì phải dựa vào vị trí gần đường giao thông hoặc gần trung tâm kinh tế, hoặc thị trường quốc tế Ví dụ 2. Xác định vị trí vùng TDNM Bắc Bộ gần vùng ĐBS Hồng có ý nghĩa gì ?
15. IV. Các bước kĩ năng bản đồ học sinh cần đạt được 3. Rèn luyện kĩ năng phát hiện các mối liên hệ địa lí trên bản đồ. Đây là kĩ năng hết sức quan trọng vì mang tính kế thừa, và tiếp tục phát triển những kết quả đạt được ở lớp dưới. Là kĩ năng được áp dụng rộng rải ở lớp cuối cấp (lớp 9) a. Kĩ năng phát hiện mối liên hệ giữa vị trí với tự nhiên. Ví dụ 1. Bắc phi nằm giữa đường chí tuyến nào ? Vị trí đó làm khí hậu Bắc Phi có gì đặc biệt?
16. IV. Các bước kĩ năng bản đồ học sinh cần đạt được 3. Rèn luyện kĩ năng phát hiện các mối liên hệ địa lí trên bản đồ. Đây là kĩ năng hết sức quan trọng, vì bản chất của các đối tượng địa lí gắn với mối liện hệ giữa các hiện tượng trong không gian. a. Kĩ năng phát hiện mối liên hệ giữa vị trí với tự nhiên. Ví dụ 2 .Dựa vào vị trí hãy giải thích vì sao vùng Trung du miền núi Bắc Bộ có mùa đông lạnh đến sớm, kết thúc muộn
17. IV. Các bước kĩ năng bản đồ học sinh cần đạt được 3. Rèn luyện kĩ năng phát hiện các mối liên hệ địa lí trên bản đồ. b. Kĩ năng phát hiện mối liên hệ giữa tự nhiên với kinh tế. Ví dụ 3.Quan sát bản đồ học sinh xác định được vị trí các mỏ sắt ở Thái Nguyên thì đã phát hiện mối liên hệ giữa khai thác và sản xuất than tại chỗ.
18. IV. Các bước kĩ năng bản đồ học sinh cần đạt được 3. Rèn luyện kĩ năng phát hiện các mối liên hệ địa lí trên bản đồ. b. Kĩ năng phát hiện mối liên hệ giữa tự nhiên với kinh tế. Ví dụ 4. Học sinh xác định được trên bản đồ vị trí các mỏ than, nhà máy nhiệt điện, cảng biển Cửa Ông thì sẽ vẽ được sơ đồ mối liên hệ giửa sản xuất và tiêu thụ sản phẩm theo mục đích.
19. Sơ đồ mối liên hệ giữa sản xuất và tiêu thụ sản phẩm. Nhiệt điện Phả lại, Uông Bí Tiêu dùng trong nước Than Quảng Ninh Nhật Bản Xuất khẩu EU, T Quốc Bắc Mĩ
20. IV. Các bước kĩ năng bản đồ học sinh cần đạt được c. Kĩ năng phát hiện mối liên hệ 1. Rèn luyện kĩ năng nhận biết, giữa kinh tế với kinh tế. chỉ đọc tên các đối tượng địa lí Ví dụ 5. Sau khi lập được sơ đồ trên bản đồ mối liên hệ sản phẩm than, học sinh hiểu than còn là nguồn năng 2. Rèn luyện kĩ năng xác định lượng cho các nhà máy nhiệt vị trí mô tả các yếu tố tự nhiên, điện hòa mạng với lưới điện kinh tế, xã hội. quốc gia, thì học sinh phát hiện 3. Rèn luyện kĩ năng phát hiện ra mối liên hệ than Quảng Ninh các mối liên hệ địa lí trên bản là tài sản to lớn của đất nước ta. đồ.
21. IV. Các bước kĩ năng bản đồ học sinh cần đạt được 3. Rèn luyện kĩ năng phát hiện các mối liên hệ địa lí trên bản đồ. d. Kĩ năng phát hiện mối liên hệ giữa vị trí với kinh tế. Ví dụ 5. Học sinh xác định được vị trí vùng biển, các đảo và quần đảo Việt Nam, thì sẽ phát hiện ra tiềm năng kinh tế biển Việt Nam là phát triển tổng hợp các ngành kinh tế biển
22. IV. Các bước kĩ năng bản đồ học sinh cần đạt được KT- NT Thủy sản 3. Rèn luyện kĩ năng phát hiện các mối liên hệ địa lí trên bản đồ. d. Kĩ năng phát hiện mối liên hệ giữa vị trí với kinh tế. Du lịch biển đảo -Từ đó học sinh lập được sơ đồ Kinh tế biển phát triển tổng hợp các ngành Khai thác khoáng kinh tế biển. sản biển - Giúp các em không chỉ thấy được chủ quyền vùng biển, đảo và GTVT biển quần đảo của nước ta từ xưa mà còn yêu quê hương, yêu biển- đảo.