Bài giảng Ngữ văn 8 - Tiết học số 95: Hành động nói

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn 8 - Tiết học số 95: Hành động nói

1. Kiểm tra bài cũ: Câu hỏi: Nêu đặc điểm hình thức, chức năng của câu phủ định? Cho ví dụ?
2. - Câu phủ định là câu có những từ phủ định: không, chẳng, chả, chưa, không phải (là), chẳng phải (là) đâu có phải (là), đâu có, - Câu phủ định dùng để: + Thông báo, xác nhận không có sự vật, sự việc, tính chất, quan hệ nào đó (câu phủ định miêu tả). VD : Hôm nay tôi không đi học. + Phản bác một ý kiến, một nhận định (câu phủ định bác bỏ). VD : Không phải ! Hôm đó tôi đi học.
3. TIẾT 95: HÀNH ĐỘNG NÓI A. TÌM HIỂU CHUNG I. Hành động nói là gì? 1.Xét ví dụ SGK trang/62
4. • Đọc đoạn trích sau: Mẹ con Lý Thông đang ngủ, bỗng nghe tiếng gọi cửa. Ngỡ là hồn oan của Thạch Sanh hiện về, mẹ con hắn hoảng sợ, van lạy rối rít. Khi Thạch Sanh vào nhà kể cho nghe chuyện giết chằn tinh, chúng mới hoàn hồn. Nhưng Lý Thông bỗng nảy ra kế khác. Hắn nói : - Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu. Thạch Sanh lại thật thà tin ngay. Chàng vội vã từ giã mẹ con Lý Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi thân. (Thạch Sanh)
5. Môc ®Ých: LÝ Th«ng ®uæi Thach Sanh ®i nh»m c­ưíp c«ng cña Th¹ch Sanh. ““Th«i,Th«i, b©yb©y giêgiê nh©nnh©n trêitrêi chchưư­a­a s¸ngs¸ng emem h·yh·y trèntrèn ngayngay ®i.®i.”” - LÝ Th«ng ®¹t ®­ưîc môc ®Ých. “Chµng véi v· tõ gi· mÑ con LÝ Th«ng, trë vÒ tóp lÒu cò dư­íi gèc ®a, kiÕm cñi nu«i th©n.”
6. - B»ng ph­ư¬ng tiÖn lêi nãi. -> Lêi nãi cña LÝ Th«ng lµ mét hµnh ®éng. V× nã cã tÝnh môc ®Ých. => Hµnh ®éng cña LÝ Th«ng lµ hµnh ®éng nãi.
7. 2.Ghi nhớ 1 SGK/ Trang 62 Hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định.
8. II.Một số kiểu hành động nói thường gặp:
9. MẹMẹ concon LýLý ThôngThông đangđang ngủ,ngủ, bỗngbỗng nghenghe tiếngtiếng gọigọi cửa.cửa. NgỡNgỡ làlà hồnhồn oanoan củacủa ThạchThạch SanhSanh hiệnhiện về,về, mẹmẹ concon hắnhắn hoảnghoảng sợ,sợ, vanvan lạylạy rốirối rít.rít. KhiKhi ThạchThạch SanhSanh vàovào nhànhà kểkể chocho nghenghe chuyệnchuyện giếtgiết chằnchằn tinh,tinh, chúngchúng mớimới hoànhoàn hồn.hồn. NhưngNhưng LýLý ThôngThông bỗngbỗng nảynảy rara kếkế khác.khác. HắnHắn nóinói :: -Con-Con trăntrăn ấyấy làlà củacủa vuavua nuôinuôi đãđã lâu.lâu. NayNay emem giếtgiết nó,nó, tấttất khôngkhông khỏikhỏi bịbị tộitội chết.chết. Thôi,Thôi, bâybây giờgiờ nhânnhân trờitrời chưachưa sángsáng emem hãyhãy trốntrốn ngayngay đi.đi. CóCó chuyệnchuyện gìgì đểđể anhanh ởở nhànhà lolo liệu.liệu. ThạchThạch SanhSanh lạilại thậtthật thàthà tintin ngay.ngay. ChàngChàng vộivội vãvã từtừ giãgiã mẹmẹ concon LýLý Thông,Thông, trởtrở vềvề túptúp lềulều cũcũ dướidưới gốcgốc đa,đa, kiếmkiếm củicủi nuôinuôi thân.thân. (Thạch Sanh)
10. 1. Xác định hành động nói - mục đích nói của Lí Thông: LLời của Lý Thông HĐN ­ Mục đích (1)Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Trình bày (kể) (2)Nay em giết nó, tất không khỏi Điều khiển(đe dọa) bị tội chết. ( (4)Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu. Hứa hẹn Đuổi Thạch Sanh đi để mình hưởng lợi
11. 2. Chỉ ra hành động nói, cho biết mục đích của mỗi hành động Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống: - Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ? Điểm thêm một “giây” nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa: - Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị Thôn Đoài. Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và òa lên khóc. [ ] Chừng như lúc nãy thấy bắt cả chó lớn, chó con, cái Tí vẫn tưởng những con vật ấy sẽ đi thế mạng cho mình, cho nên nó đã vững dạ ngồi im. Bây giờ nghe mẹ nó giục phải đi, nó lại nhếch nhác, mếu khóc: - U nhất định bán con đấy ư ? U không cho con ở nhà nữa ư ? Khốn nạn thân con thế này ! Trời ơi ! -
12. LỜI NÓI MỤC ĐÍCH NÓI • Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ? Hỏi , bộc lộ cảm xúc • Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài . Trình bày ( báo tin ) • U nhất định bán con đấy ư ? Hỏi, bộc lộ cảm xúc • U không cho con ở nhà nữa ư ? Hỏi, bộc lộ cảm xúc • Khốn nạn thân con thế này ! Trời ơi ! Cảm thán(bộc lộ cảm xúc
13. Xác định các hành động nói và mục đích nói của mỗi hành động trong các VD sau: - Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào Trình bày(Miêu tả)
14. CÁC KIỂU HÀNH ĐỘNG NÓI - Hỏi - Trình bày (báo tin, ) - Điều khiển (cầu khiến, đe doạ, thách thức ) - Hứa hẹn - Bộc lộ cảm xúc
15. 4. Ghi nhớ 2 SGK/ Trang 63 NgNgƯ­êi­êitata dùadùa theotheo môcmôc ®Ých®Ých cñacña hµnhhµnh ®éng®éng nãinãi mµmµ ®Æt®Æt tªntªn chocho nã.nã. Nh÷ngNh÷ng kiÓukiÓu hµnhhµnh ®éng®éng nãinãi ththƯ­êng­ênggÆpgÆp lµlµ hái,hái, tr×nhtr×nh bµybµy (b¸o(b¸o tin,tin, kÓ,kÓ, t¶,t¶, nªunªu ýý kiÕnkiÕn ,, dùdù ®o¸n, ),®o¸n, ), ®iÒu®iÒu khiÓnkhiÓn (cÇu(cÇu khiÕn,khiÕn, ®e®e däa,däa, th¸chth¸ch thøc, ),thøc, ), høahøa hÑn,hÑn, bécbéc lélé c¶mc¶m xóc.xóc.
16. B.B. LUYỆNLUYỆN TẬPTẬP 1.1. BàiBài tập1tập1 ­ Viết bài “ Hịch tướng sĩ” nhằm mục đích khích lệ tướng sĩ học tập “Binh thư yếu lược và lòng yêu nước của tướng sĩ”. - “ Nay ta bảo thật các ngươi làm rữa thịt Vân Nam Vương ở Cảo Nhai”. ­ Khích lệ lòng yêu nước của tướng sĩ trong việc bảo vệ đất nước.
17. Bài tập 2: Chỉ ra các hành động nói và mục đích của mỗi hành động nói. a. Tiếng chó sủa vang các xóm. Bà lão láng giềng lại lật đật chạy sang: - Bác trai đã khá rồi chứ ? - Cảm ơn cụ, nhà cháu đã tỉnh táo như thường. Nhưng xem ý hãy còn lề bề lệt bệt chừng như vẫn mỏi mệt lắm. - Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn. - Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì. - Thế thì phải giục anh ấy ăn mau lên đi, kẻo nữa người ta sắp sửa kéo vào rồi đấy ! Rồi bà lão lật đật trở về với vẻ mặt băn khoăn. Ngô Tất Tố - Tắt đèn )
18. (1) Bác trai đã khá rồi chứ ? => Hỏi (2) Cảm ơn cụ, nhà cháu đã tỉnh táo như thường. Nhưng xem ý hãy còn lề bề lệt bệt chừng như vẫn mỏi mệt lắm. => Cảm ơn, trình bày (3) Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. => Cầu khiến ( khuyên bảo )
19. (4) Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn. => Trình bày ( dự đoán tình hình ) (5) Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì. => Trình bày. (6) Thế thì phải giục anh ấy ăn mau lên đi, kẻo nữa người ta sắp sửa kéo vào rồi đấy ! => Điều khiển ( thúc giục, khuyên bảo )
20. b. “Lê Thận nâng gươm lên ngang đầu nói với Lê Lợi: ­ Đây là trời phó thác cho minh công làm việc lớn. Chúng tôi nguyện đem xương thịt của mình theo minh công, cùng với thanh gươm thần này để báo đền Tổ quốc!” (Sự tích Hồ Gươm) Hµnh ®éng nãi Môc ®Ých §©y lµ trêi cã ý lµm viÖc lín. Trình bày Chóng t«i nguyÖn tæ quèc! Hứa hẹn
21. c. H«m sau l·o H¹c sang nhµ. Võa thÊy t«i, l·o b¸o ngay: - CËu Vµng ®i ®êi råi, «ng gi¸o ¹! - Cô b¸n råi ? - B¸n råi ! Hä võa b¾t xong. ( ) - ThÕ nã cho b¾t µ ? MÆt l·o ®ét nhiªn co róm l¹i. Nh÷ng vÕt nh¨n x« l¹i víi nhau, Ðp cho n­ícm¾t ch¶y ra. C¸i ®Çu l·o ngoÑo vÒ mét bªn vµ c¸i miÖng mãm mÐm cña l·o mÕu nh­con nÝt. L·o hu hu khãc - Khèn n¹n ¤ng gi¸o ¬i ! Nã cã biÕt g× ®©u ! Nã thÊy t«i gäi th× ch¹y ngay vÒ, vÉy ®u«i mõng. T«i cho nã ¨n c¬m. Nã ®ang ¨n th× th»ng Môc nÊp trong nhµ, ngay ®»ng sau nã, tãm lÊy hai c¼ng sau nã dèc ng­îc nã lªn. (Nam Cao – L·o H¹c)
22. - Cậu Vàng đi đời rồi, ông giáo ạ ! Trình bày (Báo tin) - Cụ bán rồi ? Hỏi - Bán rồi ! Trình bày (Xác nhận) Họ vừa bắt xong. Trình bày (Báo tin) - Thế nó cho bắt à ? Hỏi - Khốn nạn Bộc Lộ Cảm Xúc Ông giáo ơi ! Bộc lộ cảm xúc(than thở) Nó có biết gì đâu! Trình bày (Nhận định) Nó thấy tôi, mừng. Trình bày (Tả) Tôi cho nó ăn cơm. Trình bày (Kể) Nó đang ăn thì thằng Mục nấp trong nhà, Trình bày (Kể, tả) , dốc ngược nó lên.
23. Bài 3 : Đoạn trích dưới đây có ba câu chứa từ hứa. Hãy xác định kiểu hành động nói trong mỗi câu ấy. Em đi nhanh về chiếc giường, đặt con Em Nhỏ quàng tay vào con Vệ Sĩ. - Em để nó ở lại - Giọng em ráo hoảnh - Anh phải hứa với em không bao giờ để chúng ngồi cách xa nhau. Anh nhớ chưa? Anh hứa đi. - Anh xin hứa. Tôi mếu máo trả lời và đứng như chôn chân xuống đất, nhìn theo cái bóng bé nhỏ liêu xiêu của em tôi trèo lên xe. ( Khánh Hoài)
24. - Anh ph¶i høa víi em kh«ng bao giê ®Ó chóng hµnh ®éng ®iÒu khiÓn ngåi c¸ch xa nhau. - Anh høa ®i. hµnh ®éng ®iÒu khiÓn - Anh xin høa. hµnh ®éng høa
25. Bµi tËp më réng: A. CËu võa ®i du lÞch vÒ ®Êy µ? B. (GËt ®Çu.) A. Cã vui kh«ng? B. (L¾c ®Çu.) Em h·y cho biÕt ®o¹n v¨n trªn cã nh÷ng hµnh ®éng nãi nµo? -> Cã hµnh ®éng hái vµ hµnh ®éng gËt ®Çu, l¾c ®Çu ( x¸c nhËn vµ b¸c bá). => Như vậy hành động nói có thể diễn ra bằng lời nói tương ứng với các kiểu câu, cũng có thể bằng cử chỉ, điệu bộ, nhưng dạng điển hình của hành động nói vẫn là bằng lời nói.
26. CÇu khiÕn, ®e do¹, B¸o tin, kÓ, t¶, th¸ch thøc, nªu ý kiÕn, dù ®o¸n, Høa hÑn bµy Tr×nh Tr×nh Hái khiÓn §iÒu Béc lé c¶m xóc C¸c kiÓu hµnh ®éng nãi th­Ưêng gÆp Hµnh ®éng nãi Kh¸i niÖm Lµ hµnh ®éng ®­Ưîc thùc hiÖn b»ng lêi nãi nh»m môc ®Ých nhÊt ®Þnh.
27. C. HƯỚNG DẪN TỰ HỌC - Học bài, học thuộc ghi nhớ. - Làm bài tập còn lại - Xem bài: “Hành động nói TT”.