Bài giảng Ngữ văn 9 - Bài 2: Các phương châm hội thoại

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn 9 - Bài 2: Các phương châm hội thoại

1. Các nhân vật trong truyện cười sau đã không tuân thủ phương châm hội thoại nào? MẮT TINH, TAI TINH Có hai anh bạn gặp nhau, một anh nói: - Mắt tớ không ai bằng! Kìa! Một con kiến đang bò ở cành cây trên đỉnh núi phía trước mặt, tớ trông rõ mồn một đến cả từ sợi râu cho đến bước chân của nó. Anh kia nói: - Thế cũng chưa tinh bằng tớ, tớ còn nghe thấy sợi râu nó ngoáy trong không khí kêu vù vù và chân nó bước kêu sột soạt. (Truyện cười dân gian Việt Nam)
2. Sau tuần học đầu tiên, trong cuộc thảo luận nhóm về vấn đề các phương châm hội thoại, An và Toàn đang tranh luận sôi nổi. An: Trong cuộc thoại chỉ cần mình nói có nội dung, nội dung của lời nói đáp ứng đúng yêu cầu của cuộc giao tiếp và nói có căn cứ là cuộc thoại sẽ thành công. Toàn: Cậu nói như vậy là chưa đúng. Ngoài việc nói có nội dung, nội dung của lời nói đáp ứng đúng yêu cầu của cuộc giao tiếp, không thiếu, không thừa (tuân thủ phương châm về lượng) và nói đúng, có căn cứ ((tuân thủ phương châm về chất), thì trong cuộc thoại cần phải nói đúng đề tài, cách nói phải rõ ràng, rành mạch và phải tông trọng đối tượng giao tiếp nữa thì cuộc thoại mới thành công. Em đồng ý với ý kiến của bạn nào ? Vì sao?.
3. Mỗi người nói một đằng,không ăn khớp, không hiểu nhau.
4. A: - Nằm lùi vào! B : - Làm gì có hào nào . A : - Đồ điếc! B : - Tôi có tiếc đâu. Người nói ,người nghe không hiểu nhau, không giao tiếp được với nhau
5. 2.Ghi nhớ: Khi giao tiếp cần nói đúng vào đề tài giao tiếp, tránh nói lạc đề (phương châm quan hệ)
6. Đọc tình huống hội thoại sau và cho biết nhân vật B trong câu chuyện dưới đây có vi phạm phương châm quan hê không? Vì sao ? (A và B là bạn học cùng lớp một hôm A đến nhà B chơi) A: Trời hôm nay nóng quá. B: Mất điện rồi bạn.
7. Trường hợp này không vi phạm phương châm quan hệ vì A và B hiểu được hàm ý của nhau trong câu nói: A: Trời hôm nay nóng quá. - Bạn bật quạt đi. B: Mất điện rồi bạn. – Tớ không bật quạt cho bạn được vì mất điện rồi.
8. Hai thành ngữdây cà ra dây muống, lúng búng như ngậm hột thị này dùng để chỉ những cách nói như thế nào? Nói dài dòng,rườm rà và cách nói ấp úng không thành lời, nói không rành mạch Người nghe khó tiếp nhận thông tin
9. - Tôi đồng ý với những nhận định về truyện ngắn của ông ấy. - Tôi đồng ý với những nhận định về truyện ngắn của ông ấy Tôi đồng ý với những nhận định của ông ấy về (thể loại) truyện ngắn. - Tôi đồng ý với những nhận định về truyện ngắn của ông ấy. Tôi đồng ý với những nhận định (của người khác) về truyện ngắn do ông ấy sáng tác. => Nói mơ hồ, nhiều cách hiểu
10. 2.Ghi nhớ: Khi giao tiếp, cần chú ý nói ngắn gọn, rành mạch; tránh cách nói mơ hồ (phương châm cách thức)
11. NGƯỜI ĂN XIN Một người ăn xin đã già. Đôi mắt ông đỏ hoe, nước mắt ông giàn giụa, đôi môi tái nhợt, áo quần tả tơi. Ông chìa tay xin tôi. Tôi lục hết túi nọ đến túi kia, không có lấy một xu, không có cả khăn tay, chẳng có gì hết. Ông vẫn đợi tôi. Tôi chẳng biết làm thế nào. Bàn tay tôi run run nắm chặt lấy bàn tay run rẩy của ông: - Xin ông đừng giận cháu! Cháu không có gì cho ông cả. Ông nhìn tôi chăm chăm, đôi môi nở nụ cười: - Cháu ơi, cảm ơn cháu! Như vậy là cháu đã cho lão rồi. Khi ấy tôi chợt hiểu ra: Cả tôi nữa, tôi cũng vừa nhận được một cái gì đó của ông. (Theo Tuốc-ghê-nhép)
12. NGƯỜI ĂN XIN Một người ăn xin đã già. Đôi mắt ông đỏ hoehoe,, nước mắt ông giàn giụagiụa,, đôi môi tái nhợtnhợt,, áo quần tả tơi. Ông chìa tay xin tôi. Tôi lục hết túi nọ đến túi kia, không có lấy một xu, không có cả khăn tay, chẳng có gì hết. Ông vẫn đợi tôi. Tôi chẳng biết làm thế nào. Bàn tay tôi run run nắm chặt lấy bàn tay run rẩy của ông: - Xin ông đừng giận cháu!cháu! Cháu không có gì cho ông cả. Ông nhìn tôi chăm chăm,chăm, đôi môi nở nụ cười: - Cháu ơi, cảm ơn cháu!cháu! Như vậy là cháu đã cho lão rồi. Khi ấy tôi chợt hiểu ra: Cả tôi nữa, tôi cũng vừa nhận được một cái gì đó của ông. (Theo Tuốc-ghê-nhép)
13. 2.Ghi nhớ: Khi giao tiếp, cần tế nhị và tôn trọng người khác (phương châm lịch sự)
14. Các phương châm hội thoại TT Phương châm Những điều cần lưu ý khi giao tiếp hội thoại 1 Phương châm về - Cần nói có nội dung. lượng - Nội dung phải đáp ứng đúng yêu cầu cuộc giao tiếp, không thiếu, không thừa. 2 Phương châm về - Đừng nói những điều mình không tin là chất đúng hay không có bằng chứng xác thực. 3 Phương châm - Cần nói đúng đề tài giao tiếp. quan hệ - Tránh nói lạc đề. 4 Phương châm - Chú ý nói ngắn gọn, rành mạch. cách thức - Tránh cách nói mơ hồ. 5 Phương châm - Cần tế nhị, tôn trọng người khác. lịch sự
15. B.LUYỆN TẬP: a) Lời chào cao hơn mâm cỗ Bài 1. - Lời khuyên dạy: b) Lời nói chẳng mất tiền mua, Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau +Suy nghĩ, lựa chọn ngôn ngữ khi giao tiếp. c) Kim vàng ai nỡ uốn câu, Người khôn ai nỡ nói nhau nặng lời. +Có thái độ tôn trọng, lịch sự với người đối thoại *Một số câu có ý nghĩa tương tự: Bài 2. - Chó ba quanh mới nằm, người ba - So sánh năm mới nói. - Ẩn dụ - Một lời nói quan tiền thúng thóc, PHƯƠNG CHÂM LỊCH SỰ - Nhân hoá Một lời nói dùi đục cẳng tay. - Hoán dụ - Điệp ngữ - Nói giảm nói tránh
16. II. LUYỆN TẬP a. Nói dịu nhẹ như khen, nhưng thật ra là mỉa mai, chê trách là Bài 3. anói. Nói mócmát b. Nói trước lời mà người khác chưa kịp nói bnói. Nói ra hớtđầu ra đũaPHƯƠNG CHÂM là LỊCH SỰ c.nói Nói leo móc d. Nói leo nói mát c.Nói nhằm châm chọc điều không hay của e. Nói ra đầu ra đũa người khác một cách cố ý là nói hớt PHƯƠNG CHÂM CÁCH THỨC d. Nói chen vào chuyện của người trên khi không được hỏi đến là e.Nói rành mạch, cặn kẽ, có trước có sau là
17. II. LUYỆN TẬP Bài tập 4. Khi người nói muốn hỏi một vấn đề nào đó không thuộc đề a. nhân tiện đây xin hỏi; tài đang trao đổi . (P/ C quan hệ) b. cực chẳng đã tôi phải nói ; xin lỗi,có thể anh Khi người nói muốn ngầm xin lỗi không hài lòng nhưng trước người nghe về những điều mình tôi cũng phải thành thực sắp nói mà nói là ; (P/C lịch sự) c. đừng nói leo; đừng ngắt Khi người nói muốn nhắc nhở người lời như thế; đừng nói cái giọng nghe phải tôn trọng đó với tôi. (P/C lịch sự)
18. HƯỚNG DẪN HỌC TẬP: 1)BÀI HỌC: ❖ Nắm vững các kiến thức về các phương châm hội thoại đã học. ❖ Hoàn thành các bài tập đã được hướng dẫn. 2)BÀI MỚI: SỬ DỤNG YẾU TỐ MIÊU TẢ TRONG VĂN BẢN THUYẾT MINH