Bài giảng Ngữ văn 9 - Nghĩa tường minh và hàm ý

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn 9 - Nghĩa tường minh và hàm ý

1. NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý 1
2. Tình huống thứ nhất: Tình huống thứ hai: Sắp đến giờ vào lớp, cơ Nam đi học muộn, đến giáo hỏi một bạn học sân trường gặp cơ giáo sinh: chủ nhiệm, cơ hỏi: -Mấy giờ rồi em? - Mấy giờ rồi em?  Cơ giáo nhắc nhở  Cơ giáo muốn hỏi việc Nam đi học giờ bạn học sinh. muộn. 2
3. Ví dụ a: Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi: - Trời ơi, chỉ cịn cĩ năm phút! Chính là anh thanh niên giật mình nĩi to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phíaNGHĨAsau, rồi trở TƯỜNGvào liền, tay cầmMINHmột cài làn.Nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cơ gái cũng đứng lên, đặtVÀlại chiếcHÀMghế, thong Ý thả đi đến chỗ bác già. (Trích Lặng lẽ Sa Pa-Nguyễn Thành Long)3
4. Ví dụ a: - Trời ơi, chỉ cịn cĩ năm phút! → Thể hiện thái độ tiếc nuối. → Hàm ý: là phần thơng báo tuy khơng được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng cĩ thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
5. - Ơi, ổi chín trơng ngon - Cành cây chưa kìa! cao quá! 5
6. - Trời nĩng quá! - Mất điện rồi! 6
7. - Minh ơi, lấy áo quần vào nhanh - Con đang học lên con! bài rồi ạ! Hàm ý: Người con khơng muốn lấy áo quần giúp. 7
8. Bài tập nhanh Tình huống: Bạn đến gọi em đi chơi nhưng em khơng đi được.  Mình đang làm bài tập. Mình phải làm việc nhà giúp mẹ.
9. Ví dụ b: Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi: “ – Ơ! Cơ cịn quên chiếc mùi soa đây này! Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay cịn vo trịn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cơ gái. Cơ kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.” (Trích Lặng lẽ Sa Pa - Nguyễn Thành Long)  Câu nĩi này khơng chứa ẩn ý, vì anh thanh niên muốn nĩi cho cơ gái biết là cơ đang quên chiếc khăn tay.
10. Ví dụ b: “ – Ơ! Cơ cịn quên chiếc mùi soa đây này!” → Nghĩa tường minh là phần thơng báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
11. Ghi nhớ : - Nghĩa tường minh là phần thơng báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu. - Hàm ý là phần thơng báo tuy khơng được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng cĩ thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
12. Bài tập 1: Đọc lại đoạn trích sau: “ - Trời ơi, chỉ cịn cĩ năm phút! Chính là anh thanh niên giật mình nĩi to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cài làn. Nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cơ gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già. - Ơ! Cơ cịn quên chiếc mùi soa đây này! Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay cịn vo trịn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cơ gái. Cơ kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.” (Trích: Lặng lẽ Sa Pa - Nguyễn Thành Long)
13. Câu hỏi Câu trả lời Câu nào cho thấy họa sĩ cũng - Câu: “Nhà hoạ sĩ tặc 1. chưa muốn chia tay anh thanh lưỡi đứng dậy”. niên? Từ ngữ nào giúp em - Từ: “Tặc lưỡi”. nhận ra điều ấy? Tìm những từ ngữ miêu tả thái - Mặt đỏ ửng, quay vội đi. 2. độ của cơ gái trong câu cuối  Cơ gái rất bối rối ngượng đoạn văn? Thái độ ấy giúp em ngùng, cơ định kín đáo để lại đốn ra điều gì liên quan tới chiếc khăn tay làm kỉ niệm cho anh thanh niên, thế mà anh lại chiếc mùi soa? quá thật thà tưởng cơ bỏ quên, nên gọi cơ để trả lại.
14. Bài tập 4: Các câu in đậm - Hà, nắng gớm về nào → Câu nĩi lảng, tìm cớ để ra về - Tơi thấy người ta đồn → Câu nĩi dở dang → Cả hai câu khơng chứa hàm ý
15. - Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội họa và cơ gái: Đây, tơi giới thiệu với anh một họa sĩ lão thành nhé. Và cơ đây là kĩ sư nơng nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái mĩn chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh. (Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa) Hàm ý: Ơng họa sĩ chưa kịp uống nước trà sáng nay trước khi đi.
16. Bài tập 3: Tìm câu chứa hàm ý và cho biết nội dung của hàm ý trong đoạn trích sau: Mẹ nĩ đâm nổi giận quơ đũa bếp dọa đánh, nĩ phải gọi nhưng lại nĩi trổng: - Vơ ăn cơm! Anh Sáu vẫn ngồi im giả vờ khơng nghe, chờ nĩ gọi “Ba vơ ăn cơm”. Con bé cứ đứng trong bếp nĩi vọng ra: - Cơm chín rồi! → Bé Thu muốn bảo Anh cũng khơng quay lại ơng Sáu vơ ăn cơm
17. Bài tập thêm: Tìm hàm ý trong truyện cười dân gian sau: Xin nước lạnh Chủ nhà dọn cơm đãi khách, mang thiếu một đơi đũa. Ai nấy đều cầm đũa mời nhau, cịn người khách khơng cĩ đũa đứng dậy nĩi với chủ nhà rằng: - Cho tơi xin một chén nước lạnh. Chủ nhà hỏi: - Hả, để làm gì vậy? - Để rửa tay cho sạch mà bốc đồ ăn.  Lời trách khéo của người khách vì sự tiếp đĩn khơng chu đáo của gia chủ.