Bài giảng Ngữ văn 9 - Tiết 110: Các thành phần biệt lập

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn 9 - Tiết 110: Các thành phần biệt lập

1. Tiết 110: Tiếng Việt CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP
2. I. Thành phần tình thái 1. Ví dụ: a. Với lòng mong nhớ của anh, chắc anh nghĩ rằng, con anh sẽ chạy xô vào lòng anh, sẽ ôm chặt lấy cổ anh. b. Anh quay lại nhìn con vừa khe khẽ lắc đầu vừa cười: Có lẽ vì khổ tâm đến nỗi không khóc được, nên anh phải cười vậy thôi.
3. 2. Nhận xét: a. chắc → Thể hiện thái độ tin cậy cao. b. Có lẽ → Thể hiện thái độ tin cậy chưa cao. → Thành phần tình thái.
4. a) Với lòng mong nhớ của a) Với lòng mong nhớ của anh, chắc anh nghĩ rằng, anh, anh nghĩ rằng, con con anh sẽ chạy xô vào lòng anh sẽ chạy xô vào lòng anh, sẽ ôm chặt lấy cổ anh. anh, sẽ ôm chặt lấy cổ anh. b) Anh quay lại nhìn con b) Anh quay lại nhìn con vừa khe khẽ lắc đầu vừa vừa khe khẽ lắc đầu vừa cười. Có lẽ vì khổ tâm đến cười. Vì khổ tâm đến nỗi nỗi không khóc được, nên không khóc được, nên anh anh phải cười vậy thôi. phải cười vậy thôi. → Ý nghĩa sự việc không thay đổi. → Vì các từ in đậm không tham gia diễn đạt ý nghĩa sự việc, chỉ thể hiện cách nhìn của người nói đối với sự việc được nói đến trong câu.
5. 2. Nhận xét: a. chắc → Thể hiện thái độ tin cậy cao. b. Có lẽ → Thể hiện thái độ tin cậy chưa cao. → Thành phần tình thái. * Nội dung 1 ghi nhớ SGK/18
6. * Lưu ý: Thành phần tình thái trong câu có các loại sau đây: a) Những yếu tố tình thái gắn với độ tin cậy của sự việc được nói đến, như: + Chắc chắn, chắc hẳn, chắc là, (chỉ độ tin cậy cao) → Ví dụ: Tôi chắc chắn Lan sẽ đến đúng giờ hẹn. + Hình như, dường như, hầu như, có vẻ như, có lẽ, chẳng lẽ, (chỉ độ tin cậy thấp) → Ví dụ: Hôm nay, có lẽ trời mưa.
7. 1. Chắc là chị ấy buồn lắm. 2. Có lẽ trời không mưa nữa đâu!
8. * Lưu ý: Ta còn gặp: - Những yếu tố tình thái gắn với ý kiến của người nói như : Theo tôi, ý ông ấy, theo anh, Ví dụ: Theo anh, anh thấy sự việc như thế nào? - Những yếu tố tình thái chỉ thái độ của người nói đối với người nghe như: à, ạ, a, hả, hử, nhé, nhỉ, đây , đấy, (đứng cuối câu) Ví dụ: Mai đi lúc 7 giờ nhé!
9. 1a. Nhưng còn cái này nữa mà ông sợ, có lẽ còn ghê rợn hơn cả những tiếng kia nhiều. (Kim Lân, Làng) 1c. Trong giờ phút cuối cùng, không còn đủ sức trăng trối lại điều gì, hình như chỉ có tình cha con là không thể chết được, anh đưa tay vào túi, móc cây lược, đưa cho tôi và nhìn tôi một hồi lâu. (Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà) 1d. Ông lão bỗng ngừng lại, ngờ ngợ như lời mình không được đúng lắm. Chả nhẽ cái bọn ở làng lại đổ đốn đến thế được. (Kim Lân, Làng)
10. II. Thành phần cảm thán 1. Ví dụ: a. Ồ, sao mà độ ấy vui thế. b. Trời ơi, chỉ còn có năm phút !
11. 2. Nhận xét: a. Ồ → Vui sướng. b. Trời ơi → Tiếc rẻ → Dùng để bộc lộ tâm lí người nói. → Thành phần cảm thán. * Nội dung 2 ghi nhớ SGK/18
12. *Lưu ý: - Thành phần cảm thán có sử dụng các từ ngữ: chao ôi, ôi, a, á, ơi, trời ơi, và có điểm riêng là nó có thể tách riêng theo kiểu câu đặc biệt. Khi tách riêng ra như vậy, nó là câu cảm thán. Ví dụ: Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu?. - Khi đứng trong một câu cùng các thành phần câu khác thì phần cảm thán thường đứng ở đầu câu. Thành phần câu đứng sau giải thích cho tâm lí của người nói ở thành phần cảm thán. Ví dụ: Ơi hoa sen đẹp của bùn đen!
13. 1. Ôi Tổ quốc! Đơn sơ mà lộng lẫy! (Tố Hữu – Trên đường thiên lí) 2. Ơi hoa sen đẹp của bùn đen! (Tố Hữu – Theo chân Bác)
14. b) Chao ôi, bắt gặp một con người như anh ta là một cơ hội hãn hữu cho sáng tác, nhưng hoàn thành sáng tác còn là một chặng đường dài. (Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa) e) Eo ôi, đứa nào mặt mũi đen đủi xấu xí thế? g) Chà, cái mặt nhẫn kim cương đẹp quá, quý quá!
15. III. Luyện tập: Bài 2: Xếp những từ ngữ theo trình tự tăng dần độ tin cậy (hay độ chắc chắn): Chắc là, dường như, chắc chắn, có lẽ, chắc hẳn, hình như, có vẻ như. → dường như, hình như, có vẻ như, có lẽ, chắc là, chắc hẳn, chắc chắn.
16. Bài tập 3: Cao nhất: chắc chắn - Từ chịu trách nhiệm Thấp nhất: hình như - Chọn chắc là vì: + Theo tình cảm huyết thống sự việc sẽ diễn ra như vậy . + Do thời gian và ngoại hình có thể sự việc sẽ diễn ra khác đi một chút.
17. Bài tập 4: Đọc “Trong lòng mẹ ” của nhà văn Nguyên Hồng, ta bắt gặp hình ảnh một em bé mồ côi bố, phải xa mẹ, sống thui thủi cô đơn giữa sự ghẻ lạnh, cay nghiệt của bà cô. Em phải chịu những ngày tháng đau khổ, tủi nhục. Nhưng trong những ngày tháng đau khổ ấy, trái tim yêu thương của em vẫn dành cho mẹ một cách đằm thắm và trọn vẹn. Cuộc gặp gỡ mẹ sau một năm trời xa cách là một niềm hạnh phúc vô bờ. Ôi, thật không gì bằng khi được sống trong vòng tay yêu thương của mẹ.
18. * Đoạn văn 2: Đọc “Truyện Kiều” của Nguyễn Du, chắc chắn không ai không thương xót cho số phận của nàng Kiều - một người con gái tài hoa bạc mệnh. Có thấu hiểu quãng đời mười lăm năm lưu lạc của nàng thì chúng ta mới thấy hết sự tàn bạo, độc ác của tầng lớp thống trị lúc bấy giờ. Hỡi ôi, một xã hội chỉ biết chạy theo đồng tiền, sẵn sàng chà đạp lên mọi nhân phẩm, giá trị của con người. Đúng là một xã hội bất nhân, thối nát mà Nguyễn Du muốn lột trần bộ mặt thật của nó. Nhưng ở đó, Truyện Kiều cũng là sự bênh vực, xót thương cho số phận nhỏ nhoi bị vùi dập. Chắc hẳn đại thi hào Nguyễn Du phải đau lòng lắm khi viết ra những nỗi đau, sự bất công trong xã hội mà ông đã sống và chứng kiến.
19. Bài 5: Đặt 3 câu có chứa thành phần tình thái hoặc cảm thán - Ôi, bố mẹ tuyệt vời của con! - Ngày mai chúng cùng đi ăn kem nhé! - Bạn có mệt lắm không hả? - Mọi việc dường như đã ổn. - Hình như em không vừa lòng thì phải? - Hai người có vẻ như đều đã thấm mệt.
20. Các thành phần biệt lập Thành phần tình thái Thành phần cảm thán (Được dùng để thể (Được dùng để bộc lộ hiện cách nhìn của tâm lý của người nói: người nói đối với sự vui, buồn, mừng, việc được nói đến giận, ) trong câu) Không tham gia vào việc diễn đạt nghĩa sự việc của câu.
21. Hướng dẫn ở nhà - Học thuộc ghi nhớ SGK/18. - Chuẩn bị bài: “Các thành phần biệt lập”.