Bài giảng Ngữ văn 9 - Viếng lăng Bác

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn 9 - Viếng lăng Bác

1. Nam Bộ
2. Xúc động
3. Chân Thành
4. Bác Hồ
5. Kính yêu
6. Vĩ đại
7. Bài 23 Tiết 117 I. Đọc-Tìm hiểu chú thích 1. Tác giả :
8. Viễn Phương tên khai Viễn Phương sinh là Phan Thanh Viễn, sinh năm 1928, quê ở tỉnh An Giang.Trong kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, ông hoạt động ở Nam Bộ, là một trong những cây bút có mặt sớm nhất của lực lượng văn nghệ giải phóng miền Nam thời kỳ chống Mỹ cứu nước
9. 1. Tác giả : -Viễn Phương tên khai sinh là Phan Thanh Viễn, sinh năm 1928, quê ở tỉnh An Giang. 2. Tác phẩm :
10. TÁC PHẨM Hoàn cảnh sáng tác: - Năm 1976, sau khi cuộc kháng chiến chống Mỹ kết thúc thắng lợi, đất nước thống nhất, lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng vừa khánh thành, Viễn Phương ra thăm miền Bắc, vào lăng viếng Bác Hồ. Bài thơ “Viếng lăng Bác” được sáng tác trong dịp đó và in trong tập thơ “Như mấy mùa xuân” (1978).
11. 1. Tác giả : -Viễn Phương tên khai sinh là Phan Thanh Viễn, sinh năm 1928, quê ở tỉnh An Giang. 2. Tác phẩm : - Sáng tác năm 1976, khi nhà thơ ra thăm lăng Bác - Xuất xứ : ®îc in trong tËp “ Nh mÊy mïa xu©n” 1978. - Thể thơ : Thơ tự do
12. Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng. Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ Ngày ngày dòng người đi trong thương nhớ Kết tràng hoa dâng bảy mươi chín mùa xuân
13. Bác nằm trong giấc ngủ bình yên Giữa một vầng trăng sáng dịu hiền Vẫn biết trời xanh là mãi mãi Mà sao nghe nhói ở trong tim ! Mai về miền Nam thương trào nước mắt Muốn làm con chim hót quanh lăng Bác Muốn làm đóa hoa tỏa hương đâu đây Muốn làm cây tre trung hiếu chốn này.
14. Chia laøm 4 ñoaïn : + Đoạn 1 : Khoå thô 1 : →C¶m xóc cña t¸c gi¶ khi ®øng trưíc l¨ng + Đoạn 2 : Khoå thô 2 : →C¶m xóc trưíc c¶nh ®oµn ngưêi xÕp hµng vµo l¨ng viÕng B¸c + Đoạn 3 : Khoå thô 3 : → Cảm xúc khi vào lăng viếng Bác + Đoạn 4 : →T©m tr¹ng vµ ưíc nguyÖn cña t¸c gi¶ khi ra về
15. II. Tìm hiểu văn bản 1. Caûm xuùc cuûa taùc giaû khi ñöùng tröôùc laêng Baùc : Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam  - viÕng: lµ ®Õn chia buån víi th©n nh©n ngêi ®· BãochÕt. tápTh¨ mưam: lµ sa®Õn đứng gÆp gì, thẳng chuyÖn hàng. trß víi ngêi ®ang  Giới thiệu nhµ th¬ tõ miền Nam ra th¨m B¸c sèng C¸ch xng h« "con" - "B¸c" rÊt th©n mËt, gÇn gòi - Nhan ®Ò dïng "ViÕng" theo ®óng nghÜa ®en, nh t×nh cha con. trang träng kh¼ng ®Þnh 1 sù thËt. B¸c ®· qua ®êi. Em- "Thcã¨nhËnm" dïngxÐt g trong× vÒ c¸ch c©ux th¬ng h« nµyë c©ungô th¬ý nãinµy gi¶mko ? B¸c nh vÉn cßn sèng m·i trong lßng NDVN
16. 1. Caûm xuùc cuûa taùc giaû khi ñöùng tröôùc laêng Baùc : Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác  Xuùc ñoäng, boài hoài 3. Qua ñoù, em hieåu gì veà taâm traïng, caûm xuùc cuûa taùc giaû ?
17. “Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác”.- Câu thơ như một lời tâm sự, từ ngữ dung dị, tự nhiên, cách xưng hô thân mật, gần gũi, giọng điệu cảm xúc (như người con về thăm cha). -Từ “con” thân thương mang chất giọng ngọt ngào của người dân Nam Bộ thể hiên thái độ thành kính, gợi tâm trạng xúc động mãnh liêt của những người con từ chiến trường miền Nam (bao năm bom đạn chiến tranh) nay trở về thăm Bác như thầm gọi Bác, nói với Bác rằng: “Bác ơi, con đã về thăm Bác đây, đồng bào miền Nam đã về thăm Bác đây”. -Lúc sinh thời, một trong những tâm nguyện lớn nhất của bác là được thăm đồng bào miền Nam và đồng bào miền Nam được đón Bác “miền Nam luôn ở tron trái tim tôi”. Tố Hữu viết: Bác nhớ miền Nam nỗi nhớ nhà. Miền Nam mong Bác nỗi mong cha. - Ước nguyện đó chưa thành thì Bác mất. Bởi vậy người dân miền Nam ra thăm Bác chứ không phải viếng Bác. Từ “thăm” thay cho từ “viếng” -> nói tránh để kìm nén đau thương - khẳng định Bác còn sống mãi.
18. 1. Caûm xuùc cuûa taùc giaû khi ñöùng tröôùc laêng Baùc : Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng.hàng. 5.H·y ph©n tÝch h×nh ¶nh hµng tre? T¸c gi¶ lµm næi4. TíibËtth¨nhm÷B¸c,ng nÐthìnhnµoảnhcña®Çuhàngtiªntre?t¸c gi¶ quan s¸t vµ c¶mý nghÜa?nhËn thÊy lµ g×?
19. 1. Caûm xuùc cuûa taùc giaû khi ñöùng tröôùc laêng Baùc : Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng.  Ẩn dụ,nhân hoá,thành ngữ,tả thực,tượng trưng  Tre-biÓu tîng vÎ ®Ñp thanh cao cho con ngêi,cho d©n téc Việt Nam bÊt khuÊt,kiªn cêng. Trong đoạn thơ này, tác giả đã sử dụng nghệ thuật. Ý nghĩa gì? của đoạn thơ này là gì?
20. - Xung quanh lăng Bác trồng nhiều tre và trúc. Tre cũng là hình ảnh quen thuộc là biểu tượng của nhân dân Việt Nam. Hình ảnh hàng tre thể hiện lòng tôn kính, trang nghiêm. Dường như dân tộc Việt Nam quây quần quanh Bác. “Hàng tre” như gợi tả đội quân danh dự bên người.  Tõ h/¶ "c©y tre" mµ t¸c gi¶ nghÜ tíi ®Êt nưíc vµ con ngưêi VN, tíi B¸c Hå, suy nghÜ rÊt tù nhiªn, l«gic. VËy c©y tre - VN - HCM ®· trë thµnh nh÷ng biÓu tưîng quen thuéc ®èi víi NDTG
21. 2.C¶m xóc trưíc c¶nh ®oµn ngưêi vµo l¨ng viÕng B¸c Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ  Ẩn dụ, nhân hoá Giảng : Mặt trời ánh sáng của sự sống vĩ đại lớn → Ngîi ca sù vÜ ®¹i, c«ng lao trêi biÓn cña B¸c vµ lao. Bác được ví như mặt trời soi đường chỉ lối sù kÝnh trọng cña nhµ th¬ ®èi víi B¸c cho dân tộc Việt Nam quét mù sương của những năm dài nô lệ, mang lại cuộc sống ấm no cho nhân dân, cho dân tộc. Hình ảnh đó thể 87.Trong.Em thÊy hainh c©u÷ng th¬biÖn ®Çuph¸p cã nghệ2 hìnhthuật ¶nh nµomÆt® trêiîc sö ? hiện lòng tôn kính và biết ơn, đồng thời gợi nên H·ydông? ph©nÝ nghĩa tÝch cñasù kh¸cbiện nhaupháp ginghệ÷a 2thuật hình ảnh®ã? ®ã? sự cao cả vĩ đại, lớn lao:
22. 2.C¶m xóc trưíc c¶nh ®oµn ngưêi vµo l¨ng viÕng B¸c Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ  Ẩn dụ, nhân hoá → Ngîi ca sù vÜ ®¹i, c«ng lao trêi biÓn cña B¸c vµ sù kÝnh trọng cña nhµ th¬ ®èi víi B¸c Ngày 9.Mngàyột dònghình aûnh người ko keùm đi trong phaàn thươngaán töôïng nhớ nöõa laø Kết trànggì ?Cho hoa bi dângết ngh bảyệ thu mươiật đượ chínc s ửmùadụng xuân trong ->“KÕt trµng hoa d©ng b¶y chÝn mïa xu©n” hai câu thơ này? → dßngHình ng¶nhêi t¶nh thùcnh÷ ng+ Èntrµng dô, hoánhoa v« dụtËn ®Õn viÕng 1 10. Hình aûnh aáy ñeïp và hay ôû choã naøo ? Phân cuéc ®êi 79 mïa xu©n ®· hiÕn d©ng bao nhiªu hoa tích? tr¸i.
23. Ngày ngày, Biết bao dòng người với nỗi tiếc thương vô hạn cứ lặng lẽ lần lượt vào lăng viếng Bác. Câu thơ sâu lắng có âm điệu kéo dài như diễn tả dòng người vô tận nhằm khái quát sâu sắc tình cảm sâu nặng của nhà thơ với Bác Hồ, nÆng trÜu nhí th- ¬ng ®ang lÆng lÏ nèi nhau vµo l¨ng viÕng B¸c. - “ Kết tràng hoa dâng 79 mùa xuân ” là hình ảnh ẩn dụ, hoán dụ đẹp và sáng t¹o. -> Nhµ th¬ béc lé lßng thµnh kÝnh ®èi víi B¸c.
24. 2.C¶m xóc trưíc c¶nh ®oµn ngưêi vµo l¨ng viÕng B¸c Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ  Ẩn dụ, nhân hoá → Ngîi ca sù vÜ ®¹i, c«ng lao trêi biÓn cña B¸c vµ sù kÝnh trọng cña nhµ th¬ ®èi víi B¸c Ngày ngày thương nhớ Kết tràng hoa dâng  Hình ¶nh t¶ thùc + Èn dô, hoán dụ 11.Qua T×nh đó,c¶m tath cảm¬ng nhậnnhí xãt nhưxa, thết«n nàokÝnh vềcña tìnhtoµn cảmd©n ®èicủavíi nhânB¸c. dân, của nhà thơ đối với Bác ?
25. Gi÷a một vÇng tr¨ng s¸ng dÞu hiÒn → Câu thơ diễn tả chính xác và tinh tế sự yên tĩnh , trang nghiêm và ánh sáng dịu nghẹ, trong trẻo của không gian trong lăng Bác. Đồng thời hình ảnh vầng trăng dịu hiền lại giợi nghĩ đến tâm hồn cao đẹp , sáng trong của Bác và những vầng thơ tràn đầy ánh trăng của Người. B¸c ®· ®i xa nhưng nhà thơ thÊy như B¸c ®ang yªn giÊc ngñ, ¸nh s¸ng trong l¨ng dÞu m¸t che chë cho giÊc ngñ cña Ngưêi như ¸nh s¸ng cña vÇng tr¨ng
26. 3. Cảm xúc khi tác giả vào lăng Bác nằm trong giấc ngủ bình yên Giữa một vầng trăng sáng dịu hiền → B¸c như ®ang yªn giÊc ngñ trong ¸nh s¸ng dÞu m¸t  B¸c ®· ®i xa nhưng t¸c gi¶ thÊy như B¸c ®ang yªn giÊc ngñ, ¸nh s¸ng trong l¨ng dÞu m¸t che chë cho giÊc ngñ cña ngưêi như ¸nh s¸ng cña vÇng tr¨ng KhungCảm c¶nh nhận vµ củakh«ng em khÝ như trong thế lăng nào ® khiîc diÔn đọc t¶hai quacâu c©u thơ th¬ trên?nµo?
27. 3. Cảm xúc khi tác giả vào lăng Bác nằm trong giấc ngủ bình yên Giữa một vầng trăng sáng dịu hiền → B¸c như ®ang yªn giÊc ngñ trong ¸nh s¸ng dÞu m¸t Vẫn biết trời xanh là mãi mãi Mà sao nghe nhói ở trong tim !  Ẩn dụ, tương phản,  Niềm xúc động sâu sắc khi lần đầu tiên đến bên Bác BênT¸c Bác,gi¶ đã nhàsö dôngthơ ởnghÖ trongthuËt trạngg× tháitrong cảmhai câuxúcthơ nhưtrên thế? DiÔn nào ?t¶ t©m tr¹ng như thế nào ?
28. “Trời xanh” cũng là hình ảnh ẩn dụ, là biểu tượng bất diệt của Bác Hồ - Người đã ra đi nhưng lý tưởng sự nghiệp của Người vẫn còn mãi.Cụm từ “vẫn biết >< mà sao” dùng như một sự đối lập. Đó là sự mâu thuẫn giữa lý trí (biết rằng hình ảnh Bác vẫn còn sống mãi, cũng như lý tưởng cao quý của Người) và tình cảm (đau đớn, xót xa khi nhận thức được thực tại). → Những hình ảnh: mặt trời, vầng trăng, trời xanh là biểu tượng của thiên nhiên trường tồn, vĩnh cửu, bất diệt được ví với Bác. Bác như hoá thân vào non sông xứ sở, Bác trường tồn mãi mãi, vĩ đại, lớn lao ngang tầm trời đất.
29. 4.T©m tr¹ng vµ ưíc nguyÖn cña t¸c gi¶ khi ra về Mai về miền Nam thương trào nước mắt Muốn làm con chim hót quanh lăng Bác Muốn làm đóa hoa tỏa hương đâu đây Muốn làm cây tre trung hiếu chốn này.  T©m tr¹ng nhớ thương, lưu luyÕn muèn ®ưîc ë m·i bên B¸c Khæ th¬ cuèi thÓ hiÖn t©m tr¹ng g× cña nhµ th¬?
30. 4.T©m tr¹ng vµ ưíc nguyÖn cña t¸c gi¶ khi ra về + thương trào nước mắt + Muốn làm con chim hót quanh lăng Bác đóa hoa tỏa hương đâu đây cây tre trung hiếu chốn này.  §iÖp ngữ, nhÞp ®iÖu th¬ dån dËp  Lời tâm nguyện chân thành tha thiết, cảm xúc dâng trào, lưu luyến với ước nguyện được hoà nhập vào thên nhiên để được dâng hiến, được gần gũi bên Bác -T©mÝNêu ngh tr¹ngĩNhËna của ®ã đxÐto ạ®ưn vÒ thîc ơthÓnhịpnày hiÖn điệu như vàëth nh ếnghÖ÷nào?ng tõthuËt ng÷ cñanµo? ®o¹n thơ ?
31. Nhịp thơ dàn trải, điệp từ “muốn làm” được lặp lại 3 lần gợi cảm xúc bâng khuâng, xốn xang, lưu luyến, không muốn rời xa Bác,. Đó là lời tâm nguyện chân thành tha thiết, cảm xúc dâng trào, lưu luyến với ước nguyện được hoà nhập vào thiên nhiên để được dâng hiến, được gần gũi bên Bác
32. 1. Nghệ thuật - Bài thơ có giọng điệu phù hợp với nội dung tình cảm, cảm xúcvừa trang nghiêm sâu lắng vừa tha thiết, đau xót, tự hào, thể hiện tâm trạng xúc động của nhà thơ vào lăng viếng Bác. - Thể thơ tám chữ có dòng bảy chữ gieo vần lưng. Khổ thơ không cố định có khi liền khi cách nhịp. Nhịp thơ chậm, diễn tả sự trang nghiêm, thành kính, lắng đọng. - Hình ảnh thơ sáng tạo, có nhiều biện pháp nghệ thuật: ẩn dụ, tượng trưng. 2. Nội dung Bài thơ thể hiện lòng thành kính và niềm xúc động sâu sắc của nhà thơ và của mọi người khi vào lăng viếng Bác.
33. -C©u th¬ cuèi bµi th¬ trë l¹i h×nh ¶nh c©y tre ®· bæ sung thªm ph¬ng diÖn ý nghÜa g× n÷a cña h×nh ¶nh c©y tre VN?  H/¶nh c©y tre ®îc lÆp l¹i ë c©u th¬ cuèi bµi, víi mét nÐt nghÜa bæ sung: c©y tre trung hiÕu. Sù lÆp l¹i nh thÕ t¹o cho bµi th¬ cã kÕt cÊu ®Çu cuèi t¬ng øng lµm ®Ëm nÐt h/¶nh g©y Ên tîng s©u s¾c vµ dßng c¶m xóc ®îc trän vÑn.
34. IV. Vận dụng 1. Sưu tầm những câu thơ nói về Bác, đặc biệt là những câu thơ nói về tình cảm của nhân dân đối với Người. “Bác ơi tim bác mênh mông thế Ôm cả non sông, trọn kiếp người”