Bài giảng Ngữ văn lớp 10 - Tuần 13: Đọc văn: Cảnh ngày hè (Bảo kính cảnh giới bài 43 - Nguyễn Trãi) - Vũ Thị Lụa

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn lớp 10 - Tuần 13: Đọc văn: Cảnh ngày hè (Bảo kính cảnh giới bài 43 - Nguyễn Trãi) - Vũ Thị Lụa

1. -Bậc đại anh hùng dân tộc, nhân vật toàn tài hiếm có - Danh nhân văn hóa, nhà thơ, nhà văn kiệt xuất 1380 - 1442 1
2. C¶nh ngµy hÌ B¶o kÝnh c¶nh giíi- s – số 43 NguyÔn Tr·i GV: Vò ThÞ Lôa 2
3. C¶nh ngµy hÌ NguyÔn Tr·i I. Giới thiệu chung 1. Xuất xứ: “Cảnh ngày hè” nằm trong tập Quốc âm thi tập Quốc âm thi tập - Số lượng: 254 bài thơ, sáng tác bằng chữ Nôm - Nội dung: phản ánh vẻ đẹp con người Nguyễn Trãi - Nghệ thuật: sử dụng thuần thục thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật - 4 phần: vô đề, môn thời lệnh, môn hoa mộc, môn cầm thú 2. Nhan đề: Bảo kính cảnh giới – gương báu răn mình 3
4. C¶nh ngµy NguyÔnhÌ Tr·i * Thể loại: Thể thất ngôn bát cú Đường luật xen một số dòng lục ngôn -> Nguyễn Trãi đã Việt hoá thể loại thơ Đường, hướng tới thể thơ dân tộc * Bố cục: - 6 câu đầu: Bức tranh cảnh ngày hè - 2 câu cuối: Nỗi niềm thi nhân 4
5. C¶nh ngµy hÌ NguyÔn Tr·i I. Giới thiệu chung II. Đọc hiểu văn bản Rồi hóng mát thuở ngày trường Hoè lục đùn đùn tán rợp giương. Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ, Hồng liên trì đã tiễn mùi hương. Lao xao chợ cá làng ngư phủ Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương. Dẽ có Ngu cầm đàn một tiếng, Dân giàu đủ khắp đòi phương. 5
6. C¶nh ngµy hÌ NguyÔn Tr·i * PHÂN TÍCH a. Hoàn cảnh của Nguyễn Trãi 1. Bức tranh cảnh ngày hè Rồi /hóng mát/ thủa ngày trường Rồi hóng mát thuở ngày trường Hoè lục đùn đùn tán rợp giương. Þ Những ngày dài, rỗi rãi, khí trời mát mẻ, trong lành, thi nhân lấy việc Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ, hóng mát để vui với cảnh vật, thiên Hồng liên trì đã tiễn mùi hương. nhiên và con người Lao xao chợ cá làng ngư phủ Þ Nhịp thơ 1/2/3: chậm rãi, thể hiện Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương. tư thế ung dung, tự tại của thi nhân Đây là những giờ phút hiếm hoi trong cuộc đời Nguyễn Trãi, là hoàn cảnh để tâm hồn thi nhân rộng mở , đón nhận thiên nhiên và cuộc sống xung quanh; bài thơ được viết khi NT đã cáo quan về ở ẩn, bởi vậy, ta thấy ẩn chứa đằng sau câu thơ còn là những nỗi niềm trăn trở . 6
7. C¶nh ngµy hÌ NguyÔn Tr·i * PHÂN TÍCH 1. Bức tranh cảnh ngày hè b. Hình ảnh thiên nhiên Rồi hóng mát thuở ngày trường - Cây hòe xanh, hoa lựu đỏ, đóa sen hồng, tiếng ve ngân Hoè lục đùn đùn tán rợp giương. => Hình ảnh thiên nhiên đẹp, gần Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ, gũi, bình dị không mang tính ước lệ Hồng liên trì đã tiễn mùi hương. - Cảm nhận bằng nhiều giác quan: thị Lao xao chợ cá làng ngư phủ giác, thính giác, khứu giác Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương. => Tâm hồn thi nhân đã hòa quyện với thiên nhiên vạn vật, khám phá vẻ đẹp của thiên nhiên với cả đường nét, màu sắc, âm thanh, hương thơm. 7
8. C¶nh ngµy hÌ NguyÔn Tr·i * PHÂN TÍCH b. Hình ảnh thiên nhiên 1. Bức tranh cảnh ngày hè - Hòe lục đùn đùn: Sự phát triển mạnh mẽ, sức sống như đang cựa quậy Rồi hóng mát thuở ngày trường vươn lên trong mỗi nhành cây, tán lá Hoè lục đùn đùn tán rợp giương. - Thạch lựu phun thức đỏ: thể hiện Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ, sức sống của cây lựu như đang phun Hồng liên trì đã tiễn mùi hương. ra, trào ra - Hoa sen – tiễn mùi hương: thơm Lao xao chợ cá làng ngư phủ ngát, thơm nức Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương. - Tiếng ve dắng dỏi: inh ỏi, râm ran, rộn rã, được cảm nhận như tiếng đàn Bức tranh TN + Sinh động: Hài hòa đường nét, màu sắc, âm thanh + Qua việc sử dụng các động từ mạnh, nhà thơ đã khắc họa một bức tranh thiên tràn đầy sức sống, sự sống được thôi thúc tự bên trong đang ứa căng, tràn đầy không kìm hãm được 8
9. C¶nh ngµy hÌ NguyÔn Tr·i * PHÂN TÍCH b. Hình ảnh thiên nhiên 1. Bức tranh cảnh ngày hè c. Hình ảnh cuộc sống con người Rồi hóng mát thuở ngày trường - Cảm nhận bằng thính giác: lắng nghe những âm thanh của cuộc Hoè lục đùn đùn tán rợp giương. sống đời thường: lao xao chợ cá Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ, + “Lao xao” – từ láy tượng thanh, gợi Hồng liên trì đã tiễn mùi hương. tả sự ồn ào, tấp nập, nhộn nhịp Lao xao chợ cá làng ngư phủ + Đó là tín hiệu của cuộc sống làng chài dân dã, bình dị Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương. + Gợi một cuộc sống thanh bình, nhộn nhịp, vui tươi - Nghệ thuật đảo ngữ + sử dụng từ láy: nhấn mạnh âm vang của cuộc sống đời thường 9
10. C¶nh ngµy hÌ (Giê phót rçi r·i hiÕm hoi) Thiên nhiên Cuộc sống Hình ảnh: Hòe, lựu, sen, ve Âm vang chợ cá Quen thuộc, gần gũi Cuộc sống đời thường Đẹp, tràn đầy sức sống Vui tươi, đầm ấm và hạnh phúc VÎ ®Ñp t©m hån NguyÔn Tr·i -Tâm hồn tinh tế, nhạy cảm, say đắm trước thiên nhiên, cuộc sống - Tâm hồn yêu và gắn bó tha thiết với thiên nhiên với cuộc sống
11. C¶nh ngµy hÌ NguyÔn Tr·i * PHÂN TÍCH - Bày tỏ ước nguyện của Nguyễn Trãi: 1. Bức tranh cảnh ngày hè Hãy để cho ta có cây đàn của vua Thuấn 2. Nỗi niềm thi nhân để đàn một khúc Nam phong + Ngợi ca xã hội thanh bình, no ấm Dẽ có Ngu cầm đàn một tiếng + Bày tỏ mong ước cảnh thái bình trường cửu trên khắp đất nước. Dân giàu đủ khắp đòi phương => Ước nguyện hướng đến dân, đến nước, thể hiện tấm lòng lo cho dân, “Ngu cầm”: điển tích về cây đàn của thời cho nước. vua Nghiêu, vua Thuấn, là thời đại thái - Hình thức dòng thơ cuối: lục ngôn bình thịnh trị trong lịch sử Trung Hoa cổ + Sự phá cách mới mẻ hình thức thơ Đường luật + Dòng thơ 6 tiếng: ngắn gọn, dồn nén cảm xúc của cả bài; dồn nén tất cả tấm lòng, tình cảm, tâm nguyện suốt một đời 11 vì dân vì nước của Nguyễn Trãi
12. C¶nh ngµy hÌ NguyÔn Tr·i Bui một tấc lòng ưu ái cũ Đêm ngày cuồn cuộn nước triều dâng. (Thuật hứng 2) Ức Bui có một lòng chăng nỡ trễ Trai Đạo làm con liễn đạo làm tôi (Tự thán 1) tâm Sách một hai phiên làm bầu bạn, Rượu năm ba chén đổi công danh. thượng Ngoài chưng phần ấy cầu đâu nữa, Cầu một: ngồi coi đời thái bình. (Tự thán 10) quang Bui có một lòng trung lẫn hiếu Khuê Mài chăng khuyết, nhuộm chăng đen. (Thuật hứng 24) tảo Lê Thánh Tông 12
13. C¶nh ngµy hÌ NguyÔn Tr·i * Rồi hóng mát thủa ngày trường Con người Nguyễn Trãi Thân nhàn mà tâm không nhàn, đó là cái tâm của một nhân cách cao đẹp: suốt đời nghĩ cho dân, cho nước “Tiên thiên hạ chi ưu, nhi ưu Hậu thiên hạ chi lạc, nhi lạc” * Ý nghĩa nhan đề “Bảo kính cảnh giới”: Bài thơ là lời tự nhắc nhủ bản thân mình, sống trọn ven cho dân, cho nước, hết mình vì lý tưởng cao cả. 13
14. C¶nh ngµy hÌ NguyÔn Tr·i III. Tổng kết Ức NỘI DUNG NGHỆ THUẬT Trai tâm thượn -Thể thơ thất ngôn xen lục g - Bức tranh ngày hè sinh ngôn động, đầy sức sống quang - Cách ngắt nhịp linh hoạt - Vẻ đẹp tâm hồn, nhân - Từ ngữ, hình ảnh có sức cách cao cả của Nguyễn Khuê gợi tả, gợi cảm Trãi - Nghệ thuật đối chuẩn tảo 14
15. C¶nh ngµy NguyÔnhÌ Tr·i • Củng cố - Vẻ đẹp của bức tranh thiên nhiên và cuộc sống con người qua cảm nhận của Nguyễn Trãi - Vẻ đẹp tâm hồn đáng trân trọng của một con người suốt đời “ưu dân, ái quốc” - Vẻ đẹp tinh tế của những sáng tạo và cách tân nghệ thuật • Câu hỏi luyện tập 1- Phân tích vẻ đẹp của bức tranh cảnh ngày hè qua cảm nhận của Nguyễn Trãi trong bài thơ “Cảnh ngày hè”. 2- Qua bài thơ, em có suy nghĩ gì về tình yêu, sự gắn bó với cảnh sắc thiên nhiên bình dị của làng quê Việt Nam – tình cảm đầy nhân văn của con người với thiên nhiên, với quê hương đất nước? 15