Bài giảng Ngữ văn lớp 10 - Tuần 4: Văn học dân gian: Truyện An Dương Vương và Mỵ Châu - Trọng Thủy

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn lớp 10 - Tuần 4: Văn học dân gian: Truyện An Dương Vương và Mỵ Châu - Trọng Thủy

1. VĂN HỌC DÂN GIAN TRUYỆN AN DƯƠNG VƯƠNG VÀ MỊ CHÂU-TRỌNG THỦY
2. KHÁI NIỆM ĐẶC TRƯNG Là loại truyện dân gian Đề tài lấy từ lịch sử. kể về các nhân vật Sử dụng nhiều và sự kiện lịch sử. yếu tố tưởng tượng, hư cấu. TRUYỀN THUYẾT Ý NGHĨA MÔI TRƯỜNG SINH THÀNH BIẾN ĐỔI, DIỄN XƯỚNG Phản ánh lịch sử, thể hiện thái độ của nhân Lễ hội dân gian và các dân đối với các sự kiện di tích lịch sử, văn hóa. và nhân vật lịch sử.
3. TÓM TẮT TRUYỆN Thục phán cai trị đất nước sau Hùng Vương thời Văn Lang. Xây thành ở đất Việt Thường,An Dương Vương xây tới đâu là lở tới đó. Vua phải nhờ tới sự giúp đỡ của Rùa Vàng mới xây xong. Trước khi từ biệt ra về, Rùa Vàng còn tặng cho nhà vua cái móng vuốt để làm lẫy nỏ, có thể bắn trăm phát trăm trúng. Nhờ có lẫy nỏ mà mấy lần Triệu Đà cử đại binh sang xâm lược, An Dương Vương đều chiến thắng vẻ vang. Một thời gian sau, Đà cầu hôn Mị Châu là con gái của An Dương Vương cho con trai mình là Trọng Thủy. An Dương Vươn bằng lòng mà không nghi ngờ gì. Trọng Thủy bảo Mị Châu lấy cho mình xem nỏ thần rồi đánh tráo, đem về nước cho cha. Triệu Đà lại cất quân sang xâm lược. Mất nỏ thần, An Dương Vương thua trận, bèn cùng Mị Châu chạy về biển Đông. Nhà vua cầu cứu Rùa Vàng, Rùa Vàng bảo: “Giặc sau lưng nhà vua đó”. An Dương Vương hiểu ra, tuốt kiếm chém đầu Mị Châu rồi cùng Rùa Vàng rẽ nước xuống biển Đông.
4. 1. Nhân vật An Dương Vương • An Dương Vương tên thật là Thục Phán, là vị vua lập nên nước Âu Lạc và cũng là vị vua duy nhất cai trị nhà nước này. Âu Lạc là nhà nước thứ hai trong lịch sử Việt Nam sau nhà nước Văn Lang đầu tiên của các vua Hùng. • Niên đại trị vì của An Dương Vương được các tài liệu ghi khác nhau. Sử cũ như Đại Việt sử ký toàn thư, Khâm định Việt sử thông giám cương mục cho rằng thời gian ông làm vua kéo dài 50 năm, từ 257 TCN đến 208 TCN. • Các sử gia hiện đại căn cứ vào Sử ký Tư Mã Thiên là tài liệu gần thời đại nước Âu Lạc nhất, cho rằng An Dương Vương và nước Âu Lạc tồn tại từ khoảng 208 TCN đến 179 TCN, tức là gần 30 năm.
5. 1. Nhân vật An Dương a) Công lao Vương - Xây thành, chế nỏ, đánh bại Triệu Đà - Âu Lạc hưng thịnh nhờ sự trị vì của Thục Phán q Nguyên nhân thành công - Kiên trì, quyết tâm, không nản trí trước khó khăn, thất bại tạm thời - Thành tâm cầu tài - Sự trợ giúp của cả người và thần linh - Có tinh thần cảnh giác cao, có sự lo tính, chuẩn bị sẵn sàng đối phó với nguy cơ xâm lược của kẻ thù (xây thành, chế nỏ)
6. 1. Nhân vật An Dương Vương b) Sai lầm - Không nhận ra dã tâm nham hiểm của Đà. - Chấp nhận cầu thân mà không đề phòng - Chủ quan, khinh địch => Ông thua là thua ở mưu kế hiểm đọc do bị phá ngầm bên trong chứ không phải thua do kém binh, kém tướng
7. 1. Nhân vật An Dương Vương c) Kết cục đau xót - Mất nước một cách bi thảm - Phải tự tay chém chết con gái => Ông thua không phải về kém binh, kém tướng mà do ông quá tin vào lời của kẻ địch, chủ quan, không lo đề phòng.
8. 1. Nhân vật An Dương Vương d) Thái độ của nhân dân - Công lao: biết ơn, ca ngợi, tôn vinh - Sai lầm: nghiêm khắc phê phán
9. 2. Mối tình Mị Châu – Trọng Thủy a) Sự lựa chọn và bi kịch Mị Châu Trọng Thủy Tình cảm vợ chồng Nghĩa vụ đất nước - Cho Trọng Thủy xem nỏ - Lừa Mị Châu cho xem nỏ thần – bí mật quốc gia thần, đánh tráo nỏ thần - Rắc lông ngỗng chỉ - Dẫn binh xâm lược đất đường cho Trọng Thủy – nước của vụ chỉ đường cho giặc Làm trọn trịa đạo lí vợ Hoàn thành nhiệm vụ chồng, bỏ quên nhiệm với đất nước, từ bỏ tình vụ với đất nước cảm vợ chồng
10. Mị Châu Trọng Thủy Bi kịch Bi kịch - Mất nước - Mất đi người yêu và tình yêu - Gia đình tan vỡ - Phải tự tử để đền bù tội - Bị kết tội phản quốc - Bị lên án là kẻ gián và bị cha chém chết điệp, phản bội
11. Mị Châu Trọng Thủy - Nhẹ dạ, cả tin, yêu chồng - Chàng có tình yêu với Mị sâu sắc Châu nhưng vẫn đặt nghĩa vụ đối với quốc gia lên hàng đầu - Đặc tình cảm cá nhân lên - Ý thức được tội lỗi của trên vận mệnh quốc gia, mình nên tự tìm lấy cái dân tộc chết - Là một người con gái - Vừa lạ nạn nhân vừa đáng thương và đáng là thủ phạm của âm giận mưu xâm lược
12. 2. Mối tình Mị Châu – Trọng Thủy b) Thái độ của nhân dân Mị Châu Trọng Thủy Thái độ của nhân dân Thái độ của nhân dân - Nghiêm khắc phê phán - Nghiêm khắc trừng phạt tội phản quốc dù chỉ vô tội gián điệp cướp nước tình - Bao dung và vị tha - Bao dung hóa giải tội lỗi Nhi nữ ngây thư và họa Gián điệp đầy mâu diệt quốc thuẫn giữa lệnh cha khó cãi và nghĩa phu thê không thể vẹn trọn
13. 2. Mối tình Mị Châu – Trọng Thủy c) Chi tiết ngọc trai - giếng nước - Về phương diện nghệ thuật : có giá trị thẩm mỹ cao - Về phương diện tổ chức cốt truyện: là tình tiết đắt giá thể hiện sự kết thúc hợp lí và lòng nhân ái thấu tinh đạt li của nhân dân đối với đôi trai gái: - Biểu tương cho tấm lòng trinh bạch của Mị Châu - Sự hòa giải mối tinh – thu giữ Mị Châu và Trọng Thủy
14. Câu chuyện cổ tích về Mỵ Châu Trọng Thủy vẫn được lưu truyền mãi cho đến ngày nay. Sau khi công chúa bị vua An Dương Vương chém, Trọng Thủy đuổi theo đến nơi, thấy Mỵ Châu đã chết, thương khóc ôm xác đem về chôn ở Loa Thành, hóa làm đá ngọc. Trọng Thủy nhớ tiếc Mỵ Châu, trở lại nơi vợ tắm gội trang điểm thương nhớ không nguôi, cuối cùng nhảy xuống giếng chết. Hiện nay giếng Trọng Thủy - Mỵ Châu nằm ngay cửa đền An Dương Vương, xã Cổ Loa, huyện Đông Anh (Hà Nội).
15. 3.Yếu tố thần kì và cốt lõi lịch sử • Yếu tố thần kì Chi tiết Ý nghĩa - Rùa vàng giúp An - Đề cao tính đúng đắn Dương Vương xây thành của việc xây thành - Vuốt rùa vàng làm nỏ - Thể hiện khát vọng thần chiến thắng kẻ thù xâm lược - Mị Châu chết hóa - Hòa giải mối tình thù thành ngọc trai theo quan niệm dân gian - An Dương Vương - Bất tử người anh cầm sừng tê bước hùng xuống biển
16. • Cốt lõi lịch sử - Quá trình dựng nước của người Âu Lạc - Sự sụp đổ của nhà nước Âu Lạc - Quá trình chiến thắng giặc ngoại xâm bằng sức mạng vũ khí
17. 4.Bài học người xưa nhắn gửi - Thất bại của An Dương Vương - Bài học về sự mất cảnh giác và chủ quan trong sự nghiệp giữ nước. - Bi kịch Mị Châu – Trọng Thủy: - Bài học về cách giải quyết mối quan hệ giữa cá nhân và trách nhiệm của công dân (tình nhà – nợ nước).
18. TỔNG KẾT 1.Nghệ thuật -Kết hợp nhuần nhuyễn “giữa cốt lõi lịch sử” và hư cấu nghệ thuật. Kết cấu chặt chẽ, xây dựng những chi tiết có giá trị nghệ thuật cao. Xây dựng được những nhân vật truyền thuyết tiêu biểu.
19. 2. Nội dung - Quá trình dựng nước, giữ nước của An Dương Vương và bi kịch mất nước gắn với mối tình bi kịch của Mị Châu và Trọng Thủy.
20. 3.Ý nghĩa văn bản - Truyện An Dương Vương và Mị Châu – Trọng Thủy giải thích nguyên nhân việc mất nước Âu Lạc và nêu bài học lịch sử về việc giữ nước, tinh thần cảnh giác với kẻ thù, cách xử lí đúng đắn mối quan hệ giữa riêng và chung, nhà với nước, cá nhân với cộng đồng.
21. • TRƯỚC ĐÁ MỴ CHÂU (TRẦN ĐĂNG KHOA) • Người dân nào xưa đưa em về đây • Cho em gặp bố • Người bố mất nỏ thần, giận em, ruồng bỏ • Nhưng nhân dân mình không nỡ bỏ em • Nhân dân mình không nỡ bỏ em • Không nỡ bỏ đứa con bị bỏ • Để chiều nay trong gian đình cổ • Tôi đứng lặng trước em • Tôi đứng lặng trước em • Không phải trước nỗi lầm • biến em thành đá cuội • Nhớ vận nước có một thời chìm nổi • Bắt đầu từ một tình yêu • Em hoá đá ở trong truyền thuyết • Cho bao cô gái sau em • Không còn phải hoá đá trong đời • Có những lỗi lầm phải trả bằng cả một kiếp người • Nhưng lỗi lầm em lại phải trả bằng máu toàn dân tộc • Máu vẫn thấm qua từng trang tập đọc • Vó ngựa Triệu Đà còn đau đến hôm nay • Người dân nào xưa đưa em về đây • Như muốn nhắc một điều gì • Đền Cổ Loa nhạt nắng Lừng lẫy bóng chiều đi • Cổ Loa 12-3-1974