Đề thi chọn Đội tuyển Học sinh giỏi Quốc gia THPT môn Địa lí năm học 2024-2025 - Ngày thi 18/08 - Sở GD&ĐT Sóc Trăng (Có đáp án)

Nội dung text: Đề thi chọn Đội tuyển Học sinh giỏi Quốc gia THPT môn Địa lí năm học 2024-2025 - Ngày thi 18/08 - Sở GD&ĐT Sóc Trăng (Có đáp án)

1. SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO KỲ THI CHỌN ĐỘI TUYỂN HỌC SINH GIỎI SÓC TRĂNG QUỐC GIA THPT NĂM HỌC 2024-2025 ¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯ ¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯ ĐỀ CHÍNH THỨC Môn: ĐỊA LÍ (Thời gian làm bài 180 phút, không kể phát đề) Ngày thi: 18/8/2024 HƯỚNG DẪN CHẤM (Hướng dẫn chấm có 05 trang) CÂU Ý NỘI DUNG Câu 1 a Chuyển động biểu kiến hằng năm của Mặt Trời giữa hai chí tuyến ảnh hưởng tới (3,0 đ) dải áp thấp xích đạo và mùa của vùng nhiệt đới như thế nào? - Dải áp thấp xích đạo được hình thành do nhiệt lực, liên quan trực tiếp đến bức xạ mặt trời. Chuyển động biểu kiến hàng năm của Mặt Trời kéo theo sự dịch chuyển của dải áp thấp xích đạo về phía bán cầu mùa hạ. + Vào tháng 1: Dải áp thấp xích đạo di chuyển xuống bán cầu Nam khoảng 150 vĩ ở trên các lục địa vì bán cầu Nam là mùa hạ. + Vào tháng 7: Dải áp thấp xích đạo di chuyển lên bán cầu Bắc vì bán cầu Bắc là mùa hạ. - Ảnh hưởng đến mùa ở vùng nhiệt đới: + Từ 21/3 đến 23/9: Mặt Trời chuyển động biểu kiến lên bán cầu Bắc nên bán cầu Bắc là mùa nóng, bán cầu Nam là mùa lạnh (diễn giải). + Từ 23/9 đến 21/3 (năm sau): Mặt Trời chuyển động biểu kiến xuống bán cầu Nam nên bán cầu Nam là mùa nóng, bán cầu Bắc là mùa lạnh (diễn giải). b Sự phân bố lục địa và đại dương ảnh hưởng như thế nào đến đặc điểm khí hậu trên Trái Đất? - Ảnh hưởng đến đặc điểm nhiệt, mưa (nhiệt độ cao nhất và thấp nhất đều nằm trên lục địa, biên độ nhiệt độ năm ở đại dương nhỏ hơn trong lục địa; càng vào sâu trong lục địa, mưa càng ít ). Từ đó làm sinh ra kiểu khí hậu hải dương và khí hậu lục địa. - Làm cho các đai khí áp không liên tục mà bị chia cắt thành các khu khí áp riêng biệt. - Hình thành các khu khí áp thay đổi theo mùa làm sinh ra gió mùa: mùa đông, lục địa lạnh đi nhiều, hình thành các áp cao (ví dụ: áp cao Xibia trên lục địa Á – Âu; mùa hạ, lục địa bị đốt nóng, hình thành áp thấp (ví dụ: áp thấp Iran trên lục địa Á – Âu) - Trong phạm vị hẹp ven biển và thời gian ngắn trong một ngày đêm, sự chênh lệch khí áp giữa đất liền và biển đã làm sinh ra gió đất và gió biển. Trang 1/5
2. CÂU Ý NỘI DUNG Câu 2 Sự phân bố dân cư chịu tác động của các nhân tố nào? Tại sao nói phân bố dân cư (2,0 đ) là một hiện tượng xã hội có tính quy luật? - Các nhân tố ảnh hưởng đến phân bố dân cư: + Các nhân tố tự nhiên: địa hình, đất đai, khí hậu, nguồn nước, tài nguyên + Các nhân tố kinh tế - xã hội: trình độ phát triển của lực lượng sản xuất, tính chất nền kinh tế, lịch sử khai thác lãnh thổ, chuyển cư - Phân bố dân cư là một hiện tượng xã hội có tính quy luật: + Phân bố dân cư là sự sắp xếp dân số một các tự phát hoặc tự giác trên một lãnh thổ nhất định, phù hợp với điều kiện sống và các yêu cầu của xã hội. + Ban đầu, sự phân bố dân cư chủ yếu là tự phát. Tuy nhiên, với sự phát triển của lực lượng sản xuất, phân bố dân cư trở nên có ý thức và có quy luật. + Ở các nước đang phát triển do quá trình công nghiệp hóa cùng với quá trình đô thị hóa dân cư ngày càng tập trung nhiều ở các thành phố lớn + Một số quốc gia đã chú trọng hơn đến việc phân bố lại dân cư có kế hoạch (diễn giải) Câu 3 a Tại sao vào đầu mùa đông ở miền Bắc nước ta có thời tiết lạnh khô, vào cuối mùa (3,0 đ) đông thời tiết lạnh ẩm, có mưa phùn ở vùng ven biển? - Vào đầu mùa đông, gió mùa Đông Bắc thổi đến nước ta đi qua lục địa của Châu Á rộng lớn nên bị mất hơi ẩm khi đến lãnh thổ nước ta, vì vậy đã gây ra kiểu thời tiết lạnh và khô. - Cuối mùa đông, trung tâm cao áp Xibia chuyển dịch ra phía biển, nên gió mùa Đông Bắc đi qua biển, các khối khí được cung cấp thêm độ ẩm khi đi vào nước ta nên đã tạo ra kiểu thời tiết lạnh ẩm, có mưa phùn ở vùng ven biển. b Hình dáng lãnh thổ có ảnh hưởng như thế nào đến khí hậu nước ta? - Hình dáng lãnh thổ nước ta hẹp ngang, kéo dài trên nhiều vĩ tuyến. - Hình dáng lãnh thổ ảnh hưởng đến khí hậu: + Hình dáng lãnh thổ kéo dài trên 150 vĩ tuyến là cơ sở để tạo nên sự phân hóa Bắc – Nam của khí hậu. Miền khí hậu phía Bắc: mang tính nhiệt đới ẩm gió mùa có mùa đông lạnh, nhiệt độ trung bình năm từ 22 – 240C, nhiệt độ trung bình tháng 1 hạ thấp đáng kể khoảng 14 – 180C, biên độ nhiệt trung bình năm lớn (trên 100C). Miền khí hậu phía Nam: mang tính chất cận xích đạo gió mùa nóng quanh năm. Nhiệt độ trung bình năm 26 – 290C, biên độ nhiệt trung bình năm nhỏ (từ 3 – 40C), gần như không chịu ảnh hưởng của gió mùa Đông Bắc. + Hình dáng lãnh thổ hẹp ngang, từ đông sang tây nơi rộng nhất là 70 kinh tuyến, nơi hẹp nhất chỉ có 50km. Đặc điểm này cùng với hình dáng đường bờ biển cong hình chữ S, kéo dài 3260 km đã tạo điều kiện cho ảnh hưởng của biển xâm nhập sâu vào đất liền, mang lượng mưa lớn cho cả nước. Câu 4 a Giải thích vì sao khí hậu nước ta mang tính chất nhiệt đới ẩm gió mùa? Trang 2/5
3. CÂU Ý NỘI DUNG (3.0 đ) - Tính chất nhiệt đới: Vị trí địa lí của nước ta nằm hoàn toàn trong vùng nội chí tuyến nửa cầu Bắc nên nên nhiệt cao và lượng bức xạ lớn. - Tính chất ẩm: + Nước ta nằm kề Biển Đông, đường bờ biển kéo dài trên 3.260 km. Biển Đông làm biến tính các khối khí thổi vào đất liền: tăng nhiệt ẩm cho khối khí từ phương bắc xuống, làm dịu mát các khối khí nóng từ phương nam lên. + Hình dáng lãnh thổ hẹp ngang kéo dài theo chiều vĩ tuyến. Hướng nghiêng chung của địa hình là tây bắc – đông nam thấp dần ra biển đã tạo thuận lợi cho các luồng gió hướng đông nam từ biển thâm nhập sâu vào trong đất liền. + Gió mùa kết hợp với tác động của Biển Đông đã mang đến cho nước ta lượng mưa lớn, độ ẩm cao. - Tính chất gió mùa: Nước ta nằm ở rìa đông của lục địa Á – Âu, trung tâm của khu vực gió mùa Châu Á, nơi giao lưu của các khối khí hoạt động theo mùa. b Địa hình có tác động như thế nào đến đặc điểm sông ngòi của miền Tây Bắc và Bắc Trung Bộ? Địa hình tác động đến đặc điểm của miền Tây Bắc và Bắc Trung Bộ như sau: - Hướng nghiêng của địa hình và hướng núi có tác động lớn đến việc quy định hướng sông, do đó sông ngòi chảy theo hai hướng chính: + Hướng tây bắc – đông nam (dẫn chứng) + Hướng tây – đông (dẫn chứng) - Địa hình có độ dốc lớn nên độ dốc sông ngòi cũng lớn. - Địa hình núi tập trung ở phía tây, tây bắc kết hợp với hình dáng lãnh thổ làm chiều dài sông có sự phân hóa: + Tây Bắc: sông dài, diện tích lưu vực lớn. + Bắc Trung Bộ: sông nhỏ, ngắn, dốc. - Địa hình là nhân tố quan trong làm chế độ nước sông có sự phân hóa theo không gian. + Tây Bắc: sông có mùa lũ từ tháng 5 đến tháng 10, trùng với mùa mưa trên phần lớn lãnh thổ nước ta. + Bắc Trung Bộ: sông có mùa lũ từ tháng 8 đến tháng 12 (do ảnh hưởng của dãy Trường Sơn gây ra hiện tượng phơn trong mùa hạ và đón gió Đông Bắc gây mưa vào mùa thu – đông) - Địa hình có độ dốc lớn nên khả năng bồi lấp phù sa ở vùng hạ nguồn hạn chế. Câu 5 Nhận xét và giải thích về sự biến động của tỉ suất sinh, tỉ suất tử và tỉ lệ gia tăng dân (2,0 đ) số tự nhiên của nước ta giai đoạn 2013 – 2023. - Nhận xét: + Tỉ suất sinh và tỉ suất tử của nước ta giảm từ năm 2013 – 2023 (dẫn chứng) + Tỉ lệ gia tăng tự nhiên của dân số nước ta giai đoạn 2013 – 2023 có xu hướng giảm (dẫn chứng). - Giải thích: + Tỉ suất sinh giảm nước ta thực hiện thành công chính sách dân số - kế hoạch hóa gia đình, kinh tế phát triển và nhận thức của người dân cũng thay đổi. + Tỉ suất tử có xu hướng giảm do chất lượng cuộc sống ngày càng được phát triển, các dịch vụ y tế chăm sóc sức khỏe được cải thiện. Trang 3/5
4. CÂU Ý NỘI DUNG + Tỉ lệ gia tăng dân số tự nhiên giảm do tỉ suất sinh giảm nhanh hơn tỉ suất tử. Câu 6 a - Tính cán cân xuất nhập khẩu và rút ra nhận xét: cán cân xuất nhập khẩu năm 2015 (4,0 đ) âm, các năm còn lại luôn dương, xuất siêu liên tục từ năm 2019 đến 2023 (dẫn chứng) - Nguyên nhân: thu hút đầu tư, năng lực sản xuất trong nước tăng cao, môi trường đầu tư sản xuất kinh doanh thuận lợi, xuất khẩu tăng nhanh... (diễn giải) b Tuyến quốc lộ 1 và đường Hồ Chí Minh có vai trò như thế nào đối với phát triển kinh tế - xã hội của nước ta? - Quốc lộ 1 ở phía đông dài hơn 2.300 km từ cửa khẩu Hữu Nghị (Lạng Sơn) đến Năm Căn (Cà Mau), là tuyến đường xương sống của hệ thống đường bộ nước ta, có vai trò đặc biệt quan trọng: + Tạo mối liên hệ kinh tế, văn hóa, xã hội của hầu hết các vùng kinh tế quan trọng trong nước, đồng thời kết nối giữa nước ta với Trung Quốc và các nước trên bán đảo Đông Dương. + Vận chuyển được khối lượng hàng hóa và hành khách lớn nhất so với các tuyến đường ô tô khác - Đường Hồ Chí Minh là tuyến đường huyết mạch có ý nghĩa thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội của dải đất phía tây của nước ta, bắt đầu từ Pác Bó (Cao Bằng) đến Đất Mũi (Cà Mau) với tổng chiều dài 3.183 km có vai trò: + Tạo động lực cho sự phát triển kinh tế - xã hội khu vực phía tây của nước ta. Giảm bớt áp lực cho quốc lộ 1. + Góp phần quan trọng trọng việc bảo vệ an ninh, quốc phòng. Câu 7 a So sánh thế mạnh về tự nhiên để phát triển công nghiệp giữa Trung du và miền núi Bắc Bộ với Tây Nguyên. (3,0 đ) Giống nhau: - Đều có những loại khoáng sản trữ lượng khá lớn hoặc có giá trị kinh tế cao. - Đều có tiềm năng lớn về thủy điện. - Đều có điều kiện đất trồng và khí hậu để phát triển sản xuất cung cấp nguồn nguyên liệu dồi dào cho công nghiệp sản xuất, chế biến thực phẩm. Khác nhau: - Khoáng sản: + Trung du và miền núi Bắc Bộ có nhiều loại khoáng sản, gồm cả khoáng sản kim loại và phi kim loại (dẫn chứng) + Tây Nguyên có chủ yếu là bô-xit với trữ lượng hàng tỉ tấn. - Tiềm năng thủy điện: + Trung du và miền núi Bắc Bộ có tiềm năng thủy điện lớn nhất cả nước, tập trung lớn trên sông Hồng và sông Đà. + Tây Nguyên có tiềm năng thủy điện lớn thứ hai cả nước tập trung chủ yếu trên các hệ thống sông SêSan, Srêpôk,... b Giải thích tại sao các khu công nghiệp tập trung, khu chế xuất được phân bố nhiều nhất ở Đông Nam Bộ? Các khu công nghiệp tập trung, khu chế xuất được phân bố nhiều nhất ở Đông Nam Bộ vì: - Vùng có vị trí địa lí thuận lợi cho phát triển sản xuất, cho việc xuất và nhập khẩu hàng hóa, máy móc thiết bị. Nằm trong vùng kinh tế trọng điểm phía Nam. Trang 4/5
5. CÂU Ý NỘI DUNG - Kết cấu hạ tầng tốt, đặc biệt là mạng lưới giao thông vận tải, thông tin liên lạc, khả năng cung cấp điện nước. -Nguồn lao động dồi dào với chất lượng tốt. - Thị trường tiêu thụ rộng lớn cả trong và ngoài nước - Các nguyên nhân khác: cơ chế quản lý có nhiều đổi mới, năng động thích hợp với cơ chế thị trường, Lưu ý: Thí sinh có cách diễn đạt khác với hướng dẫn chấm nhưng đúng, thì vẫn cho điểm tối đa của câu, ý đó theo thang điểm. ------ Hết ------ Trang 5/5