Bài giảng môn Ngữ văn 8 - Câu cảm thán

Nội dung text: Bài giảng môn Ngữ văn 8 - Câu cảm thán

1. CÂU PHÂN LOẠI THEO MỤC ĐÍCH NÓI Câu nghi Câu cầu Câu cảm Câu trần vấn khiến thán thuật
2. Thế nào là câu cầu khiến? Cho ví dụ? Câu cầu khiến là câu có những từ cầu khiến như: hãy, đừng, chớ, đi, thôi, nào, hay ngữ điệu cầu khiến; dùng để ra lệnh, yêu cầu, đề nghị, khuyên bảo. Chúng ta đừng xả rác bừa bãi!
3. CÂU CẢM THÁN I/TÌM HIỂU CHUNG Đọc những đoạn trích sau và trả lời câu hỏi: 1. Đặc điểm hình thức và chức năng a)Hỡi ơi lão Hạc! Thì ra đến lúc cùng lão *Ví dụ cũng có thể làm liều như ai hết Một người như thế ấy! Một người đã khóc vì trót lừa một con chó! Một người nhịn ăn để tiền lại làm ma, bởi không muốn liên lụy đến hàng xóm, láng giềng Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có ăn ư? Cuộc đời quả thật cứ mỗi ngày một thêm đáng buồn (Nam Cao, Lão Hạc) b) Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối -Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu? (Thế Lữ, Nhớ rừng)
4. CÂU CẢM THÁN I/TÌM HIỂU CHUNG Đọc những đoạn trích sau và trả lời câu hỏi: 1. Đặc điểm hình thức và chức năng a)Hỡi ơi lão Hạc! Thì ra đến lúc cùng lão *Ví dụ cũng có thể làm liều như ai hết Một người *Câu cảm thán: như thế ấy! Một người đã khóc vì trót lừa một con chó! Một người nhịn ăn để tiền lại a) Hỡi ơi lão Hạc! làm ma, bởi không muốn liên lụy đến hàng b) Than ôi! xóm, láng giềng Con người đáng kính ấy *Đặc điểm hình thức: bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có ăn ư? - Từ ngữ cảm thán: Cuộc đời quả thật cứ mỗi ngày một thêm hỡi ơi, than ôi đáng buồn (Nam Cao, Lão Hạc) - Dấu kết thúc câu: dấu chấm than b) Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối *Chức năng: Dùng để bộc lộ trực tiếp -Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu? cảm xúc. (Thế Lữ, Nhớ rừng)
5. CÂU CẢM THÁN *Lưu ý: - Những từ ngữ cảm thán: ôi, than ôi, hỡi ơi, chao ôi, trời ơi, có thể tự tạo thành một câu đặc biệt mà cũng có thể là một bộ phận biệt lập trong câu và thường đứng ở đầu câu. Ví dụ: + Chao ôi! (câu đặc biệt) + Chao ôi, ba tháng hè sao mà dài như một thế kỉ. (một bộ phận biệt lập trong câu) - Còn thay, biết bao, xiết bao, biết chừng nào, thì đứng sau những từ ngữ mà nó bổ nghĩa (làm phụ ngữ) Ví dụ: Mẹ ơi, tình yêu mà mẹ đã dành cho con thiêng liêng biết bao! (đứng sau tính từ)
6. CÂU HỎI SUY NGHĨ (3phút) Câu hỏi: Những điểm giống nhau và khác nhau trong dấu hiệu hình thức của câu cầu khiến và câu cảm thán? 8
7. *Giống nhau: đều sử dụng dấu chấm than. * Khác nhau: Câu cầu khiến Câu cảm thán Sử dụng các từ cầu khiến: Sử dụng các từ cảm thán: hãy, đừng, chớ đi, thôi, ôi, than ôi, hỡi, hỡi ơi, biết nào, hay ngữ điệu cầu bao, thay với mục đích khiến; dùng để ra lệnh, yêu bộc lộ trực tiếp cảm xúc cầu, đề nghị, khuyên bảo của người nói (người viết); xuất hiện chủ yếu trong ngôn ngữ nói hằng ngày hay ngôn ngữ văn chương. 9
8. II. LUYỆN TẬP Bài tâp 1(SGK trang 44): Hãy cho biết các câu trong những đoạn trích sau có phải đều là câu cảm thán không. Vì sao? a) Than ôi! Sức người khó lòng địch nổi sức trời! Thế đê không sao cự lại được với thế nước! Lo thay! Nguy thay! Khúc đê này hỏng mất. b) Hỡi cảnh rừng ghê gớm của ta ơi! c) Chao ôi, có biết đâu rằng; hung hăng, hống hách láo chỉ tổ đem thân mà trả nợ cho những cử chỉ ngu dại của mình thôi. Tôi đã phải trải cảnh như thế. Thoát nạn rồi, mà còn ân hận quá, ân hận mãi.
9. CÂU CẢM THÁN I/TÌM HIỂU CHUNG II/LUYỆN TẬP 1/Bài tập 1 2/Bài tập 2
10. Phân tích tình cảm, cảm xúc được thể hiện trong những câu sau đây. Có thể xếp những câu này vào kiểu câu cảm thán được không? Vì sao? a) Ai làm cho bể kia đầy Cho ao kia cạn cho gầy cò con? (Ca dao) Lời than thở của người nông dân dưới chế độ phong kiến. b) Xanh kia thăm thẳm từng trên Vì ai gây dựng cho nên nỗi này? (Chinh phụ ngâm khúc) Lời than thở của người chinh phụ trước nỗi truân chuyên do chiến tranh gây ra. 12
11. c) Tôi có chờ đâu, có đợi đâu Đem chi xuân lại gợi thêm sầu (Chế Lan Viên, Xuân) Tâm trạng bế tắc của nhà thơ trước cuộc sống (trước Cách mạng tháng Tám) d) Anh mà chết là chỉ tại cái tội ngông cuồng dại dột của tôi. Tôi biết làm thế nào bây giờ? (Tô Hoài, DMPLK) Sự ân hận của Dế Mèn trước cái chết thảm thương, oan ức của Dế Choắt. 13
12. CÂU CẢM THÁN I/TÌM HIỂU CHUNG II/LUYỆN TẬP 1/Bài tập 1 2/Bài tập 2 Tất cả các câu trên đều bộc lộ tình cảm, cảm xúc, nhưng không phải là câu cảm thán, vì không có hình thức đặc trưng của kiểu câu này (từ ngữ cảm thán và dấu chấm than).
13. CÂU CẢM THÁN I/TÌM HIỂU CHUNG II/LUYỆN TẬP 1/Bài tập 1 2/Bài tập 2 3/Bài tập 3 Đặt hai câu cảm thán để bộc lộ cảm xúc: a) Trước tình cảm của một người thân dành cho mình. -Chao ôi, một ngày vắng mẹ sao mà dài đằng đẵng! Tình yêu mà mẹ dành cho con thiêng liêng biết bao! b) Khi nhìn thấy mặt trời mọc. - Đẹp thay cảnh mặt trời buổi bình minh!
14. Trong các câu sau, đâu là câu cảm thán: A. “Đẹp vô cùng tổ quốc ta ơi! Rừng cọ, đồi chè, đồng xanh ngào ngạt” (Tố Hữu) B. Tổ quốc ta rất đẹp. C. Tổ quốc ta rất đẹp phải không?
15. HƯỚNG DẪNm TỰ HỌC - Học thuộc ghi nhớ sgk / 44. - Hoàn thành các bài tập còn lại. - Tìm thêm một số ví dụ về câu cảm thán. - Chuẩn bị bài mới: “Câu trần thuật”. + Đọc trước nội dung bài học sgk. + Trả lời đầy đủ nội dung yêu cầu của bài học. + Có thể giải quyết trước bài tập phần luyện tập. 17