Bài giảng môn Sinh học lớp 11 - Bài 36: Phát triển ở thực vật có hoa

Nội dung text: Bài giảng môn Sinh học lớp 11 - Bài 36: Phát triển ở thực vật có hoa

1. Câu hỏi: Hoocmôn thực vật là gì ? Nêu các đặc điểm chung của chúng. Hoocmôn thực vật là các chất hữu cơ do cơ thể thực vật tiết ra có tác dụng điều tiết hoạt động sống của cây. - Hoocmôn có đặc điểm chung sau: + Được tạo ra ở một nơi nhưng gây ra phản ứng ở một nơi khác trong cây. + Với nồng độ rất thấp gây ra những biến đổi mạnh trong cơ thể. + Tính chuyên hoá thấp hơn nhiều so với hoocmôn ở động vật bậc cao.
2. I. PHÁT TRIỂN LÀ GÌ? II. - MỐI QUAN HỆ SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN III - NHỮNG NHÂN TỐ CHI PHỐI SỰ RA HOA IV - ỨNG DỤNG
3. Trình bày các giai Quả đoạn của chu trình sống của cây Hoacó hoa? Hạt Cây trưởng Cây non thành
4. Bµi 36 : Ph¸t triÓn ë thùc vËt cã hoa I. Ph¸t triÓn lµ g× ? - T¨ng : chiÒu cao , ®êng kÝnh th©n , thÓ tÝch vµ tæng diÖn tÝch bÒ mÆt Các cành sinh => Sinh trëng dưỡng được - Cã thªm : 5 l¸ vµ côm hoa tạo ở nách lá Ph©n ho¸ vµ ph¸t sinh h×nh th¸i đã bị loại bỏ. PHÁT TRIỂN Cùng cây đó sau 14 ngày
5. I. Phát triển là gì? - Phát triển của cơ thể thực vật là toàn bộ những biến đổi diễn ra trong chu trình sống, gồm ba quá trình liên quan: + Sinh trưởng. + Phân hóa TB, mô. + Phát sinh hình thái cơ quan. Những biểu hiện về sự phát triển của cây cà chua.
6. II. MỐI QUAN HỆ GIỮA SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN - Sinh trưởng và phát triển là hai mặt gắn bó chặt chẽ với nhau. + Sinh trưởng là cơ sở cho sự phát triển. + Phát triển là điều kiện cho sinh trưởng được tiếp tục. Cây A Hình 36.1 Cây B
7. Hiện nào sau đây không gọi là sinh trưởng, Tại sao? A. Sự ra hoa. B. Cây cao thêm 3cm sau 2 ngày. C. Vòng thân cây to thêm 0,1 cm sau 5 ngày. Ở thực vật có hoa, ra hoa là một dấu hiệu đặc biệt của sự phát triển. Vậy phát triển ở thực vật có hoa chịu chi phối bởi các nhân tố nào?
8. Loài cây được mệnh danh “nữ hoàng của dãy Andes” này chỉ được tìm thấy ở Peru và Bolivia. “Nữ hoàng” là cây thuộc họ Dứa, có tên gọi là Puya raimondii, cao khoảng 3-4m. Nhưng khi ra hoa, chiều cao của “nữ hoàng” lên đến 12m, cho ra cụm hoa cả ngàn bông chứa đến 10 triệu hạt giống. Sau khi phát tán hết hạt giống, "nữ hoàng" sẽ từ biệt cuộc đời. Loài cây này phải sống 80-150 năm mới ra hoa, và chỉ ra hoa đúng 1 lần duy nhất trong đời sống.
9. Cà chua: cây có 14 lá Na: cây gần 3 năm
10. Chuối: cây 1 năm Tre: 50-60 năm
11. III - CÁC NHÂN TỐ CHI PHỐI SỰ RA HOA 1 - TUỔI CỦA CÂY: Cà chua ra hoa khi đã TuổiKhi nàocủa câycây ra cà đạt đến tuổi xác định hoachua được ra hoa?tính bằngDựa số vào lá xácđâu địnhđể →xácđến định độ tuổituổi nhất của định thực thì cây ra hoa. vật 1 năm? Các cành sinh dưỡng được tạo ở nách lá đã bị loại bỏ. Cùng cây đó sau 14 ngày
12. III - CÁC NHÂN TỐ CHI PHỐI SỰ RA HOA 1 - TUỔI CỦA CÂY: → Sự ra hoa liên quan đến tuổi cây, loại hoocmôn. - Cây non có nhiều lá, ít rễ, nhiều Gibêrêlin sẽ phát triển thành cây đực ( Nhiều hoa đực ). - Cây non nhiều rễ phụ, nhiều Xitokinin thì phát triển thành cây cái. - Cây có nhiều rễ, nhiều lá, tạo nên sự cân bằng hoocmôn , tỷ lệ hoa đực và hoa cái bằng nhau. Có phải mọi cây khi đủ tuổi, đủ ngày đều ra hoa không? Vì sao?
13. Một số cây đến tuổi ra hoa nhưng không thể ra hoa được là do sự ra hoa còn phụ thuộc vào ngoại cảnh ( nhiệt độ), chúng chỉ ra hoa vào mùa xuân. Tại sao mùa xuân lại có nhiều hoa nở nhất? → Theo dõi các hiện tượng sau
14. Hoa anh đào Hoa bất tử chỉ ra hoa ở nhiệt độ thấp
15. Hoa lí thái lan chỉ ra Bông tuyết chỉ ra hoa vào mùa đông khi hoa ở nhiệt độ thấp nhiệt độ xuống thấp trong vài ngày Đây là hiện tượng gì? Người ta ứng dụng hiện tượng này trong thực tiễn như thế nào?
16. VD1: Lúa mỳ mùa VD2: Cây 2 năm: bắp cải, su đông(gieo trồng hào, hoa loa kèn tháng 9) trải qua -năm thứ 1 sinh trưởng sinh dưỡng, mùa đông lạnh sẽ - năm 2 trải qua mùa đông ra hoa. lạnh sẽ ra hoa Phải trải qua thời tiết giá lạnh là mùa đông, Cáctức làcây nhiêt ra hoa độ đcthấp, chúng hiện phải tượng trải qua này điều gọi làkiện gì? xuân hóa.
17. 2 - VAI TRÒ CỦA NGOẠI CẢNH (NHIỆT ĐỘ): - Xuân hoá: một số cây ra hoa phụ thuộc vào nhiệt độ dương thấp (>=0): chỉ ra hoa vào mùa xuân sau khi trải qua mua đông lạnh➔ xuân hóa. •HiểuVí dụ: biết về sự xuân hoá được ứng dụng như thế nào trong sản xuất? -• ỨngNgày dụng: ngắn, ánh sáng xanh, nhiệt độ thấp, hàm lượng CO cao, độ ẩm cao, nhiều nitơ, cây sẽ + Giảm t0 -> Ra2 hoa, tạo quả cho năng suất cao. tạo nhiều hoa cái. + Bảo quản hạt giống, củ giống để rút ngắn thời - Ngày dài, ánh sáng đỏ, nhiệt độ cao, hàm lượng CO gian sinh trưởng, làm tăng năng suất. 2 thấp, nhiều kali, cây tạo nhiều hoa đực - Cây được cung cấp chế độ dinh dưỡng tốt, thích hợp, tỉ lệ C/N cân đối sẽ tạo cây khoẻ, thúc đẩy sự ra hoa.
18. Cơ quan tiếp nhận nhiệt độ thấp là cơ quan nào? →Đỉnh sinh trưởng của thân Yếu tố nào kích thích cây ra hoa ?
19. 3 - HOOCMÔN RA HOA ( FLORIGEN ): a. Bản chất florigen: - FlorigenFlorigen gồm hai có thành bản phần:chất như thế nào? + Gibêrilin: Kích thích sự ST - PT của đế hoa. + Antezin: Kích thích sự ra mầm hoa.
20. + chiếu sáng cành cây không có lá: cây không ra hoa. + ghép cây có cảm ứng ra hoa với cây không có cảm ứng ra hoa thì→ 2 cây cùng ra hoa Florigen được hình thành ở đâu và có tác động như thế nào tới sự ra hoa?
21. 3 - HOOCMÔN RA HOA ( FLORIGEN ): b. Tác động của florigen: - Lá là cơ quan tiếp nhận ánh sáng và sản sinh florigen -> di chuyển tới Đỉnh ST thân, cành kích thích sự ra hoa khi được chiếu sáng . - Tác nhân kích thích nở hoa có thể được truyền qua chỗ ghép - > Xử lí ra hoa ở cây này thì cây kia cũng ra hoa.
22. Kính mời các em xem câu chuyện có tên “Mùa thanh long”
23. Từ xưa, nhiều vùng ở Bình Thuận đã có cây thanh long, nhưng chỉ để làm cảnh, thỉnh thoảng cắt lấy vài quả đơm cúng ông bà vào ngày rằm, mồng một. Ðầu những năm 90 (thế kỷ 20), khi thanh long được nhiều người biết đến, nhất là một số thương lái từ Ðài Loan, Hồng Công tỏ ra rất ưa chuộng loại quả có tên "rồng xanh" này, thì cây thanh long hàng hóa ở Bình Thuận bắt đầu phát triển mạnh và đến nay, diện tích vẫn liên tục phát triển . Hằng năm, vào đầu tháng 3 âm lịch, ở miệt miền núi Hàm Thạnh, thanh long bắt đầu trổ hoa, vùng đồng bằng trễ hơn, khoảng đầu tháng 4. Từ lúc thanh long ra hoa đến khi thu hoạch quả khoảng 50 ngày và mùa chính vụ của thanh long kéo dài đến hết tháng 8 âm lịch. Khi thanh long ngừng ra hoa, bắt đầu nảy nhánh, nhà vườn tập trung chăm sóc, bồi bổ cây cho vụ sau. Từ khi phát hiện ra việc chong đèn vào ban đêm cho thanh long ra quả trái vụ, thì người nông dân Bình Thuận có thể "điều chỉnh" cho thanh long ra hoa vào tháng nào trong năm cũng được.
24. Chuyện phát hiện thanh long có thể ra hoa không phải ở thời điểm chính vụ cũng hết sức tình cờ. Không nhớ chính xác năm nào, nhưng lúc ấy thanh long chưa nhiều như bây giờ. - Ðể bảo vệ lứa vịt Tết nuôi nhốt trong vườn thanh long, một hộ chăn nuôi ở Hàm Hiệp, huyện Hàm Thuận Bắc, đã thường xuyên thắp một bóng đèn điện tại chuồng vịt vào ban đêm. Thời điểm ấy, thanh long đã "nghỉ" ra hoa từ lâu, nhưng không hiểu sao, những dây gần chuồng vịt vẫn cứ ra hoa bình thường. Chuyện lạ này được một lão nông láng giềng để ý và ông đã thử nghiệm chong đèn cho thanh long vào ban đêm ở vườn nhà Kể từ đó, việc chong đèn cho thanh long ra hoa trái vụ ở Bình Thuận đã trở thành phổ biến và mang lại hiệu quả cao hơn nhiều lần cho người trồng. Theo người dân kinh nghiệm, thời điểm chong đèn thích hợp nhất là vào giữa tháng 7 âm lịch. Chong đèn liên tục 15 đêm thì thanh long bắt đầu ra hoa. Sau khi cắt lứa quả này, tập trung bồi dưỡng cho cây khỏe lại, khoảng một tháng sau, tiếp tục chong đèn lứa mới. Với cách điều chỉnh mùa vụ như thế, mỗi năm, ngoài vụ chính, thanh long ít nhất cũng cho thêm hai lứa quả nhờ chong đèn. Bà con thường chong đèn cho thanh long vào lúc đầu và cuối vụ để bán được giá hơn. Do chưa có nhà máy chế biến, nên quả thanh long ở Bình Thuận chủ yếu được tiêu thụ tươi ở thị trường trong nước, số còn lại xuất khẩu trực tiếp, hoặc bán cho các doanh nghiệp xuất khẩu ngoài tỉnh. Công nghệ sơ chế và bảo quản quả thanh long cũng đơn giản. Sau khi thu hoạch, chủ yếu là dùng nước ô-dôn để rửa quả, rồi đóng gói, bảo quản bằng kho lạnh.
25. BẮN PHÁO SÁNG CÂY MÍA CU BA Cây mía thuộc cây ngày ngắn, ra hoa vào tháng 11, khi ra hoa hàm lượng đường trong mía giảm rất nhanh, do đó ở cuba người ta bắn pháo hoa để tạo ra ngày dài, không cho mía trổ hoa Ngoài bắn pháo hoa tốn kém, người ta có thể đốt đèn điện vào ban đêm khoảng 2 tuần cũng ngăn được mía trổ hoa 29
26. Những băn khoăn trong 2 câu chuyện : 1. Tại sao thắp đèn ở vườn thanh long vào ban đêm mua đông lại cho ra quả quanh năm. 2. Tại sao lại bắn pháo sáng vào ban đêm ở vườn mía tránh ra hoa? 3. Có phải chiếu sáng để cho cây ấm vào mùa đông và cây quang hợp không?
27. I - CÁC NHÂN TỐ CHI PHỐI SỰ RA HOA 4 - QUANG CHU KÌ: a. Khái niệmThế: nào là quang chu kì? - Quang chu kì là thời gian chiếu sáng xen kẽ với bóng tối ảnh hưởng tới ST và phát triển của cây ( sự ra hoa phụ thuộc vào tương quan độ dài của ngày đêm ) . - Quang chu kì tác động lên sự ra hoa, rụng lá, tạo củ, di chuyển của các hợp chất quang hợp. Đọc thông tin 4.I trang 137 hoàn thành b. Phân loại câyphiếu theo quanghọc tập chu sau: kì: Nhóm Cây ngày dài Cây ngày ngắn Cây trung tính Ví dụ Đặc điểm
28. 4- QUANG CHU KÌ Quan sát, phân tích hình A,B,C,D,E,F ở trên, kết hợp đọc mục I.4 Tr.137 SGK, thảo luận 2’ và hoàn thành PHT : Phân biệt cây ngày dài, cây ngày ngắn theo độ dài ngày đêm.
29. 4 - QUANG CHU KÌ: b. Phân loại cây theo quang chu kì: CâyCâyCây trung ngày ngày tính:ngắn: dài:độChỉchỉ tuổi ra ra hoa rahoa hoa khi khi khôngcó có độ độ chiếu phụchiếu thuộc sáng sáng vào > <12h 12h ngoại / /ngày ngày cảnh
30. 4 - QUANG CHU KÌ: b. Phân loại cây theo quang chu kì: Nhóm Cây ngày dài Cây ngày ngắn Cây trung tính - Lúa mì, - Thược - Cà chua, lạc, sen cạn, dược, vừng, hướng Ví dụ dâu tây, đậu tương,cà dương, ngô thanh long phê - Cây chỉ ra - Cây chỉ ra - Ra hoa ở cả hoa khi có hoa khi có độ ngày dài và Đặc độ chiếu chiếu sáng ngày ngắn. điểm sáng lớn nhỏ hơn hơn 12h / 12h/ngày ngày
31. 4 - QUANG CHU KÌ: c. Ý nghĩa của quang chu kì: - BốQuang trí thời chu vụ trồngkì có cây ý nghĩa hợp lí. gì trong đời sống - Kiểm soát giống nhậpsản nội xuất? cho phù hợp quang chu kì. - Thực hiện quang gián đoạn để hạn chế ra hoa ở cây khi cần thiết.
32. 4 - QUANG CHU KÌ: c. Ý nghĩa của quang chu kì: 12 giờ Trong đêm tối khi có lóe sáng với cường độ thấp đã ức chế sự ra hoa của cây ngày ngắn, nhưng không ảnh hưởng đến sự ra hoa của cây dài ngày → phản ứng quang chu kì không phải do diệp lục mà do phitôcrôm
33. 5 - PHITÔCRÔM: - Phitôcrôm: Là sắc tố enzimPhitôcrôm cảm nhận quang là gì? chu kì có ở chồi mầm và chóp của lá mầm. - Đặc điểm: + Bản chất: Là prôtêin hấp thụ ánh sáng. + Tồn tại ở hai dạng Hấp thụ ánh sáng đỏ ( Pđ )- KT ra hoa cây ngày dài. Hấp thụ ánh sáng đỏ xa(Pđx)- KT ra hoa cây ngày ngắn. + Dạng tồn tại của phitôcrôm có thể chuyển hoá dưới tác dụng của ánh sáng. Ánh sáng đỏ P660 Pđ Pđx Ánh sáng đỏ xa P730
34. ❖ Trong điều kiện đêm tối, tùy theo loại ánh sáng (đỏ hay đỏ xa), chiếu sáng ở lần cuối cùng mà có sự khác nhau: ánh sáng đỏ kích thích sự ra hoa của cây ngày dài còn ánh sáng đỏ xa kích thích sự ra hoa của cây ngày ngắn. Ánh sáng Cây ngày dài Cây ngày ngắn Đỏ Ra hoa Không ra hoa Đỏ xa Không ra hoa Ra hoa Đỏ xa – Đỏ Ra hoa Không ra hoa Đỏ - Đỏ xa Không ra hoa Ra hoa THPT Nguyễn Thái Bình - Tây 38 Ninh Phan Tấn Lợi
35. - Vai trò: - Tác động mạnh mẽ lên sự ra hoa. - Mở khí khổng - Tham gia phản ứng quang chu kì ở thực vật -Nảy mầm và nhiều quá trình sinh lí khác ở thực vật: + Tổng hợp acid nucleic + Vận động cảm ứng Cây ra hoa có sự tham gia của nhiều nhân tố: tuổi cây, florigen, quang chu kì, phitôcrôm và các điều kiện ngoại cảnh (ánh sáng, nhiệt độ, độ ẩm, chất khoáng),
36. IV. ỨNG DỤNG KIẾN THỨC VỀ SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN 1. Ứng dụng kiến thức về sinh trưởng - Dùng Hoocmon GA thúc hạt, củ nảy mầm. - Dùng Hoocmôn AIA kích thích ra rễ cành giâm, cành chiết
37. Hoocmon Auxin/Xitokinin Gây dựng lại một số giống lan quý - Trong công nghiệp rượu bia: Dùng Hooc môn GA để tăng quá trình phân giải tinh bột thành mạch nha.
38. 2. Ứng dụng kiến thức về phát triển - Chọn cây đúng mùa vụ, theo vùng địa lí, nhập nội cây trồng - Sử dụng ánh sáng nhân tạo để kích thích hoặc kìm hãm sự ra hoa
39. ❖ ỨNG DỤNG CỦA PHITÔCRÔM THẮP SÁNG ĐÈN CÂY THANH LONG Thắp đèn để thúc thanh long ra hoa trái vụ. Sự thắp đèn dựa trên cơ sở thanh long là cây ngày dài, dùng ánh sáng đèn để cắt đêm dài. Dùng bóng đèn tròn, từ 75 tới 100 w cho hiệu quả cao nhất. Dùng đèn ống hiệu quả kém hơn vì cây hấp thụ ánh sáng đỏ và đỏ xa . Dùng bóng 60 w không đủ độ sáng, số quả ra ít. Dùng bóng 200 w số quả không tăng hơn bao nhiêu mà lại tốn điện. THPT Nguyễn Thái Bình - Tây 43 Ninh Phan Tấn Lợi
40. ❖ ỨNG DỤNG CỦA PHITÔCRÔM THẮP SÁNG ĐÈN CÂY THANH LONG thắp đèn để thúc thanh long ra hoa trái vụ. Sự thắp đèn dựa trên cơ sở thanh long là cây ngày dài, dùng ánh sáng đèn để cắt đêm dài. dùng đèn compact thay thế đèn sợi đốt để xông thanh long ra hoa trái vụ. Kết quả bước đầu thu được rất khả quan. THPT Nguyễn Thái Bình - Tây 44 Ninh Phan Tấn Lợi
41. BẮN PHÁO SÁNG CÂY MÍA Cây mía thuộc cây ngày ngắn, ra hoa vào tháng 11, khi ra hoa hàm lượng đường trong mía giảm rất nhanh, do đó ở cuba người ta bắn pháo hoa để tạo ra ngày dài, không cho mía trổ hoa Ngoài bắn pháo hoa tốn kém, người ta có thể đốt đèn điện vào ban đêm khoảng 2 tuần cũng ngăn được mía trổ hoa 45
42. - Trồng hoa trong nhà kính - Trồng xen canh, gối vụ
43. ỨNG DỤNG - Phá bỏ hiệu ứng quang chu kì -> Cây không ra hoa. VD: Bắn pháo sáng vào ban đêm ngăn ra hoa ở mía. - Dùng hoocmôn gibêrêlin tạo điều kiện cho sự ra hoa. VD: Xử lí GA -> Xu hào, bắp cải ra hoa ở Việt Nam. - Dinh dưỡng hợp lí, cân đối tỷ lệ C/N để cây ra hoa dễ dàng .
44. CỦNG CỐ 1. Loại chất nào của cây có liên quan tới sự ra hoa? A. Auxin B. Xitôkinin C. Xitôcrôm D. Phitôcrôm 2. Quang chu kì là sự ra hoa phụ thuộc vào: A. Độ dài ngày B. Tuổi của cây C. Độ dài ngày đêm D. Độ dài đêm
45. Câu 1. Xuân hóa là mối phụ thuộc của sự ra hoa vào? A. Độ dài ngày B. Tuổi của cây C. Quang chu kì D.D Nhiệt độ
46. Câu 2. Thời gian sáng trong quang chu kì có vai trò? A.A Tăng số lượng, kích thước hoa C. Cảm ứng ra hoa B. Kích thích ra hoa D. Tăng chất lượng hoa
47. Câu 3. Điều không đúng ứng dụng quang chu kì trong sản xuất nông nghiệp là? A. Nhập nội cây trồng B. Kích thích ra hoa và quả có kích thước lớn C. Lai giống D. Bố trí thời vụ Câu 4. Florigen kích thích sự ra hoa của cây được sinh ra ở A. Chồi nách B. BLá C. Đỉnh thân D. Rễ
48. Câu 5. Cho các loài thực vật sau: ⦁ Thanh Long ⦁ Cà tím ⦁ Cà chua ⦁ Cà phê ⦁ Lạc ⦁ Đậu ⦁ Củ cải đường ⦁ Ngô ⦁ Sen cạn ⦁ Rau diếp ⦁ Hướng dương Trong các loài cây trên, có bao nhiêu cây trung tính? A.A 5 B. 6 C. 7 D. 9
49. Bµi tËp vÒ nhµ Bµi1 : Em h·y cho biÕt , ®Ó cã ®µo vµ quÊt sai hoa nhiÒu qu¶ cïng nhau ®ua s¾c vµo dÞp tÕt nguyªn ®¸n , c¸c nhµ lµm vên ®· ph¶i ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p kÜ thuËt g× ? Bµi 2 : Trªn thùc tÕ cã nhiÒu ®Ëu tèt nhng l¹i rÊt Ýt hoa , em h·y nªu s¸ng kiÕn gióp bµ con n«ng d©n thóc ruéng ®Ëu ra hoa nhiÒu h¬n ?
50. HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ - Soạn bài 37 “sinh trưởng và phát triển ở động vật” - trả lời các câu hỏi sgk trang 139